İKT-nin tətbiqi
ilə
formalaşan bacarıqlar
İKT-nin tətbiqi ilə əlaqədar yeni bacarıqların formalaşması
haqqında müzakirələr
aparır, şagirdlərin
maraq və qabiliyyətlərinin üzə
çıxarılmasına çalışıram. Bir informatika müəllimi kimi düşünürəm
ki, kompüter biliklərinin əsası
məhz orta məktəbdə, ibtidai təhsildə qoyularsa, daha yaxşı nailiyyətlər əldə
edə bilərik.
Əgər əvvəllər kompüterdə işləməyi
bacarmaq kompüter savadı sayılırdısa,
indi artıq bu ümumi savad
hesab olunur. Kompüteri bilməyən üçün
təhsil almaq, elmi yaradıcılıqla
məşğul olmaq
çətindir. İndi İKT yalnız təhsil prosesini təmin edən üsul deyil, o həm də məktəblinin müstəqil qavrama qabiliyyətini təmin etmək üçün yeni imkanlar açır,
uşaqları yeni biliklər qazanmağa sövq edir. Biliyə həvəsin kökündə
isə həyati maraq dayanır. Şagird fikirləşir:
hansı biliklər mənə daha çox lazımdır, hansı metodların köməyi ilə mən bu bilikləri
əldə edə bilərəm? Beləliklə,
İKT biliyə can atmaqla
digər həyati vacib məsələlər
barədə qərarın
qəbul edilməsi arasında bənd rolunu oynayır. Şagird təhsilin onun həyatında hansı rolu oynadığını
başa düşən
kimi onda təhsilini davam etdirməyə həvəs
yaranır.
Şagirdlərin fasiləsiz təhsilə yolu isə müəllimlərin
fasiləsiz təhsilindən
keçir.
İKT-nin məktəb praktikasında
istifadəsi ilə əlaqədar olaraq müəllimin rolu dəyişmişdir. İndi müəllimin
rolu şagirdlərə
informasiyanın ötürülməsi
ilə məhdudlaşmır.
O, uşaqlarda tənqidi
və yaradıcı təfəkkürü dəstəkləyir
və stimullaşdırır,
kompüter savadının
inkişafına kömək
edir, onlarda birgə fəaliyyət bacarığı tərbiyə
edir, onlara effektiv ünsiyyət qurmağı və müxtəlif vəziyyətlərdə
uğurla hərəkət
etməyi öyrədir.
Müəllimlərin, şagirdlərin öyrənmə tələbatlarını
ödəmək üçün
təlim metodları müasir dövrün tələblərinə uyğunluğu
nöqteyi-nəzərindən yenidən nəzərdən
keçirilir. Onlayn
test sistemi müəllimə
şagirdlərin bilik
səviyyəsini adekvat
qiymətləndirməyə kömək edir. İKT-nin tədris
prosesinə tətbiqi
ilə ənənəvi
tədris resurslarının
bir hissəsinə artıq ehtiyac qalmır və onlar yavaş-yavaş dövriyyədən çıxır.
Şagirdlərlə
aparılan sorğular
da tədrisdə
İKT-dən istifadənin
onlarda özünə
inamı və fənnə marağı artırdığını sübut
edir.
Bildiyimiz
kimi, sinifdəki şagirdlərin psixoloji durumu müxtəlifdir. Elə şagirdlər var ki, dərs zamanı
onlar öz cavablarının səhv olduğunu düşünür,
həmyaşıdlarından və müəllimdən
utanaraq cavab verməkdən imtina edir və bununla
da daha passiv
vəziyyətə düşürlər.
Fərdi
kompüter qarşısında
əyləşən şagird
isə artıq maşından çəkinmir,
onunla kompüter arasında əks-əlaqə
yaranır, özünün
fikirləşdiyi cavabları
kompüterə daxil edir, səhvlərini görür, onları kompüterin köməyi ilə düzəldir, mənfi emosiyalardan uzaq olur və
nəticədə özünə
inamı artır.
İKT görmə vasitəsilə informasiya qəbulunun imkanlarını
artırır, belə
ki, gözlə görünməyən, rəng
və formasını
dəyişən əşyaların
təsvirini reallaşdırır. Video və ya
animasiyalar formasında
olan tapşırıqların
yaxşı mətn və gözəl musiqinin müşayiəti
ilə verilməsi şagirdə güclü
təsir edərək,
onun bədii zövqünün inkişafına,
materialı daha yaxşı mənimsəməsinə
səbəb olur.
Beləliklə, İKT nəinki insanın əqli imkanlarını inkişaf
etdirir, həmçinin
yeni inkişaf perspektivləri, yeni qlobal mədəniyyət sistemi yaradır və təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi
üçün maraqlı
imkanlar açır.
