“Ədəbiyyat biliciləri” müsabiqəsinin
keçirilməsi Qaydaları
Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyinin
01.05.2015-ci il tarixli, 535 nömrəli
əmrinə
2 nömrəli əlavə
1. Müsabiqə ümumtəhsil məktəblərinin VIII-XI sinif şagirdlərinin iştirakı ilə keçirilir. Müsabiqədə iştirak könüllü xarakter daşıyır.
2. Müsabiqə məktəb, rayon (şəhər), ölkə üzrə olmaqla 3 mərhələdə təşkil edilir. Müsabiqə, bir qayda olaraq, dərs ilinin noyabr ayında başlayıb aprel ayında yekunlaşdırılır. Mərhələlər həmin müddətə uyğun olaraq aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilir:
2.1. Məktəb mərhələsi – noyabr-dekabr
2.2. Rayon (şəhər) mərhələsi – yanvar-fevral
2.3. Ölkə mərhələsi – mart-aprel
3. Məktəb mərhələsi, əsasən, bədii əsər oxumağa meyil və maraq göstərən, Azərbaycan və dünya ədəbiyyatı nümunələrini davamlı mütaliə edən şagirdlərin aşkara çıxarılmasına həsr edilir.
Şagirdlər tərtib olunmuş sorğu vərəqlərindəki müvafiq sualları (oxuduqları əsərlər, onların müəllifləri, hər bir əsərin mövzusu, ideyası, tərbiyəvi əhəmiyyəti və s.) yazılı cavablandırır, təəssüratlarını qısa qeyd edirlər.
Şagirdlərin cavabları məktəb direktorunun əmri ilə yaradılmış işçi qrupu tərəfindən təhlil olunur, eyni adlı əsərlər üzrə ümumiləşdirmə aparılır, daha çox əsər (VIII-IX siniflər üzrə 10-dan, X-XI siniflər üzrə 15-dən artıq) mütaliə etmiş şagirdlərin adlı siyahısı hazırlanır. Siyahıdakı şagirdlərin adının qarşısında mütaliə etdikləri əsərlər müəllifləri göstərilməklə qeyd olunur.
Göstərilən əsərlərin şagirdlər tərəfindən həqiqətən mütaliə olunduğunu dəqiqləşdirmək üçün zəruri hallarda işçi qrupu tərəfindən bu əsərlər üzrə müvafiq suallar hazırlanır və onların əsasında məktəbdə viktorinalar, test yoxlamaları və s. bu kimi tədbirlər təşkil olunur. Həyata keçirilən tədbirlərin nəticəsi olaraq, hər məktəbdən ən çoxu 3 (üç) nəfər şagird seçilərək onların adlı siyahısı (adı, soyadı, atasının adı, oxuduğu məktəb, sinif) rayon (şəhər) mərhələsində iştirak üçün rəsmi qaydada təhsil şöbəsinə (idarəsinə) təqdim edilir.
4. Müsabiqənin rayon (şəhər) mərhələsi
həftənin şənbə
və bazar günləri təşkil
olunur. Bu
mərhələni keçirmək
üçün təhsil
şöbəsində (idarəsində)
təcrübəli və
mütaliəsi ilə
fərqlənən müəllimlərdən,
bədii yaradıcılıqla
məşğul olan,
ictimai rəyə görə, Azərbaycan və dünya ədəbiyyatına dərindən
bələdliyi və
geniş mütaliəsi
ilə fərqlənən
şəxslərdən, metodist
və qabaqcıl məktəb kitabxanaçılarından
ibarət
Təşkilat Komitəsi yaradılır. Təşkilat Komitəsinə təhsil şöbəsinin (idarəsinin)
müdiri və ya onun müavinisədrlik
edir.
