Bir əsərin təhlili

Mövzu: N.Gəncəvinin "Kərpickəsən kişinin dastanı" əsərinin təhlili

Standart: 1.2.2.; 1.2.4.; 1.1.2.; 3.1.3.

Məqsəd: Şagirdlərdə: 1. Yazılı və şifahi nitqi inkişaf edir. 2. Təhliletmə bacarıqları təkmilləşir. 3.Əməyə və əməkçi insanlara qarşı məhəbbət hissi yüksəlir.

İnteqrasiya: Azərbaycan dili: 2.2.3.; 3.1.2; Azərbaycan tarixi: 5.1.2.; İnformatika: 3.3.2.

İş forması: Qruplarla iş, cütlərlə iş.

İş üsulu: Şaxələndirmə, "Venn diaqramı", müzakirə, rollu oyun, Sinkveyn üsulu.

Resurslar: Dərslik, iş vərəqləri, əyani vəsaitlər, kompüter, proyektor

Dərsin gedişi

Dərsə fəallaşdırma ilə başlayıram. Hər bir şagirddən əmək, zəhmət, halallıq haqqında bir atalar sözünü söyləməsini xahiş edirəm.

I. Motivasiya

Proyektorla əvvəl dahi N.Gəncəvinin portreti, sonra müxtəlif peşə sahiblərinin iş prosesindəki şəkilləri göstərilir. Şagirdlər slaydlara baxa-baxa həmin peşə haqqında məlumat verirlər. Onlara sual verirəm ki, bu peşələri birləşdirən ümumi cəhət nədir? Şagirdlər düşünərək cavab verirlər ki, bu peşələri birləşdirən ümumi cəhət əməkdir. Sonra proyektorla N.Gəncəvinin əsərləri göstərilir. "Sirlər xəzinəsi" əsəri və mövzu haqqında qısa məlumat verirəm.

Tədqiqat sualı

İnsan həyatında əməyin rolu nədən ibarətdir?

II. Tədqiqatın aparılması

Tədqiqatı aparmaq üçün şagirdlər 3 qrupa bölünürlər. Qruplara ad və lider seçilir.

İş vərəqlərini qruplara paylayıram.

İş vərəqi 1. "Əmək" qrupunun sualları və cavabları

Tapşırıq 1. N.Gəncəvinin "Kərpickəsən kişinin dastanı" şeirində tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətdən istifadə etməklə aydınlaşdırın.

Cavab: Ruzi-azuqə, qida; qalxan-poladdan hazırlanmış qədim silah növü; qəlib-taxtadan kərpic kəsmək üçün istifadə olunan əşya; ahıl-qoca; cahil-nadan adam.

Tapşırıq 2. Hekayəni rollar üzrə oxuyun.

Cavab: Cavan oğlanla qocanın dialoquna kimi bir şagird, digər iki şagird isə qoca və cavan oğlan obrazlarının sözlərini dialoq şəkilində oxuyur.

İş vərəqi: "Halallıq" qrupunun sualları və cavabları.

Tapşırıq 1. Şeirdə verilmiş bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirin.

Cavab: Şeirdə istifadə olunan pəri kimi, cin kimi sözləri təşbeh, acı sözlər ifadəsində acı sözü "sözlər" sözünə epitetdir.

Tapşırıq 2. Hekayənin mövzusuna aid plan qurun.

Cavab: Plan:

1. Qoca öz məşğuliyyətində

2. Cavan oğlanın qocaya məsləhəti

3. Qocanın cavabı

4. Nəticə

İş vərəqi 3. "Səadət" qrupunun sualları

Tapşırıq 1. Mətndən iki mürəkkəb söz və iki antonim söz seçin. Əmək mövzusunda yazılmış şeirlərdən bir bənd yazın.

Cavab: Mürəkkəb sözlər: kərpickəsən, birdən-birə, ac-tox, qoca-cavan.

Tapşırıq 2. "Kərpickəsən kişinin dastanı" əsərindən nə öyrəndim?" mövzusunda kiçik bir esse yazın.

Cavab: N.Gəncəvinin "Kərpickəsən kişinin dastanı" əsərindən öyrəndim ki, xoşbəxtliyin "qızıl açarı" əməkdir. İnsanın cövhəri və şərəfi də əməkdir. Əmək və halallıq insanı səadətə aparır. Əməyi sevək, həyatımızı onunla bəzəyək.

III. Məlumatın mübadiləsi

Verilmiş vaxt tamam olduqdan sonra qruplar öz işlərini təqdim edir, informasiya mübadiləsi başlayır.

IV. Məlumatın müzakirəsi və təhlili

Bu mərhələdə digər qruplar da cavablara əlavələr edir. Qaranlıq məqamlara aydınlıq gətirirlər.

V. Nəticənin çıxarılması və ümumiləşdirilməsi

Qrupların təqdimatlarını dinlədikdən sonra belə ümumiləşdirirəm. Hesab edirəm ki, qrupların cavabları qənaətbəxş idi. Sevindirici haldır ki, qrupların adları mövzuya uyğun seçilmiş, "Səadət" qrupu essedə qruplara verilən adlardan ibarət simvolik bir cümlə qurmuşdur. "Əmək, halallıq səadətin açarıdır". Bununla yanaşı qeyd etməliyəm ki, bütün qrupların təqdimatlarında nitq rabitəli və obrazlı idi. "Əmək" qrupunun üzvlərinin ifa etdikləri rollu oyunda onlar öz istedadlarını nümayiş etdirdilər. Lakin bununla yanaşı xırda nöqsanları da qeyd etməliyəm. "Halallıq" qrupunun üzvləri müzakirələrdə iştirak etmədilər. Heç bir qrup mövzunu müasir həyatla əlaqələndirmədi.

Bəli, əmək insan xoşbəxtliyinin açarıdır. Hər kəs öz həyatını əməyə bağlamalıdır. Dövlətimiz də əməyə, əmək adamlarına yüksək diqqət və qayğı göstərir.

VI. Yaradıcı tətbiqetmə

Şagirdlər Sinkveyn üsulu ilə öyrəndikləri mövzunu 3-4 cümlə ilə ifadə edirlər. Qruplar proyektorla hər qrup üçün yazılmış testləri şifahi cavablandırırlar.

VII. Qiymətləndirmə

Bilik və bacarıqları şagirdlərin iştirakı ilə müəyyən meyarlar üzrə qiymətləndirirəm.

Ev tapşırığı

Dərsdəki "Araşdırma müzakirə, yaradıcı iş" başlığı altında təklif olunmuş işin icrası.

Dərs şagirdlərin ifasında "Sabahın ustaları" mahnısı ilə sona yetir.

Gülnaz TALIBOVA,

Masallı rayonu F.Şükürov adına Lürən kənd tam orta məktəbinin

Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi

Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 4 aprel.- S.7.