Çarəsiz yalan

Hekayə

Bu gün Azərbaycan gəncləri təhsil, elm, idman, incəsənət və digər sahələrdə öz nailiyyətləri ilə bütün cəmiyyətimizin etimadını qazanmaqdadır. "Azərbaycan müəllmi" qəzeti olaraq biz də gənclərimizin uğurlarını mütəmadi olaraq oxucularımıza çatdırmağı özümüzə borc bilirik. Bu gün isə belə yaradıcı gənclərimizdən biri, gənc yazıçı, 2014-cü il Gənclər üçün Prezident mükafatçısı, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin müəllimi Pərvin Nurullayeva ilə oxucularmızı daha yaxından tanış edəcəyik. Ədəbi mühitə gəldiyi ilk vaxtlarda mətbuatda esselər, kiçik hekayələr, publisistik məqalələrlə çıxış edib. Yazıları "Azərbaycan", "Ulduz", "Literaturnıy Azerbaydjan" dərgilərində, "525-ci qəzet", "Zerkalo" qəzetlərində işıq üzü görüb. "Qar yağacaq" kitabına görə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin "Qızıl kəlmə", Rəsul Rza adına Ədəbiyyat Fondu tərəfindən "Rəsul Rza Beynəlxalq mükafatı"na layiq görülüb.

Onun "Balerina" povesti isə ölkəmizdə keçirilən Milli Kitab Mükafatının ikincisi olub və əsər ayrıca kitab şəklində işıq üzü görüb. O, dəfələrlə xaricdə Azərbaycan gəncliyini təmsil edib. 2011-ci ildə Moskvada Gənc Yazarların I Beynəlxalq seminarında uğurla iştirak edib. Rus dilinə tərcümə edilmiş hekayələri müxtəlif ölkələrdən olan seminar iştirakçılarının böyük marağına səbəb olub. "Samir üçün" və "Qar yağacaq" hekayələri müxtəlif almanaxlarda və Rusiyanın ədəbi qəzetlərində işıq üzü görüb. Ruscaya tərcümə olunmuş hekayələri dünyanın 40 ölkəsində yayımlanan "Proza" almanaxlarına daxil edilib. Türkiyənin Avrasiya Yazarlar Birliyinin üzvüdür. Türkcəyə tərcümə olunmuş hekayələri müxtəlif türk dərgilərində işıq üzü görüb. Gənc yazıçının bir sıra Avropa dillərinə tərcümə olunmuş ən uğurlu əsərlərindən olan "Çarəsiz yalan" hekayəsini oxuculara təqdim edirik.

...Baharın axırlarında səhər tezdən yuxudan tər içində, hövlnak ayılıb üstümdəki yorğanı kənara atmaq istəyəndə nənəmin bu gecə də Şuşada olduğunu başa düşürdüm. Bunu anlayınca çöldə 15-20 dərəcə istilik olmasına baxmayaraq, iliyə işləyən soyuq dağ havası qəribə şəkildə bədənimi alır, yorğanıma bir az da möhkəm bürünüb yuxuya gedirdim.

***

...Düzdü, mən Bakıda doğulmuşam və Natəvan nənəmin tez-tez xəyalən gəzib-dolandığı Şuşanı (daha doğrusu, onun dağılmış görkəmini) yalnız televizorda görmüşəm. O hadisələr başlayanda anam mənə hamilə imiş. Nənəm (babam cavan yaşında mədə xorasından ölmüşdü) doğulduğu şəhərdən heç çıxmaq istəməyib. Ailəm Şuşadakı son günlərini nənəmin tibb bacısı işlədiyi Uşaq Sanatoriyasında keçirib. Nənəm Xan qızı Natəvanın mülkündə yerləşən o sanatoriyanı ocaq bilirmiş. Anam danışır ki, hələ gənclik illərindən nənə ayaq açmayan uşaqları həmin sanatoriyada masaj edir və tez bir zamanda xəstələr normal gəzməyə başlayarlarmış. Tezliklə tibb bacısı Natəvanın şəfalı əllərinin sözü-sovu bütün Qarabağa yayılıb. Təkcə Şuşada yox, ətraf rayonlarda da əzələ sistemində çatışmazlıq olan uşaqları onun yanına gətirirlərmiş. Nənəm isə hamıya möcüzə görünən bu bacarığını öz xidməti hesab etməyib. Elə həmişə "Mən nə karəyəm?! Allahın işidir, mənim əlimlə edir. Bir də bu divarlarda Xan qızının duaları var. Odu bu uşaqlara kömək edən..."-deyərmiş. Hə, nənəm o duaların da, Allahın da möcüzəsini kötüyə bənzər əzaların əlinin altında necə dirilməsini görəndə duymuşdu. Ona görə nə hamilə qızına, nə Xocalıda əlil olmuş kürəkəninə (atam Xocalıda başından zədə almışdı) fikir vermədən bu ilahi qüvvənin Şuşanı da qoruyub saxlaya biləcəyinə əmindi. Lakin onun arxayınlığı təlaş içində sanatoriyaya girib "Ay anam, nə oturmusunuz, erməni beş addımlıqdadı!" - deyən əsgərin sözlərindən sonra anındaca yox olub getmişdi.

