Abituriyentlərə və valideynlərə psixoloq məsləhəti

İmtahan zamanı psixoloji gərginliyi aradan qaldırmaq üçün nə etməli?

İnsan üçün həyatın bəzi məqamları həqiqətən də streslidir. Bu məqamlardan biri də məhz ali və orta ixtisas məktəblərinə qəbul imtahanları ilə bağlı olur. Məlumdur ki, abituriyentlərin bəziləri bu imtahanlara psixoloji cəhətdən hazır olmadıqları üçün bir çox hallarda yüksək nəticələr əldə edə bilmirlər. Bəs bu prosesin yeniyetmələrdə psixoloji gərginlik yaratmaması üçün nə etmək lazımdır?

Əlbəttə, ilk növbədə, ali məktəbə hazırlaşan abituriyentlərin sınaq imtahanlarında iştirak etmələri mütləqdir. Belə ki, sınaq imtahanlarında iştirak edən abituriyentlər nəzəri biliklərini yoxlamaqla yanaşı, psixoloji cəhətdən də qəbul imtahanlarına hazırlaşırlar və nəticədə həmin yeniyetmələr imtahanlarda özlərini rahat, sakit hiss edir, həyəcan keçirmir və sualları cavablandıran zaman daha diqqətli olurlar.

Bəzən abituriyentlər ali məktəblərə hazırlıq dövründə çox böyük çətinliklərlə üzləşirlər. Çox zaman övladların arzusu ilə valideynlərinin seçimi üst-üstə düşmədiyindən və ya bununla bağlı müzakirələr uzunmüddət sürdüyündən, övladlar bütün bu dövr ərzində özünü gərgin hiss edir və nəticədə hazırlıq prosesində tamamilə iştirak edə bilmirlər. Bir çox hallarda isə abituriyent həmin dövr ərzində bacı-qardaşlarının tənqidi və ya ata-ananın təhdidləri ilə də rastlaşır. Bəzi hallarda isə valideynlər övladının ali məktəbə qəbul olunmadığı halda ona cəzalar tətbiq edəcəkləri ilə hədələyir və yaxud əksinə, qəbul olunacaqları təqdirdə bahalı hədiyyələr alacaqlarını vəd edirlər. Əslində hər iki yanaşma yanlışdır.

Abituriyentlər imtahana hazırlıq dövründə aşağıdakılara diqqət yetirməlidirlər:

* Keçmiş abituriyentlərin uğursuz hekayələrini dinləməmək;

* Konkret olaraq, nə istədiklərini, hansı ixtisası seçdiklərini özləri üçün müəyyənləşdirmək;

* Digər abituriyentlərlə sıx əlaqədə, ünsiyyətdə olmaq;

* Yalnız imtahanın xoş sonluğunu düşünmək;

* Valideynlər və yaxın dostlarla imtahan həyəcanı haqqında fikirləri paylaşmaq;

* İmtahana bir həftə qalmış qətiyyən yeni informasiya qəbul etməmək;

* İlboyu hazırlaşdığınız bütün kitabları mümkün qədər bir kənara qoyub dincəlmək;

* Səhər və axşam təmiz havada rahat şəkildə gəzmək;

* İmtahanlar haqqında həyəcanla danışan şəxslərdən uzaq durmaq (çünki belə insanlar sizi stress vəziyyətinə sala bilər);

* Daha çox sizə müsbət enerji ötürən insanlarla ünsiyyət qurmaq.

Abituriyentlər üçün imtahan ərəfəsi həqiqətən də gərgin və sıxıcı hesab olunur. İmtahana 1 gün qalmış abituriyentlər nə etməlidirlər? Həmin gün ərzində abituriyentlərin aşağıdakı nüanslara diqqət yetirmələri məsləhət görülür:

* İmtahan verəcəyiniz ünvanın özünüz, yaxud valideynləriniz tərəfindən dəqiqləşdirilməsi (Uşaqların əksəriyyəti imtahana gecikir, onlar ya yeri, ya nəqliyyatı bilmirlər və nəticədə problemlər yaranır);

* İmtahana bir gün qalmış lazım olan bütün sənədlərin və iki qələmin bir faylın içərisində hazır formada saxlanılması (Müşahidələr göstərir ki, uşaqların 10%-i imtahana gələndə hansısa sənədini itirir, yaxud qələmi yaddan çıxarır);

* Eynək istifadə edən uşaqlar eynəklərini, saatlarını səhərə hazır qoymalı;

* Ehtiyac hiss edənlər özlərilə yemək üçün bulka və ya peçenye, həmçinin bir butulka su götürməli;

* İmtahana gedəndə daha rahat, sizi sıxmayan və açıq rəngli paltarlar geyinməli (Qara paltar geyinmək məsləhət deyil, çünki bu rəng insanın enerjisini əlindən alır).

İmtahan ərəfəsində valideynlər də həqiqətən çox gərgin olurlar. Bəzən övladlarının təşvişini azaltmaq üçün nə edəcəklərini bilmədiklərindən həyəcan keçirirlər ki, bu da abituriyentin daha da gərginləşməsinə gətirib çıxarır. Övladlarının stresini azalda bilmələri üçün valideynlərin aşağıda qeyd olunanlara diqqət yetirmələri daha məqsədəuyğun olar:

* Övladlarınızı bu dövrdə tənqid və ya digərləri ilə müqayisə etməyin;

* Onlarda ruh yüksəkliyi, özünəinam yaradın, öz biliyinə güvənmək hissi formalaşdırın;

* Həftəsonu övladlarınızın gəzintilərini təşkil edin;

* Övladlarınızın hər bir addımını dəstəkləyin;

* Onlara tez-tez "hər şey alınacaq" sözlərini deməyi unutmayın.

Sonda bir psixoloq kimi valideynlərə demək istərdim ki, uşaqlara "qəbul olmasan, başımızı aşağı salacaqsan, adımızı batıracaqsan" kimi xoşagəlməz sözlər söyləməsinlər. Valideynlər uşaqlara ancaq müsbət enerji versinlər, onlara ruhlandırıcı, dəstək xarakterli sözlər desinlər.

Aidə NƏBİYEVA,

Müasir Psixologiya Mərkəzinin baş psixoloqu

Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 13 iyun.- S.6.