Təhsilin informasiyalaşdırılması

tədris prosesinin şəffaflığını təmin edir

Təhsil strategiyası - hədəflər

Bu günlərdə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi "Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"nda müəyyən edilmiş əsas hədəflərin həyata keçirilməsi ilə bağlı islahatların əsas prioritetlərini açıqlamışdır. Bu islahatlar arasında əsas istiqamətlərdən biri də ali təhsil müəssisələrində şəffaf və səmərəli təhsil mühitinin yaradılması, təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi və ali məktəblərin idarə olunmasının müasir tələblər səviyyəsində qurulmasıdır.

Qabaqcıl texnologiyaların və idarəetmə üsullarının, elmi nailiyyətlər əsasında yaradılan innovasiyaların universitetimizin həyatına uğurlu tətbiqi ilə bağlı ilkin işlərə bir neçə il bundan əvvəl başlanılmışdır. Əsas məqsədimiz şəffaf və səmərəli təhsil mühitinin yaradılması, təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi və universitetin idarə olunmasının müasir tələblər səviyyəsində qurulması olmuşdur. Bunun tərkib hissəsi olaraq E-universitet konsepsiyası hazırlanmış və bütün universiteti əhatə edən dairəvi fibrooptik kabel çəkilmişdir. Həyata keçirilmiş işlərin bazasında Azərbaycan Texniki Universitetində Elektron Təhsil Sisteminin yaradılması layihəsi hazırlanaraq 2010-cu ilin sonlarında Koreya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyi ("KOICA") tərəfindən elan edilən beynəlxalq müsabiqəyə təqdim edilmişdir. Müsabiqədə qalib gələn "Azərbaycan Texniki Universiteti Elektron Təhsil Sisteminin yaradılması" layihəsi Koreya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyinin maliyyə dəstəyini qazanmış və müvafiq qaydada hazırlanmış sənədlər Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə təqdim olunmuşdur.

Nazirlər Kabinetinin sərəncamına əsasən Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinə müqavilənin imzalanması səlahiyyəti verilmişdir. "Azərbaycan Texniki Universitetinin Elektron Təhsil Sisteminin yaradılması" layihəsi Koreya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyinin səlahiyyətli nümayəndəsi və Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi arasında imzalanmış və layihənin icrasına Nazirlər Kabinetinin müvafiq sərəncamı ilə başlanılmışdır. Layihənin əsas məqsədi Azərbaycan Texniki Universiteti üçün Koreya Respublikasının ali təhsil müəssisələrində istifadə olunan ən son informasiya və kommunikasiya texnologiyaları əsasında müasir təhsil-idarəetmə sisteminin yaradılması olmuşdur. Fikrimizcə, yeni sistemin universitetimizdə yaradılması ilə təhsilin bütün mərhələləri informasiyalaşdırılacaq, şəffaflıq tam təmin ediləcək və tədrisin keyfiyyəti yüksələcəkdir.

Haqqında danışdığımız "Azərbaycan Texniki Universitetinin Elektron Təhsil Sisteminin yaradılması" layihəsinin tətbiqinə artıq başlanılmışdır. Qısa zamanda universitetimizdə, informasiya və kommunikasiya texnologiyaları bazasında təhsilin keyfiyyətini və cəmiyyətə açıqlığını əhəmiyyətli dərəcədə yüksəltməyə imkan verən yeni metodlar yaradılmışdır. Bu metodların əsasında təhsilin informasiyalaşdırılması, alimlərin və pedaqoqların yeni texnologiyalardan istifadə etməklə öz gündəlik fəaliyyətlərinin müasir səviyyədə qurmaları durur.

Universitetimizdə informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə dair işlər üç istiqamətdə aparılmışdır. Təlim metodologiyaları və tədris resursları yaradılmış, yeni texnika və əməliyyat imkanları araşdırılmış, İKT texnologiyalarını tətbiq edə biləcək mütəxəssislər hazırlanmışdır. Bundan əlavə, universitetimizdə informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının elmi tədqiqat işlərində, o cümlədən virtual laboratoriya, multimedia, modelləşdirmə və başqa əyani vasitələr kimi istifadə olunması təmin edilmişdir.

İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi təhsil müəssisələrinin kompüterləşdirilməsini və maddi-texniki bazasının müasirləşdirilməsini tələb etdiyindən, bu sahədə əməli işlər universitetimizdə fasiləsiz həyata keçirilir.

