İngilis dilində ilk "Məhkəmə təbabəti" dərsliyi çapdan çıxıb

Qurucusu ulu öndərimiz Heydər Əliyev olan müstəqil Azərbaycan Respublikası günü-gündən çiçəklənir, inkişaf edir və müasirləşir. Bütün bu inkişafın, stabilliyin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi ulu öndərimizin siyasi kursunun layiqli davamçısı cənab İlham Əliyevin adı ilə birbaşa bağlıdır. Qeyd etdiyimiz tərəqqinin fonunda cəmiyyətimizdə gedən demokratikləşmə prosesinin xüsusi yer alması inkaredilməz faktdır. Prezident İlham Əliyev tərəfindən aparılan uğurlu dövlət quruculuğu siyasətində bütün sahələrdə olduğu kimi, hüquq və tibdə də böyük inkişaf olub. Məhkəmə təbabəti bu böyük elm sahələrinin arasında olduğu üçün onun da bu inkişafda özünəməxsus xüsusi çəkisi vardır.

Məhkəmə-tibbi ekspertiza hüquq-mühafizə orqanlarının fəaliyyəti zamanı əmələ gələn tibbi-bioloji xarakterli sualların öyrənilməsi və cavablandırılması ilə məşğul olan ekspertiza sahəsidir. Onun elmi bazasını isə məhkəmə təbabəti elmi təşkil edir. Odur ki, hüquq və tibb sərhədində yerləşən bu vacib və özünəməxsus elm sahəsinin yaxşı mənimsənilməsi həm tibb, həm də hüquq fakültələrinin tələbələri üçün vacibdir. Bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da ali məktəblərin tibb, stomatologiya, hüquq fakültələrində tələbələr axırıncı kurslarda məhkəmə təbabəti kursunu öyrənirlər.

Məhkəmə təbabəti elmi hüquq elminin tələblərinə uyğunlaşaraq formalaşdığından, bəzən onu "Hüquqda təbabət" də adlandırırlar. Məhkəmə ekspertizaları elminin bir sahəsi olan məhkəmə təbabətinin respublikamızda inkişafda olması çox vacibdir. Həyat və sağlamlıq əleyhinə olan cinayətlərin açılmasında məhkəmə-tibbi ekspertizanın xüsusi yeri vardır. Odur ki, hüquq və tibb fakültələrinin tələbələri bu fənni yaxşı mənimsəməlidirlər. Eyni zamanda onu da vurğulamalıyıq ki, məhkəmə təbabəti fənni üzrə Azərbaycan və rus dillərində ədəbiyyat olsa da, xarici dildə ədəbiyyata ölkəmizdə böyük tələbat vardır. Tələbat ondan irəli gəlir ki, son illər Azərbaycanın ali hüquq və tibb təhsil ocaqlarında onlarla xarici ölkədən gəlmiş yüzlərlə əcnəbi tələbənin ingilis dilində təhsil almasına baxmayaraq universitetlərimizin onları ingilisdilli dərsliklərlə təmin etməkdə çətinlikləri mövcuddur. Bu nöqteyi-nəzərdən BDU və ATU-nun professoru, tibb elmləri doktoru Vüqar Məmmədovun 536 səhifədən ibarət ingilis dilində yazdığı "Forensic medicine" ("Məhkəmə təbabəti") dərsliyi ölkəmizin, Azərbaycan təhsil sisteminin və Azərbaycan alimlərinin əcnəbi tələbələr qarşısında imicinin yüksəlməsinə xidmət edir. Professor V.Məmmədovun dərslikdə əhatə etdiyi mövzular həm hüquq, həm də tibb fakültələrinin tələbələri üçün əhəmiyyətlidir.

Doqquz fəsildən ibarət dərslik məhkəmə təbabəti sahəsində ingilis dilində tərtib olunmuş vacib tədris vəsaitidir, böyük praktiki və tətbiqi əhəmiyyətə malikdir, tədris prosesi zamanı böyük ehtiyac tələb olunan kitabdır. Çox sadə dildə, strukturlaşdırılmış şəkildə yazıldığı üçün dərsliyin oxucularda maraq doğuracağına inanırıq. Hər fəsildə məhkəmə təbabətinin bir sahəsi (məhkəmə-tibbi tanatologiya, travmatologiya, toksikologiya, identifikasiya və.s) geniş şəkildə əks olunur. Bu dərslik azərbaycanlı alim tərəfindən məhkəmə təbabəti üzrə ingilis dilində yazılmış ilk kitabdır. Kitabın nəşrində müəllifə "İrəli" İctimai Birliyi, Azərbaycan Hüquqşünaslar Konfederasiyası və Azərbaycan Gənclər Fondu maliyyə dəstəyi göstərmişdir.

