"Elektron təhsil" zamanın tələbidir

Təbiətin, bəlkə də bütün kainatın ən qiymətli sirri insanın düşünmək imkanı əldə etməsidir. İnsanın sinir sisteminin başqa canlıların sinir sistemindən mühüm üstünlüyü düşünmək və dərk etmək üstünlüyüdür. Bu imkanı qazandığı gündən insan bir sıra suallara cavablar axtarmış, müasirləşmiş, inkişaf edib formalaşmışdır. "Elm" adlı anlayış bəşər həyatına daxil olan gündən insanlar müxtəlif düşüncələrlə yaşamışdir. Bu da insanı və cəmiyyəti təkamülə aparmışdır.

Elmin imkanı artdıqca keçmişin öyrənilmə dərinliyi artır, gələcəyə istiqamət, hadisələrin məzmun və mahiyyətini dərk etmək zəruriyyəti böyük əhəmiyyət kəsb edir. Cəmiyyət inkişaf etdikcə insanların informasiya dairəsi genişlənir. Təbii olaraq öyrənmə və öyrətmə strategiyası müvafiq olaraq formasını dəyişmiş, daha mütəşəkkil, sistemli xarakter almışdır. Hazırda Azərbaycanda baş verən yeni ictimai-siyasi hadisələr, yeni inkişaf yolu təhsilin yeniləşməsi ehtiyacını daha da aktuallaşdırmışdır. Bu baxımdan Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin Konsepsiyası (Milli Kurikulumu) fənlər üzrə ümumi təlimin nəticələrini (standartlarını) müəyyənləşdirməklə bir növ sistemli yanaşmada açar rolunu oynadı. Öyrənmək sadəcə üsullar toplusundan ibarət deyildir. Aparılan araşdırmalar göstərir ki, dərsin məzmununu əhatə edən və öyrənilənlərin faydalı şəkildə tətbiq olunduğu dərslər yaxşı planlaşdırılmış və aydın məqsədi olan fəal dərslərdir. Belə dərslərdə şagirdlər özlərini yaxşı ifadə edə və düşündüklərini çox rahat şəkildə səsləndirə bilirlər.

Tarix hər bir zaman özünə uyğun yeni düşüncə tərzini yaradır. İnsanın təfəkküründə oyanış təbilini həmişə zaman özü çalmışdır. XIII əsrdə humanizmə qayıdış humanitar təfəkkürü formalaşdırıb. XIX əsrdə Allaha qayıdış Allah fəlsəfəsinin predmeti olub. XX əsrdə çox oxumaq yox, oxuduğunu anlamaq, dərketmə fəlsəfəsi, XX əsrin sonu XXI əsrin əvvəlində yaradıcı təfəkkürün oyanış mərhələsi, XXI əsrdə yaradıcı təfəkkürün inkişafı fəlsəfəsi formalaşmışdır. Ona görə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 17 aprel 2006-cı il tarixli 1414 nömrəli sərəncamı ilə təsdiq olunmuş "Xüsusi istedada malik uşaqların yaradıcılıq potensialının inkişafı üzrə Dövlət Proqramı"nın reallaşması çərçivəsində 2010-cu il sentyabrın 7-də Lənkəran şəhər 6 nömrəli tam orta məktəbdə lisey yaradılmışdır. Qeyd olunan sərəncam ölkə Prezidentinin "Neft kapitalını insan kapitalına çevirmək" fikrinin təcəssümüdür. Xüsusi istedada malik şagirdlərin potensial imkanlarının inkişafı istiqamətində görülən işlər uzaqgörən bir siyasətin nəticəsidir.

Təhsildə informasiya texnologiyalarının tətbiqi ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "2008-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı" bütün ölkədə olduğu kimi, təhsil ocağımızda da elektron məktəb layihəsinin reallaşmasına imkan yaratmışdır. Dövlətimiz bu məqsədlə şagirdlərimizin istifadəsi üçün məktəbə 58 ədəd kompüter, 12 ədəd proyektor və 13 noutbuk dəsti, 30 şagirdə netbuk vermişdir. Nəticədə məktəblərimizdə kompüter-şagird nisbəti əvvəlki illərə nisbətən artaraq 1:4 nisbətinə çatmışdır. Bütün müəllimlərimiz İKT üzrə təlim kursundan keçmişdir. Fənlər üzrə elektron tədris resursları hazırlanmış və istifadə olunmaqdadır. Artıq respublikamızda "Elektron məktəb" layihəsi reallaşmışdır. Məktəbimiz İnternetə tam qoşulmuşdur. Şagirdlərimiz bu imkandan lazımi səviyyədə istifadə edirlər. Tədris prosesində əldə olunmuş biliklərlə yanaşı, onlar informasiya təminatının böyük bir hissəsini İnternetdən alırlar. Müəllimlərimiz İKT bacarıqlarına yiyələnmək üçün çevik sistem bazasının yaradılmasına nail olurlar. Hər bir sinif otağı 1 noutbuk və 1 proyektorla təmin edilmişdir. İKT əsaslı fərdiləşmış təhsilin formalaşdırılması məqsədi ilə "1 şagird-1 kompüter" layihəsinə qoşulmuşuq, növbəti ildə müsabiqədə iştirakımızın təmin olunmasına çalışarıq. Lisey siniflərinin hər bir şagirdinə bir netbuk verilmişdir. Həmin şagirdlər və onların valideynləri onlara paylanmış istifadəçi adlar, kodlar vasitəsi ilə şagird gündəlikləri, eyni zamanda jurnaldakı qiymətlərlə tanış ola bilərlər. Bunun üçün şagird, müəllim və valideynlərlə maarifləndirmə işi lazımi səviyyədə aparılmışdır.