Universitetimizin kompüter şəbəkəsi təhsil-idarəetmə sisteminin yaradılmasına tam şərait yaratmaqla yanaşı, yaxın perspektivə hesablanaraq yenidən, ən müasir tələblərə cavab verəcək səviyyədə qurulmuşdur. Universitetin 9 korpusu optik rabitə xətti ilə dairəvi birləşdirildikdən sonra İnternetə 100 mb/san sürətlə çıxış təmin edilmişdir. Bu İntranet şəbəkəsinə 600-dən artıq müasir tipli kompüter qoşulmuşdur. Universitetin bütün əməkdaşları və tələbələri (10-minə yaxın istifadəçi) İnternet şəbəkəsinə sərbəst və məhdudiyyətsiz çıxış imkanı əldə etmişlər.

Azərbaycan Texniki Universitetinin İntranet şəbəkəsi universitetin kompüter şəbəkələri sahəsində məxsusi tədqiqatları və təcrübəsi bazasında qurulmuşdur. Bütün kafedralar yüksək sürətli İnternetə qoşulmuş, bəziləri isə özlərinin lokal kompüter şəbəkəsini yaratmışlar. Multimedialı siniflər təşkil olunmuş və bu istiqamətdə işlər sürətlə davam etdirilir. Dünyanın qabaqcıl şirkətlərinin respublikamızdakı nümayəndəlikləri tərəfindən universitetimizdə (telekommunikasiya və proqram təminatı üzrə) açılmış bir sıra tədris mərkəzləri və elmi-tədris laboratoriyaları tədris və təcrübə proseslərində geniş istifadə olunur.

Ümumuniversitet tədris və idarəetmə proseslərini informasiyalaşdıran proqram platforması bu gün tam tətbiq edilir. Bu sistem universitetimizin İKT üzrə mütəxəssisləri tərəfindən işlənilmiş və "KOICA"-nın texniki dəstəyi ilə aşağıdakı istiqamətlər üzrə həyata keçirilmişdir:

- ən son informasiya texnikası və texnologiyaları bazasında işlənib hazırlanmış Elektron Universitetin yaradılması;

- AzTU-nun rəsmi portalının qurulması (aztu.edu.az);

- Akademik təhsil və kollektiv əməliyyat sistemlərinin qurulması;

- distant təhsil kontentlərinin nümunələrinin hazırlanması.

AzTU-da yeni informasiya texnikası quraşdırılmışdır. Layihə üzrə ilkin işlərə başlayarkən Elektron Universitet konsepsiyasının ən son informasiya texnikası və texnologiyaları bazasında işlənib hazırlanmasını qarşımızda əsas hədəf kimi qoymuşduq. Bunun üçün müasir və texniki imkanlarına görə gələcəyə hesablanmış IBM serverləri və avadanlıqları, şəbəkə avadanlıqları alınmışdır. Belə texnikanın gətirilməsi, nizamlanması, yeni proqram təminatı ilə təchiz olunması və qurulması bu sahədə böyük beynəlxalq təcrübəyə malik olan NongShim Data System (NDS) şirkəti tərəfindən həyata keçirilmişdir. NDS şirkəti "KOICA"-nın elan etdiyi tenderin qalibi kimi universitetimizi ən müasir informasiya texnikası və texnologiyaları ilə təmin etməklə yanaşı, yuxarıda qeyd edilən istiqamətlər üzrə universitetin mütəxəssisləri ilə birgə fəaliyyət göstərərək qısa zamanda layihədə nəzərdə tutulan bütün işləri həyata keçirmişdir. Bir neçə istiqamət üzrə universitetimizin əməkdaşlarından ibarət işçi qruplar yaradılmış, onlara Cənubi Koreyanın NDS şirkətinin Seul şəhərindəki tədris mərkəzində yüksək səviyyəli treninq kurslar keçirilmişdir. Kurslara cəlb edilmiş əməkdaşlarımıza nəzəri biliklər aşılanmaqla yanaşı, Seulun aparıcı universitetlərində müvafiq sistemlərin iş prinsipləri praktik cəhətdən əyani şəkildə göstərilmişdir. Nümayəndələrimiz beynəlxalq sertifikat alaraq AzTU-ya qayıtmışlar. Daha sonra bizim əməkdaşlar koreyalı mütəxəssislərin iştirakı ilə universitetimizdə geniş təbəqə üçün sistemin iş prinsiplərinin öyrədilməsi ilə bağlı treninqlər keçmişlər.

AzTU-nun rəsmi portalı yenidən qurulmuşdur. Portalın ana səhifəsində xəbərlər, universitetin bütövlükdə vacib, aktual informasiyaları, sosial fəaliyyəti, xarici əlaqələri gündəlik işıqlandırılır. Web-səhifələrdə isə universitetin strukturu (rəhbərlik, şöbə, fakültə, kafedralar) haqqında məlumatlar əks olunur. Universitetimizin portalını fərqləndirən ən üstün cəhətlərdən biri hər bir professor-müəllimin məxsusi Web-səhifəyə malik olması və özləri tərəfindən idarə edilməsidir. Bu səhifənin bölmələrində müəllimin ümumi, elmi-nəzəri, praktiki, pedaqoji fəaliyyəti və elmi əsərləri haqqında məlumatlar və materiallar yerləşdirilir. Bu isə müəllimin elmi-pedaqoji fəaliyyətinin tamlılığı haqqında rəhbərliyin, tələbə və ümumilikdə ictimaiyyətin informasiya əldə etməsinə imkan yaradır. AzTU-nun rəsmi portalının ana səhifəsindən elektron universitet sistemin əsas və müxtəlif servislərinə giriş asanlaşır.