Təşkilat Komitəsi: - şagirdlər
haqqında məktəblərdən
daxil olan məlumatların qeydiyyatını
aparır, onları siniflər üzrə
(VIII-IX,
X-XI) təsnif edib ayrıca siyahılaşdırır;
- müsabiqə günləri
və vaxtı barədə iştirakçı
şagirdlərin təhsil
aldıqları məktəblərə
məlumat göndərir;
- iştirakçı şagirdlərin
oxuduqları sinif fərqini nəzərə
almaqla onların Azərbaycan və dünya ədəbiyyatı
(klassik ədəbiyyat,
XX əsr ədəbiyyatı,
müasir dövr ədəbiyyatı, görkəmli
ədəbi şəxsiyyətlər
və onların əsərləri, yaradıcılıq
istiqamətlərinə görə
onların müqayisəsi
və s.) haqqında biliklərinin aşkara
çıxarılmasına, oxuduqları
bədii əsərlərin
ictimai mahiyyətinin, insanların mənəvi tərbiyəsində rolunun,
ədəbiyyat tarixində
tutduğu real yerin hansı səviyyədə
dərk olunmasına yönəlmiş, habelə
həmin əsərlər
və onlarda əks etdirilmiş surətlər barədə
müstəqil fikirlərinin
öyrənilməsini əhatə
edən tapşırıqların
hazırlanmasını təşkil
və təmin edir; - tapşırıqların
yoxlanması və müəyyən edilmiş
meyarlar əsasında
qiymətləndirilməsini həyat keçirir;
- müsabiqənin qaliblərini müəyyənləşdirir
və onların ölkə mərhələsinə
buraxılması barədə
Təhsil
Nazirliyinə təqdimat hazırlayır. Təqdimata qaliblərin
adlı siyahısı
(adı, soyadı, atasının adı, oxuduğu məktəb, sinif) əlavə olunur.
Tapşırıqlar 15 sualdan artıq olmamaqla 2 və daha artıq variantda hazırlanmalı,
hər bir sual yazılı cavablandırılmalıdır. İştirakçıların sayından asılı
olaraq, tədbirin lazımi şəraiti olan 1, yaxud 2 məktəbin idman zalında keçirilməsi
tövsiyə edilir.
Tapşırıqların icrasına 3 (üç)
saat vaxt ayrılır. Hər bir
iştirakçıya sualların
əhatə olunduğu
vərəq və tapşırıqların cavablarını
yazmaq üçün
şagird dəftəri
paylanır.
İştirakçılar özləri haqda məlumatları (adı, soyadı, atasının adı, oxuduğu məktəb, sinif) yalnız dəftərin üstündə qeyd edirlər. Tapşırıqlar
yerinə yetirildikdən
sonra sədr tərəfindən müəyyən
olunan Təşkilat
Komitəsinin bir neçə üzvü müvafiq qaydada şifrələmə
aparır (yəni dəftərlərin üz
hissəsi çıxarılır,
eyni rəqəm, yaxud rəqəm-hərf birləşməsindən ibarət
şifrə həm dəftərin üz hissəsində, həm də içəri hissəsinin I səhifəsində
yuxarıda yazılır),
dəftərlərin üzlüyü
tədbirin keçirildiyi
məktəbin direktorunun
seyfində saxlanılır,
tapşırıqların icra
olunduğu içlik isə yoxlayıcılara təqdim edilir. Tapşırıqların yoxlanıb qiymətləndirilməsinə
2-5 günədək vaxt
ayrılır. Tapşırıqların müvafiq meyarlar əsasında qiymətləndirilməsi
başa çatdıqdan
sonra hər iki şifrə tutuşdurulmaqla hər bir şagirdin nəticəsi müəyyən
edilir. Həmin nəticələr əsasında reytinq cədvəli tərtib olunur.
Ölkə mərhələsinə göndərilənlərin sayı
rayon (şəhər) mərhələsi
iştirakçılarının sayına olan nisbət əsasında müəyyənləşdirilir: - 100-dək
– 1 nəfər; - 100-dən 150-dək – 2 nəfər; - 150 və daha yuxarı – 3 nəfər.
5. Müsabiqənin yekun
mərhələsini keçirmək
məqsədilə Azərbaycan
Respublikası Təhsil
Nazirliyinin əmri ilə Təşkilat Komitəsi,
münsiflər heyəti
və işçi qrupu yaradılır. Təşkilat
Komitəsi Təhsil
Nazirliyinin əməkdaşlarından, Azərbaycan
Yazıçılar Birliyinin
üzvlərindən və
QHT nümayəndələrindən, münsiflər heyəti filologiya sahəsi üzrə alim və mütəxəssislərdən,
təcrübəli və
nüfuzlu müəllimlərdən,
metodistlərdən ibarət
tərkibdə formalaşdırılır. İşçi qrupu Təşkilat Komitəsinin müəyyənləşdirdiyi
əməkdaşlardan təşkil
olunur.
