Bakı şəhəri 43 nömrəli məktəb-lisey kompleksinin

direktor müavini Kəmalə Bədəlovanın çıxışı

Hörmətli qurultay iştiraçkıları!

Azərbaycan müəllimlərinin XIV qurultayı ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında əlamətdar bir hadisədir. Hazırda bütün təhsil işçilərinin diqqəti bu qurultaya yönəlmişdir, çünki bu qurultayda möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin tarixi sərəncamı ilə təsdiq olunmuş "Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"ndan irəli gələn vəzifələrin həyata keçirilməsi, Azərbaycan təhsilinin gələcək inkişaf yollarının müəyyən edilməsi istiqamətində mühüm qərarlar qəbul olunacaqdır.

"Təhsil haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda müxtəlif səbəblərlə yanaşı, sağlamlıq imkanlarından asılı olmayaraq, hər bir vətəndaşa təhsil almaq imkanının yaradılması müddəasının təsbit edilməsi və bunun təhsil sahəsində dövlət siyasətinin əsas prinsiplərindən biri kimi qeyd olunması, heç şübhəsiz, dövlətimizin humanist mahiyyətinin parlaq təzahürüdür.

Məlum həqiqətdir ki, insanın hansı sağlamlıq vəziyyətində dünyaya gəlməsi bilavasitə onun özündən asılı deyildir. Bununla belə, istər əqli, istərsə də fiziki cəhətdən qüsurlu şəxslərin cəmiyyətdə "artıq adam"a çevrilməməsi hamımızdan, xüsusilə də biz təhsil işçilərindən çox asılıdır. Çünki insanın şüurlu həyatla ilk təmasları, məsuliyyətli dövrü, inkişafı, bir qayda olaraq, təhsildən başlanır.

Ölkəmizdə sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların təhsilinin təşkili üzrə hərtərəfli imkanlar mövcuddur və hazırda onlar üçün təhsil müəssisələrinin geniş şəbəkəsi yaradılmışdır. Lakin sağlamlığında ciddi qüsurları olan elə uşaqlar da var ki, onlar daha artıq qayğı və diqqətə möhtacdırlar, onların təhsilinin təşkili xüsusi forma, yanaşma tələb edir. Bunun ən optimal nümunəsi inklüziv təhsildir.

Uşaqların inklüziv təhsilə cəlbi tarixi Azərbaycanda o qədər də uzaq keçmiş deyildir. Artıq inklüziv təhsil layihəsinin həyata keçirilməsindən 8 il keçir. Çalışdığımız məktəb-lisey kompleksində inklüziv təhsilə 12 uşaqla başlamağımıza baxmayaraq, hazırda 60 şagirdlə davam edirik. Bu şagirdlərlə işi səmərəli təşkil etmək üçün müəllim köməkçiləri ştatı ayrılmışdır. Müəllim və müəllim köməkçiləri ibtidai siniflərdə nitq pozuntusu olan, uşaq serebral iflicindən əziyyət çəkən, autizm diaqnozu ilə qəbul edilən, bir sözlə, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqlarla işləyirlər. Beşinci sinifdən isə şagirdlərimiz təhsillərini müəllim köməkçilərinin iştirakı olmadan müstəqil şəkildə davam etdirirlər. Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqları cəmiyyətin layiqli üzvü etmək hamının diqqətindədir. Onlara sağlam uşaqlarla bir yerdə təhsil almaq şansının verilməsi isə yaşamaq həvəsini, gələcəyə ümid hissini, özlərinə inamı, müstəqil qərar vermək imkanını yaradır və artırır. Artıq sağlamlığı məhdud olan uşaqlar da öz hüquqlarını bilir, tələb edir, cəmiyyətin bərabərhüquqlu bir üzvü olduqlarını sübut etməyi bacarırlar. Bu təcrübəni illərdir tətbiq edən bir təhsil müəssisəsi kimi əminliklə deyə bilərik ki, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların elə gözümüzün qarşısındaca pillə-pillə, nəzərəçarpacaq dərəcədə inkişaf edib sinif əlaçılarına çevrilmələrinin, hətta sağlam uşaqlara belə qayğı göstərmələrinin şahidi olmuşuq. Onu da qeyd edək ki, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan şagirdlərlə birlikdə təhsil alan sağlam uşaqlar digərlərindən çox fərqlənirlər. Belə ki, onlar daha qayğıkeş, diqqətli, yardımsevər, inanclı, cəmiyyətdə, sosial həyatda olan hər cür qeyri-adiliyi normal qarşılayan şəxsiyyət kimi yetişirlər.

