Ən yaxşı müəllimin tarix dərsi
VII SİNİF
AZƏRBAYCAN
TARİXİ FƏNNİ
Mövzu: Slavyanların Azərbaycana hərbi
yürüşləri.
Alt-standartlar:
1.1.1. Mühüm hadisə, proses və təzahürlərin xronoloji çərçivələrini müqayisə edir.
2.1.2. Dövrə aid xəritə və xəritə-sxemlərdəki müxtəlif tarixi hadisə, proses və təzahürlərə dair məlumatları izah edir.
3.1.2. Azərbaycanda dövlətçilik ənənələrinin inkişaf xüsusiyyətlərini dəyərləndirir.
Məqsəd:
1. Slavyanların və digərlərinin qarətçi yürüşlərinin xronoloji çərçivələrini müqayisə edir.
2. X əsrdə Azərbaycana xarici yürüşlərin səbəblərini izah edir.
3. Feodal dağınıqlıq dövrlərinin keçilməsində çətinliklərin xüsusiyyətlərini dəyərləndirir.
Təlim forması: Qruplarla iş.
Təlim üsulu: Əqli hücum, ümumi diskussiya.
İnteqrasiya: Ümumi tarix 1.1.1; 2.1.1 ; 3.1.2., Coğrafiya 1.3.1.
Resurslar: iş vərəqləri, xəritə, dərslik, marker.
Dərsin gedişi: Motivasiya. Salamlaşma. Əvvəlki mövzunun təkrarı. Motivasiya üçün aşağıdakı slaydlar nümayiş olunur:
Müəllim əvvəl verilmiş şəkillər ətrafında şagirdlərlə müzakirə aparır. Yönəldici suallarla şagirdlərə müraciət edilir:
1. Bu təsvirlər haqqında nə demək olar?
2. Bu gəmilər nə qədər adam tuta bilər?
3. Bu hərbi gəmilərdir, yoxsa ticarət?
4. Burada təsvir olunmuş insanlar barədə nə demək olar?
5. Bu gəmilər kimlərə
məxsus ola
bilər?
6. Bu gəmilər Azərbaycana
üz tuta bilərmi?
7. Bu gəmilər hansı yolla Azərbaycana gələ bilərdilər?
(1-ci şəkil slavyanların
hərbi gəmisidir.
2-ci şəkildə rusların
944-cü ildə Bərdəyə
hücumu təsvir olunub).
Tədqiqat sualı: Tədqiqat
üçün belə
bir sual müəyyənləşdirilir:
Azərbaycanın şimal sərhədlərini
hücumlardan necə qorumaq olardı?
Tədqiqatın aparılması:
Verilmiş tədqiqat sualına
cavab tapmaq üçün müəllim
şagirdləri ümumi
diskussiyaya cəlb edir. Bunun üçün müəllim əvvəlcə
qruplara suallarla müraciət edir.
- Xarici hücumların qarşısını almaq
üçün hansı
şərtlər vacibdir?
Cavablar dinlənilir.
Burada müxtəlif
ideyalar səslənə
bilər. Müəllim daha düzgünləri seçir və onları ümumiləşdirərək
lövhədə yazır:
1. Güclü iqtisadiyyat, 2. Güclü ordu (o cümlədən hərbi
donanma), 3. Xalqın birliyi, 4. Vahid rəhbərlik.
Bu mərhələdən sonra müəllim bir daha qeyd
edir ki, slavyanların hucumları ərəfəsində Azərbaycanda
güclü dövlət
yox idi. Bir neçə
(Şirvanşahlar, Sacilər,
Salarilər) dövlətlər
mövcud idi. Şagirdlərin fikirləri də
dinlənilir. Sonradan
müəllim " Klaster" üsulu ilə feodal pərakəndəlik sözü
ilə bağlı fikirləri lövhədə
yazır. Feodal dağınıqlıq dövrünün xüsusiyyətləri
maksimal dərəcədə
üzə çıxmalıdır.
Burada mövzuya aid olan cəhətlər vurğulanır.
Müəllim slavyanlar, onların
hucumlarının məqsədləri
haqqında məlumat verir, xəritədə slavyanların yürüşlərini
göstərir. Sonra sinif
4 qrupa bölünür.
Müəllim dərslik
mətninin 4 nüsxə
surətini qruplara paylayır.
Qruplara tapşırıq
verilir:
I qrup - IX-X əsrlərdə
Azərbaycanda mövcud
olan siyasi və iqtisadi vəziyyəti təsvir etmək.
II qrup - Slavyanların Azərbaycana hücumlarını
asanlaşdıran amilləri araşdırmaq.
III qrup - Slavyanların
hücumlarının qarşısını
almağın yollarını
təklif etmək.
IV qrup - Slavyanların
yürüşlərinin Azərbaycan
üçün nəticələrini
təhlil etmək.
Məlumatın mübadiləsi və
müzakirəsi:
Qruplar təqdimat
edirlər. Müəllim yönəldici suallar
verə bilər (Bu suallar həm də qrup işi
hazırlanarkən səslənə
bilər). Bu mərhələdə informasiyanın
təşkili bütün
faktlar arasında əlaqələrin aşkara
çıxarılmasına və onların sistemləşdirilməsinə yönəldilir. Nəticədə mövcud tədqiqat sualına cavab tədricən üzə çıxır. Bu mərhələni müəllim
sxem və qarafiklər qurmaq ilə də təşkil edə bilər.
Nəticə və ümumiləşdirmə:
Bu mərhələdə şagirdlər aldığı
cavab ilə tədqiqat sualını tutuşdururlar.
Müəllim son olaraq şagirdlərin gəldiyi nəticələri
ümumiləşdirir. Hər bir
qrupun işi dəyərləndirilir. Nəticələri
lövhədə plan üzrə
yazılır.
Yaradıcı tətbiqetmə:
1.Slavyanların yürüşlərinə şagirdlərin
münasibəti mövzusunda
esse yazmaq.
2.Slavyanların yürüşlərinə aid rəsmlər çəkmək.
Ev tapşırığı:
Venn diaqramından istifadə
edərək bütün
slavyanların yürüşlərini
sistemləşdirmək. Orta əsrlərin
hərbi gəmiləri
haqqında məlumat toplamaq.
Qiymətləndirmə:
Dərsdən əldə edilmiş
refleksiyanı öyrənmək
üçün müəllim
sinfə suallar verir:
1. Bu dərsdə nə öyrəndiniz?
2. Dərsdə hansı yolla nəticəyə gəldik?
3. Qazandığınız biliklər
gələcəkdə harada
istifadə oluna bilər?
4. Kimlərin fəaliyyətini
qeyd etmək istərdiniz?
5. Dərsin hansı mərhələsi daha maraqlı oldu?
Qrupları qiymətləndirmə meyarları:
Rüfət RİZAYEV,
Bakı şəhəri, akademik
Zərifə Əliyeva
adına liseyin tarix müəllimi,
"Ən yaxşı müəllim"
müsabiqəsinin qalibi
Azərbaycan müəllimi.-
2015.- 16 may.- S.12.