2011-2012-ci tədris ilində istedadlı şagirdləri vaxtında aşkar etmək üçün rayonumuzda seçim tədbirləri təşkil olunmuşdur. Bu tədbirləri nəticəsində rayon məktəblərinin 400 nəfərinin içərisindən üç beşinci sinif təşkil olunmuşdur. Seçim tədbirlərində xüsusi nailiyyətlərinə görə fərqlənənlərin təltif olunması üçün fəxri fərmanlar təsis olunmuşdur. Lisey siniflərinə qəbul imtahanları Təhsil Nazirliyinin Monitorinq və qiymətləndirmə şöbəsi tərəfindən keçirilənə qədər məktəbimizdə iki dəfə sınaq imtahanları aparılmışdır. İstedadlı uşaqları əhatə edən məlumat bankı yaradılmışdır. Lisey siniflərinin şəbəkəsinin genişləndirilməsi məqsədi ilə müvafiq işlər görülmüş, tədris-metodik təminat xeyli yaxşılaşdırılmışdır. Məqsədimiz istedadlı uşaqlarla iş sahəsində səmərəli fəaliyyət sisteminin yaradılmasıdır.

Professor Əbdül Əlizadənin təbirincə desək, "XXI yüzillik ağlın, intellektin təntənəsi əsridir". Müstəqillik yoluna çıxmış respublikamızın milli mənafeyi Azərbaycan məktəbinin, ilk növbədə məhz ağıl, intellekt ocağı olmasını tələb edir. Müasir "məktəb Prometey missiyasını yerinə yetirir". Bu yanaşma "Elektron məktəb" sistemində şagirdlərin təfəkkürünə yönəlmiş təlimin qayəsini təşkil edir. İstedadlı uşaqlar həmişə dünyanın sirləri ilə köklənmiş həqiqəti axtarırlar. Onların bu həqiqətə çatmaları üçün məktəb istedadın üzə çıxarılması, onların intellektual imkanlarının inkişaf etdirilməsi funksiyasını yerinə yetirməklə yanaşı, həm də xalqımızın milli mənəvi dəyərlərimizlə bağlı həqiqətlərin axtarışında bələdçi olmalıdır. Təhsilli bir cəmiyyətdə biliyi vermək və onu əldə etmək prosesinə rəhbərlik etməyi öhdəsinə götürən müəllim, biliyi seçməkdə mütəxəssis olmaq məcburiyyətində olmalıdır. Bu məqsədlə məktəbdə müəllimlərin "İnkişaf kartı" yaradılmışdır. Onlar ayda bir dəfə öz fəaliyyətləri barədə məlumatı məktəb rəhbərliyinin elektron poçtuna göndərir. Müəllimlərin metodik təminatı müntəzəm olaraq təkmilləşdirilir. Bu baxımdan məktəbdə keçirilən tədbirlər istər müəllimlərin, istərsə də şagirdlərin həyatına yeni yanaşmaların, yeni kompetensiyaların daxil olmasına geniş imkanlar yaradır.