Təşkilat Komitəsi müsabiqənin
keçirilməsi və
yekunlaşdırılması, qaliblərin mükafatlandırılması
ilə bağlı məsələlərin tənzimlənməsini,
münsiflər heyəti
və işçi qrupunun fəaliyyətini təmin edir. Ölkə mərhələsinə
təqdim olunan şagirdlərin rayon (şəhər)
və siniflər
(VIII-IX, X-XI) üzrə təsnif
edilib siyahılaşdırılmasını,
müsabiqə prosesinə
nəzarəti, tapşırıqların
yığılıb şifrələnməsini
və münsiflər
heyətinə təqdim
olunmasını işçi
qrupu icra edir.
Müsabiqənin yekun turu Bakı
şəhərində təşkil
olunur. Müsabiqənin keçiriləcəyi yeri Təşkilat Komitəsi müəyyənləşdirir.
İştirakçılar 3 variantda təklif
olunmuş mövzulardan
birini seçərək
inşa yazır, həm də sorğu vərəqində
onlara təqdim olunmuş 10 sualı yazılı cavablandırırlar.
Suallar Təşkilat Komitəsinin
təyin etdiyi mütəxəssis¬lər tərəfindən
2 variantda hazırlanır.
Hər iki tapşırıq şagird dəftərində
yerinə yetirilir.
Tapşırıqları münsiflər heyəti yoxlayıb müəyyən
edilmiş meyarlar əsasında qiymətləndirir. İnşa yazı
10 ballıq şkala üzrə, 10 sualın hər biri maksimum
10 balla qiymətləndirilir.
Hər bir iştirakçının yekun
balı həmin iki tapşırığa verilən
balların cəmi hesab olunur.
Müsabiqədə mükafata layiq görülənlər (I, II, III yerlər) haqqında qərar Təşkilat Komitəsi tərəfindən
qəbul edilir.
Müsabiqənin rayon (şəhər) mərhələsində iştirakçılara
təqdim edilən tapşırıqların qiymətləndirilməsi,
əsasən, aşağıdakı
meyarlar üzrə aparılır: - Azərbaycan
ədəbiyyatı tarixinin
dövrləri və hər bir dövr
üzrə görkəmli
ədəbi simalar, habelə dünya ədəbiyyatının məşhur
nümayəndələri haqqında
təsəvvürlərin genişliyi;
- Bütövlükdə ədəbiyyatın,
eləcə də ədəbi əsərlərin
və mütaliənin
cəmiyyətdə və
insan həyatında rolu və əhəmiyyəti
barədə əsaslandırılmış
şəxsi fikirlərin
ifadə olunması; -
Həyat və yaradıcılıqları ilə
tanış olduqları
ədəbi simalara və onların əsərlərinə şəxsi
mövqedən yanaşılması,
fərqli mülahizələrin
yürüdülməsi;
- Azərbaycan və dünya ədəbiyyatında
ən çox sevdiyi, həyatda bənzəmək istədiyi
ədəbi
qəhrəmanlar barədə şəxsi
mülahizələrin yer
alması; - Öz rəyinə görə “Ədəbiyyat” dərsliklərinə
daxil edilməsi zəruri hesab olunan yazıçılar
haqqında rəylərin
bildirilməsi; - Ayrı-ayrı
ədəbi şəxsiyyətlərin
yaradıcılıq xüsusiyyətləri
və istiqamətlərinin
oxşar və fərqli cəhətlərinin
qeyd edilməsi; - İfadə olunmuş fikirlərin qismən orijinal və lakonik xarakter daşıması.
Müsabiqənin ölkə mərhələsində
inşa yazıların
qiymətləndirilməsi üçün,
əsasən, aşağıdakı
meyarlar tövsiyə edilir: - Mövzunun mahiyyət etibarı ilə əhatə olunması; - İnşa yazı üçün maraqlı formanın seçilməsi; - Mövzu
ilə bağlı müstəqil fikir və mülahizələrin
əks olunması; - Mövzuya yaradıcı yanaşma, habelə təhlil, müqayisə, ümumiləşdirmə və
nəticəçıxarmabacarıqlarının
nümayiş etdirilməsi;
- Fikirlərin əsaslandırılmış,
aydın, ardıcıl
və lakonik ifadə olunması; - Yazıda bədiiliyin təmin edilməsi.
Ölkə mərhələsi üzrə
verilmiş sual-tapşırıqlar
qiymətləndirilərkən isə, ilk növbədə,
cavabların dəqiqliyi
və əhatəliliyinə,
faktlara istinad edilməsinə diqqət yetirilməlidir.
Azərbaycan müəllimi.-
2015.- 9 may.- S.9.