Xocalı faciəsinin ən
körpə
şahidinin acı həyat hekayəsi
Ermənilərin əlinə keçməmək üçün ana körpəsini öldürməyə məcbur olub
Ağ qar üstünə
qırmızı qanları çilənən Xocalı
körpələri... artıq iyirmi ikinci qış keçir
o qanlı gecədən, amma
siz böyümədiniz ki...
Bəyaz
qar üstündə donmuş al rəngli təbəssümləriniz tarixin yaddaşında "Xocalı
uşaqlarının son rəsmləri"
kimi qaldı. Ana bətnindəki
uşaqların, oturmağı, iməkləməyi hələ
bacarmayan, özü öz ağzına bir udum su, bir
tikə çörək qoymağa hələ
qadir olmayan Xocalı körpələrinin o gecəki soyqırımına nə ad vermək olar?
1992-ci il
fevralın 25-dən 26-na keçən gecə ermənilər və onlara
havadarlıq edən 366-cı
motoatıcı diviziyanın hərbi qüvvələri
Xocalı şəhərini yer
üzündən silib əhalisini öz qanlarında boğdular.
Cəmi 8 ay 14 günlük
olan körpə Salatının da atalı-analı həyatı bitdi... Və Xocalıda daha
bir ailənin xoşbəxtliyi
darmadağın oldu. Salatının başına gələnləri
siz də oxuyun:
Salatının
atası Əhmədov Yelmar Naib oğlu
Xocalı aeroportunun mühafizə xidmətində
çalışıb. Onu
tanıyanların dediyinə görə, çox
vətənpərvər, qoçaq, qeyrətli
oğul olub Yelmar. O qanlı fevral gecəsində
Xocalı aeroportunun müdafiəsi
zamanı erməni qaniçənləri Yelmarı da qətlə yetirib.
O gecə
Xocalıya basqın edən silahlı erməni
quldurlarının əlinə keçməmək üçün
bir dəstə qız-gəlin, o cümlədən
Salatının anası Müşkünaz
da yatmış körpəsini beşiyindən
götürüb
ayaqyalın-başaçıq
meşəyə qaçır. Qız-gəlindən və uşaqlardan ibarət 30-40 nəfər
Xocalı sakini meşənin dərinliyinə
çəkilib təhlükənin
sovuşmasını gözləyir. Elə bu
vaxt anasının sinəsinə
sıxdığı Salatın aclıqdanmı, soyuqdanmı ağlamağa başlayır. Ana
nə qədər çalışsa da
uşağı sakitləşdirə bilmir.
Düşməndən canını qurtarmağa
çalışanlar vahimədən təlaşa düşür: "ermənilər
uşağın səsini eşitsə, yerimizi
tapıb bizi əsir götürəcək".
Çarəsiz ana odla-suyun arasında
qalır. Erməni təcavüzündən xilas olmağa can atan qız-gəlinin düşmən əlinə
keçməməsi üçün Müşkünaz kirimək bilməyən
Salatının ağzını əli ilə qapayır. Nəfəsi
kəsilən körpə susur. Bir an sonra
nə etdiyini dərk edəndə dəli
olmaq həddinə çatan
Müşkünaz öz
əllərilə boğduğu
balasının cansız bədənini başından
açdığı yaylığı ilə kürəyinə
sarıyır. Qarlı-buzlu meşə
cığırları ilə irəliləyib erməni təcavüzündən
qurtulmağa çalışarkən,
Müşkünazın ayaqlarını don
vursa da, taqəti kəsilsə
də kürəyindəki "yükü"
qurda-quşa yem
olmasın deyə, yenə də atmır. O gecə erməni
qətliamından canını qurtarmaq üçün qarlı fevral
gecəsinə sığınanların əksəriyyəti şaxtadan donaraq elə
qarın üstündəcə can verir. Yarıdan çoxu məhv
olmuş dəstədən sağ qalanlar Qarqar çayı yaxınlığında
ermənilər tərəfindən əsir götürülür.
