Gərəkli dərs vəsaiti

Bakı Slavyan Universitetinin Azərbaycanşünaslıq tədris-mədəniyyət mərkəzi "Azərbaycanşünaslıq etüdləri" seriyasından ikinci kitabını təqdim etdi. 2014-cü ilin sonlarında işıq üzü görmüş nəşr bu qəbildən respublikamızda buraxılmış nadir kitablardandır. Düzdür, son illər Azərbaycanşünaslıq və onunla bağlı anlayışlar elmi-nəzəri müstəvidə diskurs və elmi diskussiyalara fəal cəlb olunur, bununla belə, bu istiqamətdə işlərin daha çox tədris-təbliğat, praktik yönümdə intişarına da ehtiyac duyulurdu. BSU Azərbaycanşünaslıq tədris-mədəniyyət mərkəzi əməkdaşlarının tərtib etdiyi "Azərbaycanşünaslığa giriş" dərs vəsaiti məhz bu zərurətdən gerçəkləşən, real tədris-təlim ehtiyaclarını ödəməyə yönəldilən, dil, mədəniyyət, ədəbiyyat, mətbuat, yaşayış, davranış və düşüncə tərzimizi təqdim və təbliğ edən oçerklər toplusudur. Bu, adi, sıradan bir dərs vəsaiti deyil, mühüm ictimai-siyasi, kulturoloji və tədris-metodik hadisədir.

Haqqında danışdığımız bu dərs vəsaiti böyük bir ideyanın işığından və bu ideyanın reallaşması istiqamətində görülən vacib işlərin icrasından doğan nəşrdir.

İdeyanın müəllifi, kitaba ön söz yazan AMEA-nın həqiqi üzvü, Azərbaycan Respublikasının millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə dövlət müşaviri Kamal Abdullayev burada iki cəhəti xüsusi vurğulayır ki, bu da geniş mündəricəyə malik dərs vəsatinin aktuallığını təsdiqləməklə yanaşı, həmin istiqamətdə və məzmunda yazılacaq gələcək tədris-təqdimat, eləcə də elmi-tədqiqat materiallarının prioritetlərini müəyyənləşdirir. Birincisi, Azərbaycançılıq ideologiyasının qaynaqlandığı mənbə, prinsip və ideyalara, böyük mütəfəkkirlərimiz Mirzə Fətəli Axundzadə, Əli bəy Hüseynzadə, Həsən bəy Zərdabi, İsmayıl bəy Qaspıralının (yəqin ki, bu cərgəyə "Üç mədəniyyət" kitabının müəllifi Əhməd bəy Ağayev də əlavə edilməlidir) adı ilə bağlı fikirlərə əsaslanan ön söz müəllifi milli özünüdərkimizin ana xəttini təşkil edən Azərbaycançılıq ideologiyasının müasir tariximizdə aktuallaşması, postsovet dövrü Azərbaycanının əsl milli-mədəni-etnik və siyasi-ictimai inkişaf və tərəqqisi üçün möhkəm bir ideoloji platformaya çevrilməsini ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlayır. Elə ikinci cəhət də buradan irəli gəlir. Azərbaycanşünaslığın elmi-nəzəri, Azərbaycançılıq ideologiyasının tədris-təbliğ-təqdimat istiqamətləri kimi inkişafına xidmət edən bugünkü Bakı Slavyan Universitetinin keçmiş Rus Dili və Ədəbiyyatı Pedaqoji İnstitutu bazasında "profili genişləndirilərək" formalaşdırılması, nəzdində "Azərbaycanşünaslıq" tədris-mədəniyyət mərkəzinin yaradılması, eyni adlı ixtisasa bakalavriat və magistratura səviyyələrində tələbə qəbulu, yaxın və uzaq xaricdə Azərbaycan dili və mədəniyyəti mərkəzlərinin təşkili və onların fəaliyyətinin təmin olunması, "Müasir Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri" ənənəvi beynəlxalq elmi konfranslarının keçirilməsi və ən nəhayət, bu işlərin nəticəsi olaraq dərslik, dərslik vəsaitləri, elmi, elmi-metodik topluların, lüğət və sorğu kitablarının hazırlanması məsələləri ön sözdə öz əksini tapır.

Ön sözdə o cəhət də vurğulanır ki, "Monomillət şəraitində yaşayan Ermənistandan fərqli olaraq, bu gün Azərbaycanda dini və milli tolerantlıq hökm sürür. Bu gün Azərbaycanda müxtəlif millətlər siyasi dözümlülük və tolerantlıq şəraitində yaşayır. Pravoslavlar, yəhudilər, katoliklər azad şəkildə öz dinlərinə sitayiş edirlər. Lakin bu insanları birləşdirən vahid bir nöqtə - AZƏRBAYCAN və vahid bir ideya - AZƏRBAYCANÇILIQ ideyası var".