... Mən Şuşanın işğalından 20 gün sonra, mayın 28-i Bakının Hövsan qəsəbəsindəki köhnə pioner düşərgələrindən birində dünyaya gəldim. Amma orada yaşamağımızı heç xatırlamıram. Çünki 3-4 aylıq olanda qaçqınların səhhəti ilə məşğul olan xeyriyyə cəmiyyətinin sədri Məlahət həkim təsadüfən nənəmi görüb tanımışdı. Demə, bu xanım hələ sovet dövründə həyat yoldaşı və fiziki qüsurlu yeganə övladı ilə Şuşaya dincəlməyə gələndə "sehrbaz" tibb bacısı haqqında eşidib, ona müraciət edib və nənəmin bir neçə kurs terapiyasından sonra 11 yaşında oğlu normal gəzməyə, başqa uşaqlar kimi atılıb-düşüb oynamağa başlayıb. Nənəm neçə illər sonra da Məlahət həkimin onu görüb tanıyanda əllərindən tutub necə ağlamasını, "siz olmasaydınız oğlum Allah bilir heç gəzməyəcəkdi" deməsini, hələlik Hövsandakı bağ evlərində yaşamağı təklif etməsini danışanda kövrəlirdi:

- Allaha şükür! Dünyada yaxşı adamlar varmış, bala! Yoxsa sən, cıqqılı oğlan uşağı, anan, xəstə atan, mən - yaşlı adam pioner-lagerdə nağayrardıx? Əl çəkmədi ey, a Rüfət bala! O Məlahət həkim əl çəkmədi bizdən. Dedi dünyanı dağıdaram, sizi burda qoymaram. Nə tər yani, mənim bağ evim bomboş qalıb, illərlə heç köçmürük də, siz bu bapbalaca otaqda qalassız?! - dedi. Hə, bala! Dedi Şuşa işğaldan qurtarana kimi mənim bağım sizindi... O vaxt hamımız elə bilirdik Şuşadan çıxmağımız pis bir yuxudu, ayılıb görəjiyik Cıdır düzündə uşaqlar Kosaldıqaç oynuyur, biz də gülə-gülə tamaşa edirik... Nə bilim ey... Allaha qurban olum!

Sonralar Məlahət həkimin köməkliyilə Natəvan nənə Bakıdakı uşaq poliklinikalarından birinə işə düzəlmiş, əli çörəyə çatmışdı. Bakıətrafı kəndlərdə Qarabağ qaçqını tibb bacısının şikəst uşaqları necə sağaltması dillərə düşmüşdü. Elə atam da həmin həkimin sayəsində başından müalicə almış, hətta yaxındakı dükanlardan birinə satıcı düzəlmişdi. Anam isə evdar xanım idi. Bu mənada mən gözümü açıb, həyatı anlayandan ailəmizin kəm-kəsirini heç hiss etməmişdim. Ümumiyyətlə "qaçqınam" ifadəsinin dərd, ağrı, xəstəlik kimi səsləndirilməsini qəbul edə bilmirdim. Çünki hələ uşaqdım və "qaçqın" sözünün mənasını çox sonralar nənəmin söhbətlərindən və bitib-tükənməz sitəmindən anlayacaqdım.

