Müəllim-şagird münasibətləri

Uşaqların psixikasında baş verən cüzi dəyişikliklər

belə müəllimi maraqlandırmalıdır

Aidə NƏBİYEVA,

Müasir Psixologiya Mərkəzinin baş psixoloqu

Müasir dövrümüzdə şagirdlərin gələcək həyata düzgün, məqsədyönlü şəkildə hazırlanmasında müəllim əməyinin rolu, dəyəri xeyli böyükdür. Müəllim elə bir varlıqdır ki, onun nurunda bütün gənc nəsil böyüyür və bir şəxsiyyət kimi formalaşır. Müəllim-şagird münasibətlərinin tənzimlənməsi bu inkişaf yolunda əsas meyarlardan biri hesab olunur. Bu münasibətlər qarşılıqlı hörmət, inam, pozitiv ruh, qayğı, humanizm prinsiplərinə əsaslanmalıdır. Hər bir müəllim psixoloji baxımdan şagirdlə empatiya qurmağı, onun düşdüyü situasiyanı dəyərləndirib düzgün davranmağı bacarmalıdır. Müəllim-şagird münasibətlərində aşağıda qeyd olunan amillərə diqqət yetirilməlidir:

1. Uşağın psixoloji və pedaqoji durumunu müəyyən etmək.

2. Xoş ünsiyyət və tənqiddən uzaq olmaq.

3. Uşaqları tərifləyərək pozitiv kəlmələrlə motivasiya etmək.

4. Hər bir uşağın IQ-nü (ağıl yaşını) dəyərləndirmək.

5. Sinifdə uşaqlar arasında sosial uyğunlaşmanın təşkil olunmasına yardım etmək.

6. Qorxu, kəskin ifadə, hədələmə, günahlandırma kimi amillərdən uzaq olmaq.

7. Hər bir uşağın bacarıqlarını individual olaraq dəyərləndirmək.

8. Müəllim-valideyn-şagird üçbucağına çox böyük önəm vermək.

Təbii ki, yuxarıda sadalanan fikirlər praktik təcrübədə öz təsdiqini tapa bilir. İndividual yanaşma hər bir müəllimin uğuru hesab olunur. Belə ki, hər bir şagird fərddir və elə buna görə də ona individual yanaşılmalıdır. Əgər hər hansı bir uşaq aşağı IQ səviyyəsinə malikdirsə belə, müəllim bunu təyin etməli, onunla bacarıqları çərçivəsində davranmalıdır. Bu zaman uşaqda ruh yüksəkliyi müşahidə olunacaq və o, daha da artıq bacarıq nümayiş etdirmək üçün əlindən gələni edəcəkdir.

Müəllimlə şagird arasında səmimi ünsiyyət olmalıdır. Uşaq yaşadığı problemləri müəllimi ilə bölüşməyi bacarmalıdır. Əks halda məsələlər daha çox birtərəfli həll oluna bilər.

Müəllim-şagird münasibətlərinin tənzimlənməsində aşağıdakı amillər diqqətdə saxlanılmalıdır:

1. Müəllim yaxşı psixoloq olmalıdır.

2. Pedaqojiyönümlü ali təhsil müəssisələrində psixoloji treninqlər keçirilməli, hətta orta məktəbdə işləyən müəllimlər üçün də ara-sıra belə məşğələlər təşkil olunmalıdır.

3. Müəllim etik, estetik mədəniyyətə malik olmalıdır.

4. Müəllim hər bir şəxsə fərdi yanaşmağı bacarmalıdır.

5. Müəllim valideynlə sıx əlaqədə olmalıdır.

Müəllimlər daim məktəb psixoloqu ilə ünsiyyətdə olmalıdırlar. Uşaqların psixikasında baş verən cüzi dəyişikliklər belə müəllimi maraqlandırmalıdır. Çünki bu amil uşağın təliminə böyük təsir edir. Bəzən uşağın emosional durumunda baş verən dəyişikliklər onun təlim aktivliyinə də təsir edə bilir. Bu vəziyyətdə təcrübəli pedaqoq daha çox uşağı anlamağı, onun vəziyyətinə şərik olmağı, təlim mövzusunu bir qədər fonda qoyub emosional durumun düzəldilməsini ana xətt olaraq seçməyi bacarmalıdır.

Şagirdlə ünsiyyət qurarkən müəllim ifadələrinə çox diqqət yetirməlidir. Müəllim şagirdi sinif yoldaşlarının gözü qarşısında nümayişkaranə bir şəkildə tənqid etməməli, onun zəif olan cəhətlərini qabartmamalı, valideynlərinə və yaxınlarına qarşı xüsusi iradlar söyləməməlidir. Əgər müəllim bunları edərsə, bu, uşağın emosional durumuna, sosial adaptasiyasına və komplekslərinə çox böyük bir ziyan vura bilər.

Müəllim şagirdlərin sinif mühitində sosial adaptasiyasına yardım etməlidir. Belə ki, şagirdlər məktəbə qədəm qoyarkən sinif yoldaşları ilə ünsiyyətdən çəkinərək onlardan uzaqlaşmağa başlaya bilərlər. Bu zaman müəllim situasiyanı dəyərləndirərək şagirdlər arasında "qaynar stul" metodunu tətbiq edə bilər. Bu metodikaya əsasən bir şagird tən ortada stulda əyləşməli, digərləri isə onu dairəyə alaraq həmin şagird haqqında ancaq müsbət fikirlər söyləməlidirlər.

Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 28 mart.- S.7.