Arasında Müşkünazın da olduğu əsirləri üç
gündən sonra bizimkilər düşmən
cəsədləri ilə dəyişir.
Uşağı yuyub dəfn etmək üçün
Ağdam məscidində ananın kürəyindən
bağlamanı açıb yerə qoyurlar.
Lakin bağlamanı açanda
gözlənilmədən Salatın nəfəs almağa başlayır. Hamı
Allahın bu möcüzəsinə məəttəl
qalır. Ölmüş zənn edilən
körpə düz üç gün
anasının kürəyindəki nazik baş yaylığının arasında,
qarlı çöllərdə soyuqdan donmadan,
yedizdirilmədən, bələyi dəyişdirilmədən,
səsi, səmiri çıxmadan möcüzəli
şəkildə sağ qalıb!
O gecə
səhəri açılmayanların və ya
ata-anası şəhid olan minlərlə
Salatınların ah-nalələri, lənətləri tarixin yaddaşında erməni qəsbkarlarının
ünvanına Xocalı qanı ilə yazıldı. Tanrı
Müşkünazın övlad qatili olmağına qıymadı.
Müşkünazın o gecə nələr
çəkdiyini bir Allah
bildi, bir də özü...
Jurnalist Salatın
Əsgərovanı ermənilər
Laçın rayonu ərazisində
qətlə yetirdikdən sonra Yelmar
sağlığında yaxından
tanıdığı, "bacı" dediyi
şəhid jurnalistin xatirəsinə ehtiram
olaraq, sonbeşiyinin- üçüncü qız
övladının adını Salatın
yazdırmışdı.
Xocalı faciəsindən
bir-iki gün əvvəl
vəziyyət kəskinləşdiyi üçün
Yelmar iki
azyaşlı qızını- Vüsalə ilə Əfsanəni
Ağdama qohumlarıgilə göndərmişdi.
Salatını isə südəmər olduğuna
görə anasından ayırmağa
qıymamışdı.
Şəhid Yelmar
Əhmədovun sonbeşiyini- Xocalı
faciəsinin ağrılarını gözündə, ürəyində
gəzdirən qızı Salatını görmək üçün onun
çalışdığı Bakıdakı 39 nömrəli
orta məktəbə getdim. Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Qazax
filialında qiyabi ali
təhsil alan Salatın onu
balası kimi himayə edən Tahirə
müəllim ilə eyni məktəbdə
çalışır. Salatını soruşdum,
dedilər yoldadır. O gələnə qədər Tahirə
xanımın söhbətini lentə aldım:
- O qanlı gecədən
sağ çıxan Xocalı ailələrindən
biri də Salatının anası və ana nənəsigildi. Onlar
Bakıda yerləşəndən sonra təsadüfən
anamgil ilə qapıbir qonşu
oldular. O vaxtdan
Salatın sanki bizim
ailənin bir üzvünə çevrildi, biz onu öz balamızdan seçmədik.
Salatının nənəsi,
Allah ona rəhmət
eləsin, əsl el ağbirçəyi idi, hər şeydə qızına dəstək
olurdu. Müşkünaz
da atasız qalan üç qız uşağını
böyüdənə kimi nələrə
qatlaşdı... Bilirsiniz, o
qanlı gecədən Salatının atası tərəfdən heç kəs
sağ çıxmadı... Çoxunun heç
öldüsü-qaldısı da bilinmədi.
İndi nə məzarları var, nə də ki...
Tahirə xanım
kövrəlsə də özünü ələ
alıb söhbətinə davam edir:
Ona görə də Müşkünaz
öz ata-anasına, bacılarına
sığındı. Özününkülərin, daha çox da bacısı Lətafətin köməyilə
böyütdü üç
qızını... İndi ilkini köçürüb, iki
qızı da yanındadı...
