Şagirdlərin yaradıcılıq qabiliyyətlərinin

inkişafında şeirdən istifadənin rolu

Uzun illər xarici dilin şagirdlərə mənimsədilməsi məqsədilə müəllimlər tərəfindən tətbiq edilən səmərəli üsullardan biri şeirlərdən istifadədir. Şeirlər əslində həyat həqiqətlərini əks etdirən qafiyəli mətnlərdir. Bu səbəbdən şagirdlərin əksəriyyəti şeirlər dinləməyi və ya oxumağı çox sevir. İngilis dilində yeni sözlərın öyrədilməsində şeirlərdən istifadə etdikdə onlar şagirdlər tərəfindən həm tez qavranılır, həm də uzun müddət yadda qalır. Amma əsas məqsəd şeirin özünü deyil, şeirin köməyi ilə ingilis dilini mənimsətməkdir.

Şeiri təqdim etməzdən əvvəl kiçik bir şifahi tapşırığın verilməsi daha məqsədəuyğundur. Məsələn, mövzuya uyğun bir musiqi parçası səsləndirilərək sərbəstlik mühiti yaradıldıqdan sonra mövzunu təqdim edən bəzi şəkillər göstərilərək şagirdlərdə motivasiya yaradılır və onların mövzu ilə bağlı nə düşündükləri soruşulur. Şeirdə işlənmiş yeni sözləri əvvəlcədən izah edilərək şeir bir və ya iki dəfə oxunur. Şagirdlər əvvəlcə cütlər, sonra kiçik qruplar şəklində şeiri müzakirə edirlər və sonda bütöv siniflə fikirlərini bölüşürlər. Şeirin rollarla ifa edilməsi və ya səhnələşdirilməsi də dilin mənimsədilməsində effektiv üsullardandır. Bu zaman müəllimin şagirdin tələffüzünə də nəzarət etmək imkanı olur. Şeir həm müəllimin ifasında, həm də CD vasitəsi ilə təqdim edilə bilər. Amma müəllimin mükəmməl tələffüzü olsa belə şagirdlərin fərqli səs dinləmələri onların ingilis dilini eşidərək anlamaq qabiliyyətlərini inkişaf etdirməyə daha çox kömək edir.

Şeir üzərində yazılı tapşırıqların aparılması stimullaşdırıcı xarakter daşıyır. Şagirdlər öz düşüncələrini misralar və ya bəndlər şəklində şeirə əlavə edərək müəllifin üslubu ilə ahəng yarada bilərlər. Əlbəttə ki, bu tapşırığı yerinə yetirmək üçün şagirddən müəyyən istedad tələb olunur, amma hər halda şagirdin yaradıcılıq qabiliyyətini inkişaf etdirmək üçün onu ilhamlandırmağa dəyər. Məsələn, orijinaldan belə bir şeir parçası səsləndirilir:

Roses are red.

Violets are blue.

Sugar is sweet.

And so are you.

Roses are red.

Asphalt is black.

If you're feeling hungry,

I'll give you a snack.

Bu müəllif Brus Lanskinin düçüncələridir. Şagirdlər "if clauses" budaq cümlələri işlədərək şeiri başqa şəkildə təqdim edə bilərlər. Nisbətən asan tapşırıq, məsələn, şeirdə işlənmiş bəzi sözlərin sinonim və ya antonimini tapıb yazmağı tələb etməklə hər bir şagirdin iştirakını təmin etmək olar. Bu tapşırıq qruplarla yerinə yetirildikdə daha maraqlı olur və şagirdlər bir-birlərinin biliklərindən istifadə edərək öz söz ehtiyatlarını artırmaq imkanı əldə edirlər. Şagirdlərin daha həvəslə etdikləri çalışmalardan biri də sözləri qarışıq verilmiş şeirə düzəliş etməkdir. Məsələn, şagirdlərə belə bir şeir parçası verərək ona necə əlavələr və ya düzəlişlər etmək mümkün olduğu soruşulur:

I climbed up the door and

I opened the stairs.

I said my pajamas

and buttoned my prayers.

I turned off the covers

and pulled up the light.

I'm all scrambled up since

she kissed me last night.

Şagirdlər öz yaradıcılıqlarına və məntiqi düşüncələrinə əsasən bəndlərdəki sözləri mənasına görə uyğun sözlərlə əvəz edirlər. Bu cür tapşırıqlar şagirdin yaradıcılıq qabiliyyətini üzə çıxarır və onlarda dilə daha çox maraq oyadır.

Şeirdən dərsə başlamaq üçün giriş (warmer) və ya tamamlayıcı tapşırıq kimi istifadə edilə bilər. Bu, istənilən yaş qrupu və istənilən səviyyədə olan şagirdlərlə işləmək üçün çox uyğundur. Dərsin maraqlı keçməsini təmin etmək üçün isə şeir seçiminə ciddi fikir vermək lazımdır. Şeir seçimi müəllimin bir qədər vaxtını aparsa da biz burada daha həssas olmalıyıq; şeirlər çox uzun olmamalı, köhnəlmiş və ya az işlənən sözlərə daha az yer verilməli və şagirdlərdə dinləmək həvəsi oyatmaq üçün axıcı və maraqlı olmalıdır.

Biz dərsimizi müasir tələblər səviyyəsində qururuq və müasir dərsi də İKT-siz təsəvvür etmək olmaz. Bu işdə bizə Britaniya Şurasının təşkil etdiyi britishcouncil.org saytı çox kömək edir. Saytın "Teaching English" bölməsini müəllimlər üçün zəngin bir vəsait hesab etmək olar. Learn Engilsh və Learn English Kids səhifələrində isə müxtəlif yaş hədləri üçün istənilən mövzuda material və tapşırıqlar tapmaq olar. Şagirdlər bu saytdan həvəslə istifadə edirlər. Yenicə başladığımız English Global Products layihəsinin də məramı şagirdlərə bu saytdan istifadə etməyi öyrətmək və saytın zəngin resurslarından istifadə edərək ingilis dili biliklərini inkişaf etdirmək bacarıqlarını aşılamaqdır. 30 şagirdin iştirakını nəzərdə tutan bu layihə may ayında İctimai Televiziyada keçiriləcək "dəyirmi masa" ilə bitəcəkdir. Saytın şagirdlərin maarifləndirilməsinə xidmət etdiyini və ingilis dilini öyrənmək üçün mükəmməl bir bələdçi olduğunu əsas tutaraq layihənin uğurla bitəcəyinə və daha çox şagirdin faydalanacağına əminik.

Ruhiyyə MAHMUDOVA,

İsmayıllı şəhər 1 nömrəli tam

orta məktəbin ingilis dili müəllimi

Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 21 noyabr.- S.10.