Xatırlayıram, ibtidai sinifdə oxuyanda məktəbimizə qaçqın uşaqları üçün yardım verilirdi. Müəllim partamın üstünə kağız bağlamanı qoyanda hirsimdən ağlamsınıb:

- Müəllimə, biz qaçqın deyilik, evimiz var... - demişdim.

Müəllim sözümdən çaşıb eynəyinin altından diqqətlə mənə, sonra da qarşısındakı siyahıya baxdı:

- Rüfət, oğlum, sənin valideynlərin Şuşa işğal olunanda Bakıya köçməyiblərmi?

- Köçüblər. Amma biz qaçqın deyilik axı... Bizim evimiz var.

Müəllimin gözü doldu və sanki qəhər boğazını tıxadı, səsi çıxmadı. Dərsin sonuna kimi bağlama partamın üstündə qaldı, çantamı yığıb evə getməyə hazırlaşanda isə ona heç gözümün ucu ilə də baxmadım.

O zaman uşaq ağlımla televizorda gördüyüm qaçqınları doğmalarımla müqayisə edəndə özümüzü onlarla heç cür bir tuta bilmirdim. Mənə elə gəlirdi, qaçqınlar ancaq çadırlarda, vaqonlarda yaşayanlardı və onlara məhz evsiz olduqlarına görə belə deyilir. Çox da yubatmadan, həmin axşam valideynlərimin qonşuda toyda olmasından istifadə edib nənəyə yaxınlaşdım:

- Natəvan nənə, biz qaçqınıq?

Nənəmin əlində bükdüyü tənək dolmasını necə kənara qoyub məyus halda gözümün içinə baxmasını indi də unutmuram. Sanki, "başına dönüm, ay bala, sən də anladın bu acını" deyirdi gözləriylə.

- Hə, Rüfət balam. Qaçqınıq. Allah erməniyə lənət eləsin.

- Bəs bizim evimiz yoxdu?!

- Bu ev bizimki deyil, qadan alım sənin!

...Nənəm Xan qızının evində yerləşən Uşaq Sanatoriyası, Şuşada sonuncu gün, Bakıya qaçmaları, pioner düşərgəsində Məlahət həkimlə görüş, bunun nəticəsi, indi yaşadığımız ev və ən nəhayət, bizlərə qaçqın deyilməsinin səbəbləri barədə xeyli danışdı. Beləliklə, o gündən başlayaraq illər keçdikcə nənə mənim "müsahibim"ə çevrildi. Natəvan nənənin oraları xatırlayıb kövrəlməsindən anamgilin qanları qaralırdı, ona görə nə isə soruşmağı qadağan edirdilər. Amma elə ki onlar tez yatırdı, suallarımı "götürüb" gəlirdim nənəmin yanına:

- Nənə Şuşa üçün darıxırsan?

- Elə darıxıram, bala!

Bircə sual bəs idi. Nənəm həzin və çox kövrək bir nostalji ilə Şuşaya aid yüz kərə söylədiyi xatirələrini bu dəfə daha dərin hüznlə danışırdı. Mənə elə gəlirdi, Şuşadan ayrı düşdüyü günlərin, illərin sayı artdıqca nənəmin sözlərinin də kədər yükü ağırlaşır.

- Allah mərdimazara ləhnət eləsin... Nə bilim ey. Fikirləşəndə belə bi təhər oluram. Erməni tək bacarmazdı bizimkilərlə. Rus ona qahmar çıxdı. Ona görə aldılar Şuşanı. Mən inanmırdım. Babanın goru haqqı inanmırdım. Deyirdim uzağı 5-10 günə çıxaracaqlar kafir alçaqları torpağımızdan. Olmadı... Gör neçə il keçib?! Vallah gül kimi yaşayırdıq da. Kiminən nə işimiz vardı? Elə mehriban idik ki... Heç daş hasar bilməzdik nədi, eləcə daraba dediyimiz dəmir çəpərləri uc-uca calayırdıq qonşu həyətləriylə öz aramızda. Ata mülküm Xoca Mircanlı məhəlləsindəydi. Babamgil o məşhur tarzən Sadıqcanla qonşu olmuşdular. Sonralar həmin mülkü onun ev muzeyi elədilər. Yayda "gəlmə"lər gəzib baxardılar oralara. Bütün Şuşanın oğlanları, qızları ən gözəl paltarlarını geyinib məhlələri gəzməyə çıxardılar.

