"Azərbaycan dilinin nitq mədəniyyəti
və ritorika" adlı dərs vəsaiti çapdan
çıxıb
Bakı Dövlət Universitetinin dosenti Fikrət
Şiriyevin "Azərbaycan dilinin nitq mədəniyyəti
və ritorika" (Bakı-"Nurlar"
nəşriyyatı-2014) adlı ali məktəblər
üçün dərs vəsaiti çapdan çıxıb.
Son illər Azərbaycanda nitq
mədəniyyəti fənni üzrə ardıcıl
araşdırmalar aparılır. Prezident İlham Əliyevin 23 may 2012-ci ildə imzaladığı sərəncamda və bununla
bağlı qəbul edilmiş Dövlət
Proqramında nitq mədəniyyəti məsələləri
xüsusi diqqət mərkəzində
saxlanır. Avropanın əksər ölkələrində
orta məktəb proqramlarına daxil edilən "Nitq mədəniyyəti"
fənni nəticədə xalqın səlis və rəvan
danışmasına, hər kəsin öz
fikirlərini çətinlik çəkmədən ifadə
etməsinə gətirib çıxarır. Bu qədər
zəngin lüğət tərkibinə və leksik imkanlara malik Azərbaycan dilində bəzən fikirlərin
ifadəsi zamanı rastlaşdığımız xoşagəlməz
hallar, fikir büdrəmələri,
yersiz təkrarlar, lazımsız ifadələr
və s. hər bir
ziyalını narahat edir.
Digər tərəfdən, bu gün gözəl Azərbaycan dilinin imkanlarından məharətlə
yararlanıb fikirlərini dürüst və
ifadəli çatdıran, cəlbedici nitqi
ilə auditoriyanı valeh edib
özünə bağlayan istedadlı
natiqlər vardır. Belə təcrübələrin
yayılması, həmin nümunələrin timsalında daha yaxşı danışıq vərdişlərinin
kütləviləşdirilməsi universitet
auditoriyalarından keçir. Ali məktəblərdə, hətta orta məktəblərdə nitq
mədəniyyəti vərdişlərinin
aşılanması, gənclərə düzgün
və səviyyəli danışıq qaydalarının
öyrədilməsi günün tələbinə
çevrilib.
Klassik ritorikanın banisi hesab
edilən Aristotelin dediyi
- "şair və rəssamdan fərqli olaraq natiq doğulmurlar,
bilik, ağıl və təcrübə
hər kəsi natiq edə bilər",- kimi dəyərli fikirləri nəzərə
alsaq, onda fənnin geniş tədrisi mübahisəsizdir. Dosent F.Şiriyevin hazırladığı 9 fəsildən
ibarət dərs vəsaiti bu baxımdan çox dəyərli və gərəklidir. Burada həm ritorika elminin 3000 illik yolu, klassik
yunan və Roma məktəbləri haqda
məlumat verilir, həm də Şərq
ritorikasının ilk nümunələri
olan "Kəlilə və Dimnə",
"Qabusnamə" kimi qədim əsərlərdən
müqayisəli parçalar, Azərbaycan
nitq mədəniyyəti tarixi
barədə məlumat verilir. Kitabda nitq mədəniyyəti
fənninin nəzəri müddəaları əksini
tapıb, bu müddəalar Azərbaycan ədəbiyyatından
verilmiş nümunələrlə əsaslandırılıb.
Dərs vəsaitində həmçinin
ümumritorik qanunlar, nitqin texnikası, şifahi ünsiyyət
ustalığı, mübahisə qaydaları, mədəni və
işgüzar nitq, nitq normaları və s. haqda nəzəri və
praktik tövsiyələr əksini tapıb. Dərs vəsaitində nitq
mədəniyyətinə, söz
ustalığına aid maraqlı nümunələr
verilib, nitq terminləri
lüğəti təqdim edilib. Dünya şöhrətli akademik Vasim Məmmədəliyevin və
tanınmış professor Sənubər
Abdullayevanın elmi redaktorluğu
ilə ərsəyə gələn, zəngin ədəbiyyatdan
istifadə edilməklə və beynəlxalq təcrübəyə
əsaslanaraq hazırlanan, maraqlı nümunələr verilən
bu kitab təkcə ali məktəb tələbələri üçün deyil, həm
də Azərbaycan dilində səlis danışmaq arzusunda olan bütün insanlar üçün dəyərli mənbə
olacaqdır.
Azərbaycan
müəllimi.- 2014.- 26 sentyabr.- S.9.