Təhsil davamlı bir prosesdir. Ölkəmizdə bu proses yüksələn xətt üzrə inkişaf edir. Təhsilimizdə öyrədici mühit formalaşmışdır. Daim öyrənən cəmiyyətin müəllimi ömür boyu şagird olmalıdır. Düşüncənin fəaliyyətə çevrilməsində texnologiyaların rolu əvəzsiz olsa da, zaman keçdikcə bu formula yaradıcı düşüncə ilə təkmilləşdirilir. Bu texnologiyaların tədris prosesinə tətbiqi tədris prosesinin intensivləşməsində müstəsna rola malikdir. Bu sahədə toplanmış təcrübəni bölüşmək, aparılan araşdırmaların nəticələri ilə tanış olmaq məqsədilə ötən il dekabrın 22-də məktəbimizdə "Şagirdlərin yaradıcı təfəkkürünün inkişafı problemləri" üzrə I Respublika elmi-metodiki konfrans keçirilmiş, konfransda bütün rayon məktəblərinin nümayəndələri, ADPU-nun dosentləri Fəxrəddin Yusifov və Pəri Paşayeva, Gəncə, Sumqayıt ŞTŞ-lərinin nümayəndələri iştirak etmiş, Bakı Avropa Liseyi, Heydər Əliyev adına liseyin məktəbliləri ilə videobağlantı yaradılmışdır. Konfransda 20 tədqiqat mövzusunu şagird tədqiqatçılar təqdim etdilər.Təqdimatlar plenar və bölmə iclaslarında oldu. Bütün təqdimatlar elektron versiyalarla, elektron resurslarla təqdim olunurdu. Müzakirələr "Təbiət elmləri şagirdlərin yaradıcı təfəkkürünün inkişafında", "Humanitar elmlər şagirdlərin yaradıcı təfəkkürünün inkişafında", "Yaradıcı təfəkkürə əsaslanan yanaşma", "Yaradıcı təfəkkürün inkişafında informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi" bölmələrində davam etdirildi. Şagirdlərimizdən Kənan Həsənli "Yer kürəsi və ətraf mühitin səs-küylə çirklənməsi, səsin dünyaya təsiri"mövzusunda, Tünzalə Mirzəzadə "Azərbaycan neftinin inkişaf mərhələləri", Leyla Məhərrəmova "Yaşıl gələcək, yaşıllıqlarla gələcək", Fidan Məhərrəmova "İKT-nin informasiya mübadiləsində rolu", Sevər Abasova "Ətraf mühitin tənzimlənməsində su dövranının rolu" mövzularında təqdimatlar etdilər. Konfransın məqsədi bir tərəfdən "Elektron məktəb"lərin XXI əsrin tələbindən irəli gəlməsini göstərmək idisə, digər tərəfdən tədris prosesini İKT-nin tətbiqi olmadan təsəvvür etməyin qeyri-mümkünlüyünü, İKT-nin yaradıcı təfəkkürün inkişafında müstəsna rolunu bir daha göstərmək, o cümlədən cəmiyyətdə idrakın hissi səviyyədən məntiqi səviyyəyə keçməsini, təlim prosesinin hədəfi olmasını əsaslandırmaq idi. Təqdimatların əsas qayəsində həm də cəmiyyətdə öyrənənlərın öyrədənlərdən daha sürətlə dəyişməsini və məlumatlı olmasını göstərmək dururdu. Ona görə də öyrədənlər şagirdlərə ifrat deyil, zəruri kömək göstərməli, onların nələri öyrəndiklərinə, necə düşündüklərinə, necə araşdırma apardıqlarına və öyrənmə prosesində necə ünsiyyətdə olduqlarına daim diqqət yetirməlidirlər. Bu reallıqlar şagirdlərin artan tələbatından irəli gəlir. Tədbirin davamında qonaqlar müxtəlif mövzularda çıxışlar edib, qarşılıqlı fikir mübadiləsi apardılar.

Məktəbimizdə "Məktəb uşağın dostudur" layihəsi çərçivəsində kurikulumun tətbiqi vəziyyəti ilə bağlı "açıq dərs"lər keçirildi. Dərslər yeni fənn kurikulumunun tətbiq olunduğu ibtidai və beşinci siniflər daxil olmaqla müəssisəmizin digər siniflərində təşkil edildi. "Səmərəli məktəb" layihəsi çərçivəsində Latviya məktəblərinin təəssüratlarına həsr olunmuş elmi-praktik konfrans keçirildi. Konfransda Lənkəran ŞTŞ-nin nümayəndələri, həmin layihədə iştirak edən məktəblərin, Lənkəran şəhər 4 nömrəli məktəbin müəllimləri iştirak etdilər. Layihə çərçivəsində "açıq dərs"lərimiz oldu. Tədbirdə və "açıq dərs"lərdə layihənin rəhbəri Elmina Kazımzadə və Havva Əzizova iştirak etdilər.

Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, 2011-2012-ci tədris ilinin nəticələrinə əsasən XI sinfi bitirən məzunlarımızın hamısı tam orta təhsil üzrə attestat almış, 50%-i ali məktəblərə daxil olmuşdur. Sonda onu da qeyd edim ki, toxunduğum fikirlərdə XXI əsr təhsilinin əsas hədəfləri olan elektron təhsili, qiymətləndirmə , şagirdyönümlü təhsil, yeni təlim texnologiyaları və digər məsələlər öz əksini tapsa da, müasir düşüncə tərzi baxımından fikirlərimizin təkmilləşməsinə ehtiyac vardır.

Akif XALIQOV,

Lənkəran şəhər 6 nömrəli tam

orta məktəb-liseyin direktoru

Azərbaycan müəllimi.- 2013.- 8 fevral.- S.6.