- Niyə? Bəs... (Nənə sualın ardını gətirməyə imkan verməzdi)

- Özümüzü "gəlmə"lərə göstərirdik, dayna! Bakıdan Tibb texnikumunu bitirib yenicə gəlmişdim. Mən o biri qızlara baxanda, nədi o? Hə, müasir idim. Uzun allı-güllü ətəyimi qollu qırmızı köynəklə geyinib bulağa su gətirməyə gedəndə hamı tamaşama çıxardı. Axşamlar şəhər Cıdır düzünə axışanda Güllübəyimlə enərdik lap düzün qırağına, Daşaltının göründüyü yerə... Bir küncdə səmirsiz oturub bal təki şirin, adamın ürəyini sığallıyan havanı su kimi içərdik! Hə dəə... Vallah heyləydi Şuşanın havası! Bulaqlarımızın da suyu diş çartladırdı. Bumbuzdu... İçmək olmurdu ha. ...mən mehrimi babana salmışdım, bala. O da yazıq cavan yaşından bədbəxt olub getdi. Xəstəlik yedi onu. Yaxşı ki elə tez öldü. Şuşanın o gününü görmədi. Dağıtdılar da, zalım uşağı...

Nənəm öz Şuşası haqqında bu rabitəsiz fikrilərini bölüşdükcə üzünün ifadəsi gözgörəti dəyişirdi. Təbəssümlə, kədər, gülüşlə göz yaşı an içində əvəz edirdi bir-birini. Elə bil Natəvan nənə əvvəlcə bütün danışdıqlarını yaşadığına xoşbəxt olub gülür, sonra o günləri heç vəchlə geri qaytara bilmədiyinə görə kədərlənib ağlayırdı. Onun fikirlərini Şuşanın dağılmış görüntülərindən ayırmaq üçün növbəti sualı verirdim:

- Şuşada bayramları...

- Ehhh, ay sənə qurban, burda bayram qeyd olunmur ki... Həm də Şuşa gedəndən sonra nə bayram, a bala! Qarabağın heç bir bölgəsi Novruzu biz kimi şənlik eləməzdi. Camaat xeyir işini, toyunu, nişanını da bu günlərə salardı. Elçi daşının üstündə oturan kim, parçakəsdi edən kim, toya hazırlaşan kim.... Ay Allah eyy... Evlərdə bişən zəfəranlı, qırxbuğumlu, boyanalı, nehrə yağıyla yağlanmış plovun qoxusu bütün Şuşanı bürüyərdi. Süfrələrə düzdüyümüz quru meyvələrin, çətənə qarışıq qovurğanın, tut qurusunun dadından doymaq olmazdı. Evlərə torba atardıq uşaq vaxtı. Qızları qoymazdılar. Amma biz dədəmizdən gizlin gedərdik torba atdıya. "Gəlmə"lər deyirdilər biz xəsisik. Vallah heylə deyildi. İsrafçılıq eləmirdik başqaları kimi. Şuşalıların çoxu xan, bəy nəslindəniydi də. Xan süfrəsində harınlıq olmaz ki. Bəy mizi toyuq yemxanası deyil ha. Biz simic deyildik, qadan alım, tövrünü bilirdik hər şeyin. ...Allah bəlasını versin erməninin, bütün yeməklərimizi, adətlərimizi oğurlayıb öz adlarına çıxarırdılar. Nə bilim ey, ay Rüfət. Belə bir təhər oluram yadıma salanda... Soruşsan, ən çox nəyiyçün darıxıram Şuşanın, cavab verəmmərəm. Oralar məndən ötrü bütöv bir varlıqdı, canlıdı, lap adam kimi. Şuşada olanda babanın yoxluğun heç hiss eləmirdim. Kimsə mənə dul deyəndə hirslənirdim. Çünki ondan sonra Şuşaydı mənim ömür-gün yoldaşım. Vallah ora başqa aləmdi. Elə bil özgə planetdə oturub baxırdıq dünyaya. Ətraf rayonları filanı çox gəzib dolanmışdıq. Amma Azərbaycanın yüksək kürsüsü Şuşaydı. İndi o kürsü yoxdu deyən, səsimizi də eşidən yoxdu...