Kitaba xarici mütəxəssis və alimlər olmaqla ümumilikdə 11 müsbət rəy verilmişdir. Bunlara misal olaraq Dünya Tibbi Hüquq Assosiasiyasının fəxri prezidenti, YUNESKO-nun Bioetika kafedrasının rəhbəri, İsrailin Hayfa Universitetinin hüquq fakültəsinin professoru Amnon Karmi, İ.M.Seçenov adına Birinci Moskva Dövlət Tibb Universitetinin Məhkəmə təbabəti kafedrasının müdiri, akademik Yuri Piqolkin və ABŞ Məhkəmə Elmləri Akademiyasının fəxri prezidenti, Amerika Tibbi Hüquq Assosiasiyasının İdarə Heyətinin rəhbəri, professor Siril Vextin rəylərini göstərmək olar. Hər üç alim dünyada məhkəmə təbabəti və tibbi hüquq üzrə ən çox tanınan aparıcı mütəxəssislərdir. Belə ki, hazırda rus dilində olan məhkəmə-tibbi dərsliklərin əksəriyyəti akademik Piqolkinin rəhbərliyi altında nəşr olunur. Professor Karmi YUNESKO-nun tibbi hüquq sahəsinə aid əksər elmi ədəbiyyatının və dərsliklərin müəllifidir. Professor Vext isə Amerika və dünya məhkəmə təbabətinin son 50 ildə korifeyidir və onun yazdığı 5 cildlik "Məhkəmə elmləri" dərsliyi son 25 ildə hər il yenidən nəşr olunaraq ingilisdilli dünya üçün əsas dərs vəsaiti hesab olunur. O öz rəyində yazır ki, son 50 ildə 18000 autopsiya keçirmiş və 38000 məhkəmə-tibbi ekspertizaların məsləhətçisi olmuş, o cümlədən prezident Con F.Kennedinin, senator Robert F.Kennedinin, Elvis Preslinin, Maykl Ceksonun və bir sıra məşhur şəxslərin ölümü ilə əlaqədar olan məhkəmə-tibbi ekspertiza komissiyalarının rəhbəri olmuşdur. Professor Siril H.Vext öz rəyində kitabın vacibliyindən, onun müasir üslubda yazıldığından, məhkəmə təbabəti üzrə ixtisaslaşan insanlar, hüquq və tibb fakültələrinin tələbələri üçün yüksək dərəcədə faydalı olmasından söz açır. O qeyd edir ki, Amerika Məhkəmə Elmləri Akademiyasının fəal üzvü olan azərbaycanlı alim, professor Vüqar Məmmədovun "Məhkəmə təbabəti" kitabı tələbələr, həkimlər, hüquqşünaslar və bu sahənin mütəxəssisləri tərəfindən rəğbətlə qarşılanacaq. Amerikalı mütəxəssisin qeyd etdiyi kimi, həm Böyük Britaniyada, həm də ABŞ-da məhkəmə təbabəti və cinayət prosesi və ədliyyəsi sahəsində zəruri hazırlıq və təcrübə keçmiş professor Vüqar Məmmədov bu mühüm ədəbi nailiyyətinə görə tərifəlayiqdir. Professor Vextin rəyi tam şəkildə kitabda verilmişdir.

"Forensic Medicine" dərsliyinin Azərbaycanda rəsmi instansiyalardan keçib nəşr olunması üçün kitab ingilis dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə olunub, tərcümə əsasında Azərbaycan dilində də "Məhkəmə təbabəti" dərsliyi 521 səhifədə işıq üzü görmüşdür.

Yuxarıda qeyd olunanlara onu da əlavə etmək olar ki, Dünya Tibbi Hüquq və Avropa Tibbi Hüquq assosiasiyalarının İdarə Heyətinin üzvü, YUNESKO-nun eksperti, tibb elmləri doktoru, professor Vüqar Məmmədovun ingilis dilində "Forensic Medicine" ("Məhkəmə təbabəti") dərsliyi gündən-günə müasirləşən Azərbaycanın çağdaş dövrünün tələblərinə yüksək səviyyədə cavab verir, ondan istifadə edəcək azərbaycanlı və xarici tələbələrin bu fənni rahatlıqla mənimsəmələrində onlara yardımçı olacaqdır. Sonda onu da bildirmək istərdik ki, bu dərsliyin toplumda hüquq, tibb, bütövlükdə məhkəmə təbabəti anlayışının qavranılmasına da yardımçı olacağına inanırıq. Kitabdan təkcə tələbələr deyil, ingilis dilində oxuya bilən magistrant, doktorant, hüquqşünas və elmi işçilər də faydalanacaqlar.

Əmir ƏLİYEV,

Bakı Dövlət Universitetinin

hüquq fakültəsinin dekanı,

hüquq elmləri doktoru, professor

Azərbaycan müəllimi.- 2013.- 18 yanvar.- S.7.