430 səhifəlik dərs vəsaitində təqdim olunan tədris materiallarının BSU Azərbaycanşünaslıq tədris-mədəniyyət mərkəzi əməkdaşları tərəfindən hazır-lanması və buraya dil, tarix, coğrafiya, ədəbiyyat, mədəniyyət, incəsənət, sənətkarlıq, xalq bayramları, oyun və əyləncələri ilə bağlı yığcam və lakonik oçerklərin daxil edilməsi vəsaitin elmi-metodik potensialından xəbər verir.

Vəsaiti Azərbaycanşünaslığa aid bu vaxtadək çap olunmuş kitablardan fərqləndirən başlıca cəhət onun praktik yönümü və əhəmiyyətidir. Azərbaycanşünaslığa aid bu tipli vəsaitlərin xaricdə fəaliyyət göstərən dil və mədəniyyət mərkəzləri, Bazar günü məktəbləri, Azərbaycan etnomədəni komponentli ümumtəhsil ocaqları üçün vacibliyini bir daha vurğulamaq istəyirəm.

Dərs vəsaiti kimi tərtib olunmuş "Azərbaycanşünaslığa giriş" məcmuəsi son on ildən bir az artıq zaman kəsiyində Azərbaycanşünaslığa dair yazılan əsərlərdən, dil, ədəbiyyat, tarix, mədəniyyət və sair elm sahələrimizə aid saysız-hesabsız kitablardan hasil olmuş ideya, fikir və mülahizələrin məhsuludur. Bu, yaxşı düşünülmüş və uğurla icra olunmuş bir layihədir. Daim tamamlanmasına, yeni-yeni materiallar əlavə edilməsinə ehtiyac var. Növbəti nəşrlərdə "Azərbaycan ədəbiyyatı" fəslinin (müəllif filologiya elmləri doktoru Tehran Mustafayev) genişləndirilməsinə, kitaba mətbəximiz, arxeologiya, etnoqrafiya və arxitekturamız barədə bölmə və ya paraqrafların əlavə olunmasına, fəsillərdəki materialların illüstrasiyalarla izlənməsinə və s. ehtiyac var. Kitabın elektron nəşrinin hazırlanması, layihənin kompleks halına salınması və nəşrin BSU-nun Təhsil portalında yerləşdirilməsi zamanı bu təkliflər nəzərə alına bilər. Nəşrin ən azı rus və ingilis dillərinə çevrilməsi də həllini gözləyən aktual məsələdir.

Cari tədris ilinin ikinci semestrindən başlayaraq Təhsil Nazirliyi respublikanın ali təhsil müəssisələrinin bakalavriat və magistratura səviyyələrində "Multikulturalizmə giriş" və "Azərbaycan multikulturalizmi" fənlərinin tədrisini tövsiyə edib. Bir sıra nüfuzlu xarici universitetlərdə də göstərilən fənlərin tədrisinə başlanılıb. Bu fənlərin proqramlarına Təhsil Nazirliyi tərəfindən qrif verilib. Həmin proqramlar əsasında tədris vəsaitləri yazılanadək tələbələrə "Azərbaycanşünaslığa giriş" oçerklər toplusunu təklif etmək olar.

Fikrimizcə, xaricdə Azərbaycan məktəbləri açıldıqca biz bu tipli dərs vəsaitləri haqqında daha çox düşünməliyik. Belə dərs vəsaitləri bazasında xaricdəki orta məktəblərimiz üçün adəptə olunmuş dərslik və tədris vəsaitləri hazırlamaq məsələsi aktuallaşır. Bizdə məsafədən təhsil nəzərdə tutulduğu üçün xaricdə yaşayan və övladlarının Azərbaycandakı universitetlərdə təhsil almasını istəyənlərin də sayı artacaq. Deməli, bu tipli tədris vəsaitlərinin materialları müəyyən təhsil standartlarına uyğunlaşdırılmalıdır və s.

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin qrifi ilə çap olunmuş "Azərbaycanşünaslığa giriş" dərs vəsaiti böyük praktik əhəmiyyət daşıdığından bu istiqamətdə atılan çox ciddi addımdır. Tədris, təqdimat və təbliğatımız üçün bu tipli yeni tədris vəsaitlərinin yaranacağına ümid edirik.

Telman CƏFƏROV,

Bakı Slavyan Universitetinin tədris işləri üzrə

prorektoru, filologiya elmləri doktoru, professor

Azərbaycan müəllimi.- 2015.- 14 fevral.- S.14.