Nənəm bütün bunları danışıb giley-güzar etdikcə əlini sövq-təbii aparıb ovuşdururdu dizini. Sonra da əlavə edirdi:

- Bu duz zəhrimar da öldürüb məni. Əl çəkmir ki... Dişimin dibindən barmağımın ucunacan hamısı lüggüldəyir.

Natəvan nənə oynaqlara yığılıb onu incidən duzdan danışırdı. Amma, məncə, səbəb bu deyildi. Şuşasızlıq idi. Düzdü, Şuşasızlıq. Çünki ancaq oraları xatırlayanda tuturdu ağrıları. Yalnız bu söhbətləri edəndə sığallayırdı dizlərini. Mənə elə gəlirdi ki, onun oynaqlarını, əzalarını gəzib özü dediyi kimi dişinin dibindən barmağının ucunacan hər hüceyrəsini sızıldadan dərdin, xəstəliyin adı həsrətdi. Şuşa həsrəti. Yoxsa mənim insanlara bəxş etdiyi şəfa ilə əfsanəyə çevrilmiş nənəm duzun əlində aciz qalmazdı...

Üzünün hər qırışından duyulan bu dərdin içində onun özünü necə nikbin aparmasına heyrət edirdim. Hər il doğum günüm yaxınlaşanda "bu dəfə səni aparıb Şuşadakı ata-baba məhəlləmizi göstərəcəyəm..." - deyirdi. İnanırdı... Ümidsiz danışanlara qəzəblənirdi. Ancaq əsasən yaz aylarında axşamlar, valideynlərim yatandan sonra nənənin evin artırmasında oturub sakitcə ağladığını da duymuşdum. Nə başına-gözünə döyər, nə saçını yolar, nə də vay-şivən edərdi. Elə yaz yağışı kimi səssiz, narın-narın ağlardı Şuşası üçün. Birdən dodağının altında bayatılar dediyini də zorla eşidirdim. Otağımın artırmaya baxan pəncərəsinin önündəki çarpayımda uzanıb nənəmə baxa-baxa nə vaxt yuxuya getdiyimi xatırlamazdım səhər açılanda. Amma bu bayatıların onu düz Şuşaya aparıb çatdırdığını dəqiq bilirdim. Həmin gecələrdə Hövsan bağlarının havası dəyişər, bürküsü də yox olardı. Bumbuz dağ küləyi üşüdərdi nənəmi. Atamgilin otağına girməyə utanar, amma anamın qışdan bəri yığışdırıb kənara qoyduğu yorğanlardan birini mənim üstümə örtərdi.

Səhər yeməyində Natəvan nənəyə baxıb mənalı gülümsəyər və bizi birləşdirən bir sirrimizin olmasından xoşbəxtlik duyardım. Çünki nənəmin həmin gecələrdəki halından yalnız mən xəbərdar idim.

Hər dəfə Qarabağlı sənətçilərin, şairlərin, yazıçıların, televizorda danışmaq imkanı olan daha kimlərin müsahibələrini dinləyəndə içimdə sual yaranırdı:

- Uzun ayrılıqdan sonra ilk dəfə Şuşaya gedəndə nə edəcəksən?

Hansısa iş adamı qələbədən sonra 40 gün qurbanlar kəsəcəyini, xalq artisti Cıdır düzündə tərəkəmə oynayacağını, şair "Şuşa poeması" yazacağını, müğənni yerli əhaliyə 1 həftə pulsuz konsert verəcəyini deyirdi. Bu kimi vədlər, arzular, əhdlər həddən artıq idi. Amma nədənsə nənə bu sualın qarşısında acizdi. Dərsini bilməyən şagird kimi hıqqana-hıqqana qalırdı. Cavabı axtaranda gözlərində parıldayan sevinc də aydın sezilirdi. Elə bil bir anlıq o sevincin həcmini, keyfiyyətini dərk edir və onu ifadə etməyin yolunu heç cür tapa bilmirdi.

***

Universitetə gərgin hazırlaşdığım ərəfələriydi, bir axşam hazırlıqdan qayıdırdım, həyətə girəndə qorxdum. Elə bil həyət-bacadan qəribə bir ölüm qoxusu gəlirdi. Atam eyvanda oturub siqareti siqaretə calayır, anam bir tərəfə çəkilib ağlayırdı. Səbəb nənəmin xəstəliyi imiş.