Valideynlərimiz övladlarının təlim-tərbiyəsində yaxından iştirak edir, inklüziv təhsilin icrasında və onun inkişafında onlar müəllim və müəllim köməkçiləri ilə birlikdə əsas aparıcı qüvvəni təşkil edirlər. Bütün uşaqların eyni hüquqlara malik olmaları valideynlər tərəfindən hörmətlə qarşılanır.

Bir də onu qeyd etmək istəyirik ki, inklüziv təhsil məktəbin icma ilə daha sıx dostluq, partnyorluq şəraitində münasibət qurmasına gətirib çıxarar. Bunu biz öz kollektivimizin bu sahədə təcrübəsindən görə bilərik. Dəfələrlə milli və beynəlxalq ekspertlər inklüziv təhsilin gedişi ilə tanış olarkən məhz bu işin qurulmasının, icmanın məktəbə marağının artmasının şahidi olduqlarını vurğulayıblar.

Layihə çərçivəsində pedaqoji kollektivin üzvləri bir neçə beynəlxalq səviyyəli konfrans və seminarların iştirakçısı olaraq Şotlandiya, Rusiya, Litva, Ukrayna kimi dövlətlərdə bu istiqamətdə olan təcrübəni öyrəniblər.

Pedaqoji kollektivin məqsədyönlü işinin nəticəsi kimi qeyd etməliyik ki, inklüziv təhsil təkcə yaşıdlarından hansısa səbəbdən geri qalan uşaqları deyil, məktəbin bütün şagirdlərini əhatə edir. 8 il öncə bu münasibətlə valideynlərin yalnız bir hissəsi razılaşırdısa, hazırda əksəriyyət bu fikirdədir. Deməli, bu gün deyə bilərik ki, inklüziv təhsilin əsas məqsədinə - müasir dövrdə psixofiziki inkişafında fərqlənən uşaqların hüquqlarının tanınması, onlara dövlət və cəmiyyət tərəfindən yeni baxışın formalaşmasına az da olsa nail oluruq.

İnklüziv təhsilə başladığımız dövrdə əsasən iki problemlə üzləşirdik: məktəb pedaqoji kollektivinin psixoloji problemi (Bunun öhdəsindən biz gələ bilərikmi?), adi uşaqlar və onların valideynlərinin problemi ( Biz kimlə oxuyuruq? Bizim övladımız necə uşaqlarla oxuyur?). Bu gün ürəklə qeyd edə bilərik ki, bu iki problem öz həllini tapıb. Bu gün soruşsalar ki, inklüziv təhsil bizim kollektivə nə verdi, cavabımız bu olar ki, biz icmanın, valideynlərin hörmətini qazandıq, belə bir böyük 2 problemin öhdəsindən gəldik.

Müasir dövrdə xüsusi təhsilin sistemi tamamilə dəyişir, cəmiyyətin, dövlətin bu sahəyə diqqəti zaman-zaman artır. Bu mənada müəllim əməyinin, müəllim hazırlığının əhəmiyyəti, şübhəsiz ki, böyükdür.

Möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin dediyi kimi, təhsil sisteminin səmərəliliyində, onun nailiyyətlərinin formalaşmasında müəllim amilinin həlledici əhəmiyyətini nəzərə almaqla müəllim hazırlığının gücləndirilməsinə xüsusi önəm veriləcəkdir. Bütün ümumi təhsil müəllimləri üçün fəal (interaktiv) təlim texnologiyaları və inklüziv təhsil üzrə məqsədli ixtisasartırma təmin ediləcək.