Mən hansı məktəbdə
çalışmışamsa, Salatını da
özümlə aparmışam. Əvvəllər 47 nömrəli
məktəbdə işləyirdim. Orada ilk məktəb zəngini də, son buraxılış zəngini də
Salatın çalıb. Həmişə gücüm yetdiyi qədər
Salatına məhəbbət göstərməyə cəhd
edirəm. Çünki Salatına
doğmalıq lazımdı. Özümün
dörd övladım- üç
qızım, bir oğlum
var, Salatını da öz övladım hesab
edirəm.
Söhbətimizin bu yerində Salatın gəldi. Bu da o
gecənin şəhidlərindən biri Yelmar Əhmədovun sonbeşik
qızının- həm də Xocalı faciəsinin ən
körpə şahidinin - Salatının
acı həyat hekayəsi:
- Mən 1991-ci il iyun ayının 12-də
Xocalıda dünyaya göz
açmışam. Xocalı faciəsi barədə bildiklərim,
eşitdiklərim
bunlardır: Mən onda südəmər bir
körpə olmuşam. O gecə
başıma gələnləri çox sonralar, yəni, səkkizinci sinifdə bildim.
Aşağı siniflərdə oxuyanda məktəbimizdə keçirilən
tədbirlərdə həmişə anam
da iştirak edirdi. Onun
çıxışlarında Xocalı körpəsi
Salatının başına gələnləri eşitmişdim.
Ancaq ağlıma da gəlməzdi
ki, anamın haqqında
danışdığı o qız mən
özüməm. İlk dəfə biləndə
ki, o Salatın mənəm,
çox sarsıntı keçirdim.
Bir müddət
anamdan qaçaq
düşdüm, gedib
xalamgildə qaldım. Heç cür anama bəraət
qazandıra bilmirdim ki,
axı o mənə niyə qəsd edib? İllər ötdükcə çox acıları dərk etdim
və anama haqq
qazandırdım.
Bu bir möcüzədir
ki, Allah da qıymayıb anamın bala
qatili olmağına. Üç
gün bağlı yaylığın
arasında cansız qalan bədənimə
yenidən ruhumu qaytarıb. O gecə mən beşiyimdə
mışıl-mışıl uyuyarkən, erməni
qaniçənləri evlərə soxulmağa
başlamışdı. Anam əynimdə
bir dəst nazik
köynəklə məni qoynunda gizlədib
meşəyə üz tutmuşdu.
Niyə məhz meşəyə? Çünki
anam eşitmişdi ki, dünyanın ən qəddar və ən
yırtıcı heyvanı olan yalquzaq da körpəyə
toxunmur. Əksinə onu
bəsləyib saxlayır. Ancaq erməni vəhşiləri
əsrlər boyu türk
cocuğunun qanına yerikləyib...
Meşənin dərinliklərində anam
bir dəstə Xocalı qız-gəlini
ilə rastlaşmışdı. Onlar da erməni əlinə keçməmək üçün meşəyə üz tutmuşdular. Gecə
güman ki,
acdığımdan, bəlkə də
üşüdüyümdən ağlamağa
başlayanda anam səsimi
kəsmək üçün əlləri
ilə ağzımı qapayıb. Anam
otuz-qırx nəfər qız-gəlinin erməni qaniçənlərinin əlinə
keçməməsi üçün mənim
canıma qıymağa məcbur olub. O gecə
neçə-neçə Xocalı körpəsini erməni
qaniçənləri süngüyə keçirmişdilər...
Məni kürəyində
daşıyan anamın ayaqlarının hər ikisini o gecə don vurmuşdu, bir müddət sonra onun ayaq barmaqlarını
kəsdilər. Anam Əhmədova Müşkünaz İsa
qızı ayaqlarına görə həmişəlik əlil
olub. Tibb bacısı işləyən Lətafət
xalam anama kömək
etdiyinə görə çox gec, yəni bu yaxınlarda ailə həyatı qurub. Mənim nənəm Şuşa,
babam isə Laçın rayonundandır.