Akademik təhsil sistemi qurulmuşdur. Akademik təhsil sistemində tədris prosesinin təşkili üzrə infrastruktur yaradılmışdır. Ali təhsildə Bolonya Bəyannaməsindən irəli gələn başlıca prinsipləri nəzərə almaqla hazırlanmış sistemə tədrisin idarə olunması üzrə əsas məlumatlar yerləşdirilmişdir. Akademik təhsilin əsas komponentlərindən biri Web-auditoriya sistemidir. Onun əsasında təhsilin müvafiq dövlət standartlarına uyğun təşkili, müəllimin pedaqoji fəaliyyətinin tamlığı təmin edilir. Web-auditoriya sistemində tələbələrin dərsə davamiyyəti və tədris növləri üzrə müvəffəqiyyəti gündəlik qeyd edilir. Bu göstəricilərə heç bir müdaxilənin mümkün olmaması, onların əsasında toplanan imtahanqabağı balların obyektivliyini təmin edir. İmtahanların elektron test sistemi ilə keçirilməsi, yekun ballar və qazanılmış kreditlərin də obyektivliyini tam təmin edir. Tələbələr, həmçinin valideynlər, istənilən vaxt və istənilən yerdən fərdi idendifikator və parolları ilə akademik təhsil sisteminə daxil olub nailiyyətləri haqqında məlumat əldə edə bilərlər. Bu da universitetimizdə tədris prosesinin şəffaflığına heç bir şübhə yeri qoymur.

Kollektiv əməliyyat sistemi ilə bağlı işlər yekunlaşmışdır. Təhsili idarəetmə sistemində ixtisas (ixtisaslaşma), qrup və onların tədris planlarının, kurs, semestr və transkripsiyaların idarə olunması, kafedra və müəllimlər üzrə akademik yüklərin, auditoriya fondunun və dərs cədvəlinin, həmçinin tələbələrin və fənn seçiminin idarə olunması, e-imtahan sistemi ilə əlaqələrin təşkili yeni tədris ili və semestr üzrə hazırlıq, tədrisin keyfiyyətinə nəzarət və s. kimi idarəetmə funksiyaları qısa müddətdə, çevik, dəqiq icra etməyə imkan verir.

Distant təhsil kontentlərinin nümunələri hazırlanmışdır. Müasir sosial-iqtisadi şəraitdə ömürboyu (fasiləsiz) təhsilalmanın mümkün olması çox vacibdir. Bununla yanaşı, kadrların yenidən hazırlanmasında və ixtisasartırılmasında keyfiyyətli distant təhsilin tətbiqi əvəzsiz mexanizmdir.

"Azərbaycan Texniki Universitetinin Elektron Təhsil Sistemi"ndə distant təhsil infrastrukturu xüsusi yer tutur. Distant təhsilin təşkili üçün ən vacib element elektron tədris-metodik kompleksidir. Bu kompleksə hər bir ixtisas üzrə tədris olunan fənlərlə bağlı işçi proqram, kontentlər, yoxlama testləri daxildir. Bu kontentlərin əyani təhsilalanların da istifadə etmə imkanına malik olması təhsilin keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Çünki onlar bu kompleksin vasitəsilə tədrislə yanaşı, müstəqil olaraq zəruri məlumatlar əldə etmək və İKT ilə iş vərdişlərinə yiyələnmək imkanı əldə edirlər. Distant təhsil kontentlərinin hazırlanması elektron təhsil sisteminin yaradılması prosesinin tərkib hissəsi olmaqla yanaşı, gələcəkdə bizim universitetdə müəyyən ixtisaslar üzrə distant təhsil xidmətlərinin göstərilməsinə şərait yaradacaqdır. Belə kontentlərin yaradılması və sistemə daxil olunması üçün universitetimizdə müasir multimedia texnologiyaları ilə təchiz olunmuş televiziya mərkəzi yaradılmışdır. İxtisaslar üzrə distant təhsilə uyğun metodikalar işlənib hazırlanmış, müəllimlərin İKT biliklərinin yaxşılaşdırılması məqsədi ilə kurslar təşkil edilmiş və kontentlərin texniki cəhətdən işlənib hazırlanmasını (videoçəkiliş, sinxronlaşdırma, montaj və s.) həyata keçirən işçi qrup yaradılmışdır. Bu isə bütün ixtisaslar üzrə distant təhsilin təşkili üçün şəbəkə miqyaslı tədris-metodik resurslarının yaradılmasına imkan verir və universiteti İnternet məkanının fəal iştirakçısına çevirir. Bu istiqamətdə görülmüş işlərlə kifayətlənməyərək, universitetimizin nəzdində fəaliyyət göstərən televiziya mərkəzinin daha müasir avadanlıqlarla təchiz edilməsi istiqamətində işlər aparırıq. Beynəlxalq qrantlar və ya digər dəstəklər cəlb etməklə planlı və məqsədyönlü şəkildə televiziya mərkəzinin genişləndirilməsinə çalışırıq.