Bu sistemin mükəmməlliyi biz müəllimlərdən çox asılıdır. Hesab edirik ki, pedaqoji kollektiv inklüziv təhsillə bağlı ideyalarını digər təhsil müəssisələri ilə paylaşmalıdır. Bu ideyaların bəyənilməsi istiqamətində iş qurulmalıdır. Bundan əlavə, pedaqoji kollektiv məktəbin yerləşdiyi ərazidə fiziki və sosial maneələrə rast gələn uşaqlar haqqında məlumatlı olmalıdır, beləliklə, icma ilə bərabər gələcəkdə bu cür uşaqların cəmiyyətə inteqrasiya məsələsi heç bir hüquq pozuntusu olmadan həyata keçirilməlidir. Bu isə, öz növbəsində, Uşaq Hüquqları Konvensiyasından irəli gələn öhdəliklərin bütün şagirdlərə eyni dərəcədə şamil edilməsi məsələsini hər bir pedaqoji kollektiv qarşısında qoyacaqdır.

Lakin zaman keçdikcə başa düşürük ki, yeni problemlərlə üzləşməli oluruq. Onların bəzilərini sizin diqqətinizə çatdırmaq istərdik.

Əvvəla, belə uşaqların adaptasiya dövrü çətin yaşanır. Bu zaman defektoloqlara, psixoloqlara böyük ehtiyac yaranır. Eyni zamanda ixtisaslaşmış müəllim köməkçiləri də azlıq təşkil edir. Bundan əlavə, bu uşaqlar üçün məktəbdə xüsusi şəraitin olmasının vacibliyini və sosial işçilərə olan tələbatı da qeyd etmək istərdik. Xüsusilə texniki təminatın olmaması da qarşımıza çıxan problemlərdəndir. Yeni tikilən tədris binalarında bu kateqoriyadan olan uşaqların xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır. Vurğulayaq ki, cəmiyyətdə inklüziv təhsil az təbliğ olunur. Belə ki, valideynlər arasında maarifləndirmə baxımından böyük işlər görülməsinə ehtiyac duyulur. Onlara düzgün məlumatın verilməsi, eyni zamanda bu mövzunun kütləvi informasiya vasitələri tərəfindən işıqlandırılması, valideynlərdə, ümumiyyətlə, cəmiyyətimizdə yanlış təsəvvürlərin yaranmasının qarşısının alınması və bu yöndə aparılan işlərə xüsusi diqqətin ayrılması vacib məsələlərdəndir.

Fənn standartları, kurikulumlar və dərsliklərin hazırlanması zamanı inklüzivliyin nəzərə alınmaması da müəyyən çətinliklər yaradır.

İlkin müəllim hazırlığı və ixtisasartırma kursları zamanı inklüziv təlimin öyrədilməsi də məqsədəuyğun olardı.

Çıxışımı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev cənablarının 29 dekabr 2012-ci il tarixli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan 2020: Gələcəyə baxış" İnkişaf Konsepsiyasından müasir təhsil sistemi ilə bağlı fikirlərlə bitirmək istəyirəm.

"12 illik ümumi təhsil sisteminə keçid təmin ediləcək, bununla əlaqədar şagirdlərin idrak fəallığını, ümumi inkişafını ləngidən mövcud "yaddaş məktəbi"ndən "təfəkkür və düşüncə məktəbi"nə keçidin təmin olunması məqsədi ilə sistemli tədbirlər görüləcəkdir. Tam orta təhsil səviyyəsində təhsil təmayüllər üzrə təşkil olunacaq, istedadlı uşaqlar üçün inkişafetdirici fərdi proqramlar yaradılacaqdır. Eyni zamanda, xüsusi qayğıya ehtiyacı olan, sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün də müxtəlif inkişafetdirici, korreksiyaedici inklüziv təhsil proqramları tətbiq ediləcəkdir".

Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Azərbaycan müəllimi.- 2013.- 20 dekabr.- S.7.