Orta məktəbdən başlayaraq
şagirdlərin müxtəlif
fənlərə olan
maraqlarını artırmaq,
məlumatı tez və effektiv mənimsəmələri üçün
informatika və digər fənn müəllimləri hər
hansı ümumi mövzunu iki və bəzi hallarda üç fənni birgə - inteqrativ dərs formasında keçmələri
məqsədəuyğundur. Şagirdlərin biliklərinin dərinləşdirilməsində
informatika və informasiya texnologiyaları fənninin digər fənlərlə əlaqəli
tədrisi çox böyük imkanlara malikdir. Bunun üçün ayrı-ayrı siniflərin
fənlər üzrə
proqram və dərslikləri hazırlanarkən
həmin sinfin informatika və informasiya texnologiyaları fənni nəzərə alınır, bu proqramlarda inteqrativ dərslər üçün
saatlar ayrılır.
Müəllimlər fənlərarası əlaqə probleminə lazımi qədər əhəmiyyət verməlidir.
Təcrübəmdən görürəm ki, öz fənni
ilə yanaşı, digər yaxın fənləri də müəyyən səviyyədə
bilən müəllimlərin
təlim nailiyyətləri
daha yüksək olur. Bunun əsas səbəbi
isə həmin müəllimlərin öz
dərslərini sanki bir neçə fənn müəllimi kimi tədris etməsidir.
İnformasiya
və kommunikasiya texnologiyaları orta məktəb kursunda bütün fənlərin
tədrisində geniş
tətbiq olunur. İKT-nin informatika fənninin tədrisində
tətbiq olunmasına
xüsusi maraq vardır. Orta məktəblərdə informatikanın tədrisi zamanı kompüter texnologiyalarından istifadə
olunması belə bir nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, yüksək
təlim keyfiyyətinin
əldə olunması
üçün bu texnologiyadan həm materialın öyrədilməsi,
həm də şagird nailiyyətlərinin
qiymətləndirilməsi mərhələsində
sistematik olaraq istifadə olunsun. Kompüter və proyektordan istifadə edilərək sinfin fəallaşdırma mərhələsində
əvvəlki mövzular
viktorina, müxtəlif
oyunlar, frontal sorğular
və s. şəkildə
soruşula, problemin nədən ibarət olması, onun ətrafında tədqiqatların
aparılması, hər
bir şagirdin problem ətrafındakı mülahizələri,
müəllimin hər
bir fikrə münasibəti, ümumiləşdirmə
və izahat isə slaydlar vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Müasir kompüterlər
orta məktəbdə
xüsusi öyrədici
proqramların hazırlanmasında,
şagirdlərin bilik
və bacarıqlarının
yoxlanılması prosesində,
onların yaradıcılığı
başa düşmək
üçün kompüter
modellərinin hazırlanmasında,
tədris prosesinin təşkilində, tətbiqi
məsələlərin həll
olunmasında, dərs
vəsaitlərinin hazırlanmasında,
ev tapşırıqlarının
verilməsində (məsələn,
İnternetdən istifadə
edib müxtəlif nəzəri məlumatların,
təqdimatların hazırlanmasında
və s.), interaktiv elektron dərsliklərin hazırlanmasında istifadə
oluna bilər.
İnformatika
fənni təliminin əsas məqsədi insanlarda məntiqi və alqoritmik təfəkkür tərzini,
məsələlərin səmərəli
həlli üsullarının
seçilməsinə yönəlmiş
yaradıcı və əməli düşünmə
qabiliyyətlərini formalaşdırmaq,
həmçinin onların
gündəlik qarşılaşdıqları
problemlərin həlli
üçün tələb
olunan zəruri informasiyaları kompüter
vasitəsilə ala bilmələri
sahəsində texniki
bacarıq və vərdişlərin öyrədilməsidir. İKT kursuna mətn və qrafiki redaktorlar, elektron cədvəllər, verilənlər
bazası, telekommunikasiya
vasitələri, multimedia texnologiyaları,
audio-video konfrans, İnternet,
informasiya sistemləri
və s. daxildir və onların öyrənilməsi praktik
istifadə baxımından
böyük əhəmiyyət
kəsb edir.
Hazırda
cəmiyyətin və
onun bütün sahələrinin inkişafı
İnternetin artmaqda olan intellektual imkanlarından və informasiya resurslarından geniş istifadə olunması ilə əlaqədardır. Ona
görə də konkret halda "İnformatika" kursunun tədrisinin əsas məqsədi və vəzifəsi insanları
informatikanın elm və
informasiya sənayesi sahəsi kimi, həmçinin fərdi kompüterlərin və İnternetin müasir vəziyyəti ilə, eləcə də ən müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının
imkanları və tətbiq dairələri ilə tanış etmək, onlarda həmin texnologiyalardan səmərəli istifadə
sahəsində vərdişlər
aşılamaqdır. Bu işdə informatika müəllimlərinin üzərinə
daha çox məsuliyyət düşür.
Mən dərs prosesində yuxarıda göstərdiklərimi
nəzərə almağa
çalışıram.
Dəyanət FƏRZƏLİYEV,
Ağcabədi rayonu, Hindarx qəsəbə 1 nömrəli
tam orta
məktəbin informatika
müəllimi
Azərbaycan
müəllimi.- 2014.- 17 oktyabr.- S.9.