- Rüfət, nənə xəstədi. Neçə vaxtdı rəngi-ruhundan narahat idik. Axır bu gün həkimə apardıq. Aparata saldılar, udlağı-qida borusu cızılıb. Şəkəri də varmış. Demiyib bizə. Şəkər xəstələrində belə yaralar gec sağalır. Həkim deyir ki, yara iltihablanır, təhlükəlidi. Ancaq İranda əməliyyat olunsa, bəlkə sağalar. O da razılaşmır. Deyir əməliyyat, filan boş şeydi.

Atam heç mənim nə deyəcəyimi gözləmədən papirosundan bir qüllab vurub (sanki bayaqdan kimsəylə danışa bilmədiyindən ürəyi hövül eləmişdi) sözünə davam elədi:

- Deyir, nə vaxtsa əti yaxşı çeynəməyib, içində xırda sümük qaldığını bilməyib, elə də udub, o cızıb. Bizə də heç zad deməyib. Bu gün aparata salanda həkimə danışdı. Həkim bir-iki ilac yazıb, amma çətin xeyri olsun. Vay, dədə... Nağayraq? Bu arvadı nə tər razı salaq?! Əməliyyata getməlidi ey, başa düşürsən?!

Atam danışdıqca anam daha da bərkdən hönkürürdü. Söhbəti yarımçıq qoyaraq evə girib divanda uzanmış nənəmə yaxınlaşdım. Üzündən xəstəlik zərrə qədər duyulmurdu. Bir az ağarmışdı sifəti...

- Necəsən?

- Şükürlər olsun Rəbbimə, bala! Lap yaxşıyam. Onnara da de ta ağlayıb, hay-küy salıb kəndi başıma yığmasınnar. Şuşa qayıtmayınca mənə heç nə olası döyül. Həə... Vallah ora gedən kimi sağalajam... Görəssən!

Nənəmin səsində duyduğum gizli sevincin səbəbini anlaya bilmirdim. Bir-iki dəqiqə söhbətdən sonra başa düşdüm. Tapmışdı. Öləcəkdi. Şuşaya qayıdandan sonra nənəm öləcəkdi sevindiyindən. O boyda sevinci ifadə etməyin yeganə yolu bu idi. Həə! Bircə dəfə İsa bulağından su içmək, Cıdır düzündə əlin-ayağını uzadıb ölmək...

Sonrakı günlərdə də nənəmin üzünə diqqətlə baxanda o anları necə xəyal etdiyini dəfələrlə hiss etmişdim. Amma xəstəlik imkan vermirdi. Halı getdikcə pisləşir, hər an geriləyirdi. Bütün günü yanından çəkilmirdik. Anam ürəyi istəyəni bişirir, amma təəssüf ki nənə heç nə yeyə bilmirdi, yemək keçmirdi boğazından. Zəhrimar yara iltihablanır, qızdırma verirdi. Atam tanış-bilişdəki bütün həkimləri gətirirdi üstünə amma hamı eyni sözü deyirdi: şəkər xəstəsi olduğundan müalicəsi çox çətindi. Yazılan bir-iki antibiotik, vitamin də heç xeyir etmirdi. Nənəyə söz deyə, fikrini dəyişə biləcək qohumumuz da yox idi. Bir qardaşı varmış, o da müharibədə həlak olmuşdu. Valideynlərimin də bütün ciddi-cəhdləri boşunaydı. Elə bil Şuşadan savayı heç bir əlac tanımırdı nənə...

...Əriyib gedirdi gözümüzün önündə. Bir müddət sonra boğazından maye də keçmirdi, bir qaşıq su içirdi, o da qayıdırdı geri. Hərdən nənəni bu halında da danışdırmaq, suallar vermək istəyirdim. Amma onun xəstə, zəif görünüşü bütün suallarımın cavabı, dərdinin dəqiq ifadəsiydi.