Hər iki yurdum 22-23 ildi ki, erməni
tapdağındadır.
Hazırda Azərbaycan
Müəllimlər İnstitutunun tarix- coğrafiya fakültəsində
axırıncı kursda oxuyuram.
Ən böyük arzum
növbəti dərs ilində müəllim işləmək,
şagirdlərimə Xocalı, Qarabağ
həqiqətlərini çatdırmaqdır. Məndən böyük iki bacım da müəllim işləyir.
Hərdən səsim
çatdıqca haray çəkmək, yer kürəsinin bütün insanlarına itirilmiş
körpəliyimin üsyanını çatdırmaq istəyirəm:
Ey dünya anaları! Ey dünya ataları! Mən 8 ay 14 günlük olanda atamı ermənilər
öldürüb. Mən 22 il əvvələ
qayıtmaq, atalı böyümək istəsəm də bu,
mümkün deyil. Mən qızları öz atalarının
yanında görəndə kövrəlirəm.
Biz üç bacı
da hamı kimi dünyaya bir dəfə gəlmişik,
amma bu dünyada
heç vaxt atamızla yanaşı dayana bilməyəcəyik.
Atam heç vaxt bizə baxıb gülümsəməyəcək.
O heç vaxt başımızı tumarlamayacaq, bizi gəzməyə
aparmayacaq, ad günlərimizdə hədiyyə almayacaq. Atam heç
vaxt... heç vaxt...heç vaxt
bizə heç nə etməyəcək. Çünki
atamızı erməni qatilləri öldürüb.
Bilirsiniz, mən
heç vaxt qartopu
oynamamışam. Çünki 1992-ci ilin 26 fevral gecəsində
Allahın yağdırdığı o ağappaq qara ermənilər
mənim atamın al qanını töküb...
Göydən
yağan süd rəngli qar mənə o gecə anamın verə
bilmədiyi südü xatırladır.
Süd
rəngli qar yerə toxunan kimi, gözlərimin
qabağındaca al rəngli qan ləkələrinə
boyanır. Yaşıdlarımdan ağ qarı təkcə mən belə rəngdə görürəm...
Mənim bu dünyada
qarım heç vaxt bəyaz olmayacaq... Ey
dünyanın sülhsevər insanları, Xocalı həqiqətini
tanıyın! Mən haqq-ədalətə
çox güvənirəm. Məni,
atamı, qəbri olmayan- Qarqar çayının sel
sularında qərq olan ata nənəmi, babamı, əmilərimi,
bibilərimi, əmim uşaqlarını Allah
yaratmayıbmı?! Biz Xocalı əhalisi, Xocalı
körpələri bu sivilizasiyanın sakinləri deyilikmi?
Ey dünya anaları! Qız-gəlini, uşaqları ermənilərin
süngüyə keçirməməsi üçün səkkiz ay
on dörd günlük balasını öz əlləri ilə
boğmağa məcbur olan anamın əbədi
iztirablarını duyursunuzmu?
Dünyadakı başqa
yaşıdlarımız kimi
biz də ata çörəyi ilə, ata məhəbbəti
ilə böyümək istərdik! Ancaq erməni
qatillərinin qəddarlığı üzündən biz bacılara bu xoşbəxtlik
qismət olmadı.
Ey insanları doğrayan, öldürən
qatillər! Qoy valideynlərini qətlə
yetirdiyiniz mənim kimi şəhid
balalarının lənəti
hər zaman yaxanızdan asılsın!
P.S. Beynəlxalq aləmdə Xocalı faciəsini tanımayanlar, qoy telejurnalist Çingiz Mustafayevin kadrlarındakı
qırmızı gödəkçəli
donmuş qızcığazın
26 fevral gecəsində
ağ qar
üstündə əbədiləşmiş
son rəsmindəki təbəssümünə
baxsınlar.
Ellada
UMUDLU
Azərbaycan müəllimi.-
2014.- 21 fevral.- S.8.