İbtidai siniflərdə informatika

dərslərində intellektual oyunlar

Müasir dövrdə ibtidai təhsil səviyyəsində informatikanın tədrisi zamanı istifadə olunan oyunlar uşaqların yaradıcı fəaliyyəti, intellektual inkişafı üçün geniş imkanlar açır, dərs prosesini əyləncəli etməklə bərabər tərbiyəvi, maarifləndirici funksiyaları yerinə yetirir. İbtidai sinif şagirdləri informatikanın tədrisi zamanı çoxlu yeni anlayışlarla tanış olurlar. Bu yaşda olan uşaqlar kifayət qədər böyük informasiyanı dərk etmədən yadda saxlaya, öyrənə bilirlər. Materialın bu cür öyrənilməsinin qarşısını almaq üçün əyləncəli tapşırıqlar, tapmacalar, rollu oyunlardan istifadə etmək, mövzuya uyğun esse yazmaq, səhnəciklər hazırlamaq çox gözəl nəticə verir. Uşaqlar özləri çox maraqlı səhnəcik uydurur, sevdikləri oyun qəhrəmanı rolunda çıxış edir, fantaziyalarına görə ssenarilər, nağıllar hazırlayırlar. Ev tapşırıqlarının bu istiqamətdə verilməsi uşaqların yaradıcı təfəkkürünün inkişafına çox kömək edir. İntellektual oyunlardan, rebus, krossvordlardan istifadə isə özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Dərslərin növünə görə krossvordu tematik (hər hansı mövzuya görə) ümumiləşdirici və s. kimi tərtib etmək olar.

Krossvord dərsdə istifadə etmək üçün əyləncəli materiallardan olub şagirdlərin diqqətini cəlb edərək dərs prosesini rəngarəng qurmağa kömək edir, mövzuya aid konkret biliklərin yoxlanılmasına imkan yaradır. Eyni zamanda krossvord inkişafetdirici funksiyaları da yerinə yetirir:

* Krossvord verilmiş sualı analiz etməyi, konkret sual və ya tapmacaya görə dərs materialını seçməyi öyrədir;

* Məntiqi mühakimə aparmağı, yaddaşı, savadlılığı, diqqəti, oxuma səriştəliliyini, təsəvvür etməni inkişaf etdirir;

* Qrup daxilində qarşılıqlı fəaliyyət göstərməyi öyrədir, öz işinə görə məsuliyyət daşımağı, müstəqilliyi inkişaf etdirir;

* Fənnə, öyrənməyə marağı artırır;

* Sərbəst krossvord hazırlayarkən təhsilalanın yazılı nitqlə bağlı yaradıcı təfəkkürünü, qabiliyyətlərini inkişaf etdirir;

* Məlumatlılıq dərəcəsini, söz ehtiyatını artırır və s.

Ümumtəhsil məktəblərində dərs prosesində krossvordlardan istifadə şagirdlərin intellektual inkişafına səbəb olan mühüm amillərdəndir. Şagirdlərə əvvəlcə qısa suallarla, 5-6 sözdən ibarət krossvordları kollektiv şəkildə həll etməyi tapşırmaq olar. Sonrakı mərhələlərdə sözlərin sayını artırmaq, fərdi tapşırıqlar verməklə cavabları kollektiv şəkildə yoxlamaq, fərdi tapşırıqlar verməklə qiymətləndirmə aparmaq, krossvord tərtib etmə qaydaları ilə şagirdləri tanış etmək, müəllimin rəhbərliyi ilə kollektiv şəkildə krossvordlar tərtib etmək, verilmiş sözlərdən istifadə etməklə fərdi şəkildə krossvordların tərtib edilməsini, dərslikdəki müəyyən mövzuya görə krossvordların fərdi şəkildə tərtib edilməsini təmin etməklə, şagirdlərin hazırladıqları krossvordların dərslərdə istifadə olunması ilə, şagirdləri krossvordların müxtəlif növləri ilə tanış etməklə keyfiyyətli nəticələr almaq olar.

İlk dərslərdə krossvordlarla kollektiv şəkildə iş şagirdlərin özünəinamsızlığının aradan qaldırılmasına, dərslikdə olan mövzular üzrə yönlənməyə kömək edir. Növbəti mərhələlərdə şagirdlərin marağı artır və bəzi şagirdlər artıq müstəqil işləməyə, krossvord tərtib etmə qaydalarını öyrənməyə çalışırlar. Bu metodikanı tədris apardığım siniflərdə tətbiq etdikdə aldığım nəticələr məni sevindirdi. İlk günlərdə özünə inamsız, zəif şagirdlərin hamısı bir neçə gündən sonra potensialına uyğun formada çox aktivləşmişdi, sadə də olsa krossvord tərtib etməyə çalışırdı. Maraqlı o idi ki, yaxşı krossvord tərtib edən şagirdlərin arasında zəif oxuyan, dərslərini öyrənməyə tənbəllik edən şagirdlər də var idi. Davamlı olaraq krossvord tərtib etmə, həll etmə həmin şagirdin yaxşı oxuyanlar sırasına keçməsinə səbəb oldu.

Krossvord yaradılmasında, həllində müxtəlif təyinatlı sualların hazırlanması, istifadə olunması əsas məsələlərdən biridir. Krossvord tərtib etməyə çalışan şagird mövzunu oxuyur, məzmuna uyğun faktoloji, müqayisəedici, ümumiləşdirici, dəyərləndirici suallar hazırlayır, bu sualların cavabını tapır və nəticədə məzmunu anlamış və öyrənmiş olur. Buna görə də şagirdlərin oxuyub-anlama bacarığının inkişaf etdirilməsində krossvord hazırlanması həlli ən vacib vasitələrdən biri kimi istifadə oluna bilər.

Oyunlardan istifadə etməklə öyrətmək və oynayaraq öyrənmək o qədər də sadə məsələ deyil, amma dərs prosesi ilə əyləncəni birləşdirərək hər bir dərsdə bayram əhvali-ruhiyyəsi yaratmaqla dərsin unikallığını artırmaq olar. Buna görə də şagirdlərin biliklərinin ümumiləşdirilməsi və sistemləşdirilməsi formalarından biri kimi intellektual oyunlardan, krossvorddan istifadə olunması həmişə müsbət nəticə verir.

Bahar İSMAYILOVA,

Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu

Zaqatala filialının riyaziyyat-informatika

müəllimi, əməkdar müəllim

Azərbaycan müəllimi.- 2015.- 7 fevral.- S.11.