Elektron sənəd dövriyyəsi təmin edilmişdir. İT-sistemlərinin təhsil sahəsində tətbiq olunmasının əsas məqsədlərindən biri də ənənəvi kağız sənədləşmələrinin elektron sənəd dövriyyəsi ilə əvəz olunması, zəruri sənədlərin səlahiyyətli istifadəçilərə operativ çatdırılmasının və universitet xidmətlərinin asanlaşdırılmasıdır. "Azərbaycan Texniki Universitetinin Elektron Təhsil Sistemi"ndə elektron təsdiq (elektron sənəd dövriyyəsi), məktublaşma (e-mail) və online mesajlaşma, iş qrafikinin tərtibi (təqvim üzrə planlaşdırma), tədbirlərin idarə olunması, bülleten (elan) lövhəsindən ibarət kollektiv əməliyyat sistemi infrastrukturuna malik olması qərar qəbulunun keyfiyyətinin, heyətin əmək məhsuldarlıqlarının və proseslərin şəffaflığının artırılmasına, müəssisə strukturunun optimallaşdırılmasına, sənədlərin tərtibi, qeydiyyatı və razılaşdırılması proseslərinin sürətləndirilməsinə, universitet xidmətlərinin asanlaşdırılmasına, tədrisin iştirakçılarının kommunikabelliyinin yüksəlməsinə imkan verir.

Hazırda "Azərbaycan Texniki Universiteti Elektron Təhsil Sisteminin yaradılması" layihəsi üzrə işlər tamamlanmaq üzrədir. Universitetin 10 fakültəsinin, 45 kafedrasının və bütün şöbələrinin yüzdən artıq əməkdaşı treninqlərdən keçərək sistemin istifadəsinə dair sınaqlardan uğurlu nəticələr əldə etmişlər. Sistemin test sınaqları 2013/2014-cü tədris ilinin payız semestrində 1-ci kursda təhsil alan bir neçə qrupunda mənimsəmələrin qeydiyyatı və qiymətləndirmənin hesablanması üzrə keçirilib və qarşıdan gələn yaz semestri üçün universitetimizdə təhsil alan bütün 1-ci kurs tələbələrinin tədris prosesinə tətbiq edilməsi üçün tövsiyə edilmişdir. Texniki və təhlükəsizlik məsələləri həll olunmuşdur.

Şəkil. Elektron Universitet kompleksi

Biz yaxşı başa düşürük ki, sistemin dayanıqlığını təmin etmək üçün universitetin bütün əməkdaşları səylə çalışmalı, şəffaf və səmərəli təhsil mühitinin yaradılmasına öz töhfələrini verməlidirlər. Bunun üçün yeni sistemin işləməsi ilə bağlı mütəmadi treninq kursların keçirilməsini planlaşdırırıq. Bundan əlavə, tələbələrə və onların valideynlərinə sistemin işi ilə bağlı məlumatlar veriləcəkdir. Hər bir tələbə İD kodla təmin ediləcək və məkanından asılı olmayaraq rahat şəkildə özlərinin gündəlik, həftəlik, aylıq və yekun imtahanqabağı qiymətləndirilməsinə nəzarət edə biləcəkdir. Zənnimizcə, bu şəffaflığı tam təmin etməklə yanaşı neqativ halların qarşısını birdəfəlik alacaq və təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə şərait yaradacaqdır.

"Elektron-AzTU" layihəsinin universitetimizdə reallaşdırılması, tədrisin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları bazasında təşkili ilə yanaşı idarəetmə və tədris proseslərinin keyfiyyətinin artırılmasına, onların daha şəffaf və cəlbedici olmasına, ali təhsilin müasirləşdirilməsinə imkan verəcək və mütəxəssis hazırlığına müsbət təsir edəcəkdir.

Havar MƏMMƏDOV,

Azərbaycan Texniki Universitetinin rektoru, professor

Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 14 fevral.- S.4.