Artıq iki gün idi ki Natəvan nənə həyatla ölüm arasında vurnuxur, çabalayırdı. Huşu gedirdi, danışığını da tamam itirmişdi. Eləcə inildəyirdi. Bəlkə halını yüngülləşdirə biləcək nə isə edərlər deyə Təcili Tibbi Yardım çağırırdıq. Həkim hamımızı otaqdan qovub "çıxın, mane olmayın, canını rahat tapşırsın" - deyirdi. Amma olmurdu, nənəm əl çəkə bilmirdi bu dünyadan. Axırıncı dəfə tibbi yardım gələndə yaşlı həkim anama yavaşça pıçıldadı:

- Bunun uzaqda olan qohumu, yolunu gözlədiyi doğması yoxdu ki? Belə xəstələr kimisə gözlədiklərindən, ya nigaran qaldıqlarından bu hala düşürlər.

Həmin an qəfildən beynim işıqlandı, həkimə üzümü tutub gəlin dalımca - deyərək nənəmi yorğanı qarışıq qucağıma alıb otaqdan çıxardım və gətirib uzandırdım Tibbi yardım maşınındakı xərəyə. Heyrət içində donub qalmış atamla anam söz tapmırdılar deməyə. Yalnız evə qayıdıb qədimi mis parçı götürəndə anam qabağıma qaçıb:

- Arvadı hara aparırsan, başına dönüm? - deyə soruşdu.

- Şuşaya!

Sürücüyə yaxınlaşıb - bacardığın qədər çala-çuxura sal maşını - dedim. Həkimə də işarə etdim ki səsini çıxarmasın. Maşının kabinasında oturub nənəmin əlindən tutdum. Gün batmışdı, havanın qaralmağına az qalırdı. Maşın bizi Hövsanın daşlı-qayalı kənd yollarında dörd-beş dəqiqə atıb-tutandan sonra artıq "Şuşaya çatırdıq":

- Ay nənə, sənə qurban olum, nə gözəlmiş buralar!!! Sən mənə danışırdın ey, yadındadı?! Qala divarlarından demişdin... Həə. Mamayı məhəlləsindən, Xoca Mircanlıdan, Dəmirçidən, Hamam qabağından söyləmişdin. Sabah özün gəzdirib göstərərsən... Üzeyir bəyin ev muzeyini, Uşaq Sanatoriyasını, Daşaltı dərəsini, Cıdır düzünü, Ərimgəldini, hamısını görmək istəyirəm. Axşam yatıb dincələrsən. Səhər gəzərik amma həə?

Nənəmin simasına uşaq təbəssümü qondu. Amma heç nə deyə bilmirdi. Qollarını tez-tez yuxarı qaldırıb yatağa çırpırdı. Elə bil namaz qılırdı, ya şükür edirdi... Əlindən öpüb başını sığalladım. Bir az sakitləşdi. Mənimçün indi o doğma torpağına qayıtmış ziyalı bir xanım idi.

- Şofer dayı, çatdıq İsa bulağına, saxla nənəm üçün su gətirim...

Mis parçı götürüb İsa dayının nuh əyyamından qalma taxta mağazasına girdim. Qazsız, soyuq su alıb parçı doldurdum və yenidən maşına mindim.

- Natəvan nənə, sən düz deyirmişsən ey. Mən içə bilmədim bu sudan. Dişlərim dondu. Öyrəşərəm də. Sən öyrəncəlisən, iç görüm!

Günlərdi ki boğazından bir qurtum su keçməyən nənəmin başını ehmalca qaldırıb parçı dodaqlarına yaxınlaşdırdım. Gözlərini geniş açıb baxdı. Anasından süd əmən körpənin minnətdarlığı vardı üzündə. "İsa bulağının suyu"ndan çətinliklə bir qurtum alıb ahh çəkdi, sifəti rahatlandı. Başını yastığa qoyub, sığalladım. Əlini heç buraxmaq istəmirdim. Hey danışırdım...

- Nənəcan, bax demisən ha... Sağalmalısan Şuşada. Bura da Hövsan deyil ki, neft qoxusundan, çırkli havadan şikayət edəsən... Eşidirsən?!

Elə bu an ovcumdakı əlin soyuduğunu duydum. Saçını, alnını, yanaqlarını oxşadım. İndicə içirtdiyim suyun, ya bəlkə ölüm tərinin soyuqluğunu əlimin içində hiss edəndə diksindim. Ölmüşdü artıq. Sevindiyindən!

PƏRVİN

Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 11 aprel.- S.10.