Rusiyanın ən yaxşı müəllimi

qəzetimizə müsahibə verdi

Sergey Koçerejko 1989-cu il oktyabrın 8-də Rusiya Federasiyasının Samara vilayətinin Tolyatti şəhərində anadan olub. 1996-2006-cı illərdə “Radiant” qeyri-dövlət ümumtəhsil gimnaziyasında oxuyub, ilk təhsilini gümüş medalla başa vurub. 2006-2011-ci illərdə Samara Dövlət Universitetinin tarix fakültəsində oxuyub. Ali məktəbdən fərqlənmə diplomu ilə məzun olub. III kursdan Rusiya tarixi kafedrasında ixtisaslaşma keçib. 2011-ci ildən Samara Dövlət İqtisadiyyat Universitetinin iqtisadi tarix kafedrasının aspiranturasında oxuyur. Samara Dövlət Universitetinin V kursundan 1 nömrəli gimnaziyada pedaqoji fəaliyyətə başlayıb və bu günə kimi davam etdirir. 2013-cü ildə “Piter” nəşriyyatında onun “Tarix: tam kurs, multimedia repetitoru” tədris vəsaiti çap olunub. Bu il “Samara təhsilinin lideri-2015”, “Samara vilayətinin ilin müəllimi-2015” və nəhayət, ölkə üzrə “İlin müəllimi -2015” müsabiqələrinin qalibi seçilib. 2012-ci ildən işlədiyi 1 nömrəli gimnaziyada “İskra” adlı gənc müəllimlər klubunun yaradılmasının təşəbbüskarlarından biri olub, hazırda kluba rəhbərlik edir. 2013-cü ildə Samara şəhər gənc pedaqoqlar assosiasiyasının yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış edib. 26 yaşlı müəllimin ən böyük pedaqoji uğuru, mübaliğəsiz demək olar ki, “İlin müəllimi” müsabiqəsində qalib gəlməsidir.

Rusiyada artıq 26 ildir ki, ilin ən yaxşı müəlliminin müəyyən edilməsi üzrə müsabiqə keçirilir. Bu ilin yanvar ayından başlayan “İlin müəllimi-2015” müsabiqəsində Samara şəhərindəki 1 nömrəli gimnaziyanın tarix müəllimi, 26 yaşlı Sergey Koçerejko qalib gəlib. Ölkənin 47 min təhsil işçisi arasında baş tutan çox mürəkkəb və məsuliyyətli yarışmanın qalibi “Azərbaycan müəllimi” qəzetinə böyük sevinc hissilə müsahibə verməyə razılığını bildirdi.

- Öncə sizi yüksək ad münasibətilə təbrik edirik. “İlin müəlimi-2015” necə keçdi?

- Mən “İlin müəllimi” müsabiqəsinin 3 mərhələsini keçdim. 2015-ci ilin yanvar-mart aylarında şəhər (Samara), mart-aprel aylarında vilayət (Samara), avqust-oktyabr aylarında ümumrusiya final mərhələsində iştirak etdim. Çox ciddi rəqabətə baxmayaraq, inanılmaz dərəcədə bütün bu 3 mərhələdə rəqiblərimə qalib gələ bildim. Ümumrusiya müsabiqəsinin Böyütmək üçün seçin final mərhələsi 2 - əyani və qiyabi mərhələlərdən ibarət idi. Qiyabi mərhələdə 3 sınaq üzrə - metodik seminar (istifadə olunan pedaqoji texnologiyalar, metodlar, üsullar, tapıntılarla bağlı təqdimat və onlara dair izahedici məktub), esse (“öyrətmək və öyrənmək” mövzusunda) və müəllimin şəxsi saytına dair materiallar təqdim etmək tələb olunurdu. Əyani tur əvvəlcə Kazanda keçirildi, çünki ötən ilin ən yaxşı müəllim müsabiqəsinin qalibi bu şəhərdən olan biologiya müəllimi Alla Qolovenkina idi. Yekun sınaq mərhələ Moskvada oldu. 2015-ci ilin regionlar üzrə qalibləri olan 77 müəllim əvvəlcə Kazanda mübarizə apardı. Kazanda keçirilmiş “açıq dərs”in nəticələrini qiymətləndirən münsiflər heyəti müsabiqənin final mərhələsinə 15 nəfərin namizədliyini təsdiq etdi. Onlar 3 sınaq üzrə mübarizə aparırdılar - ustad dərsləri (səhnədən bütün müəllim həmkarlarına uşaqları məhz necə öyrətdiyini göstərməli idin), təhsil layihəsi (qruplarda 5 nəfər olmaqla 6 saat ərzində hazırladıq) və pedaqoji şura (məktəbin problemlərinə dair açıq diskussiya). Bundan sonra müsabiqənin 5 qalibinin adları açıqlandı ki, onların da Rusiyanın təhsil və elm naziri Dmitri Livanov və təhsil siyaətçiləri ilə “dəyirmi masa”da iştirak etməsi əsl sınaq oldu. Rusiya Dövlət Dumasında keçirilən bu sınaqda idarəetmə, strateji düşünmə bacarıqlarını nümayiş etdirmək tələb olunurdu. Nəticədə, oktyabrın 5-də ölkəmizdə 50-ci dəfə keçirilən Beynəlxalq Müəllimlər Günündə Böyük Kreml Sarayında “İlin müəllimi-2015” müsabiqəsinin mütləq qalibi elan olundı. Bu adı daşımaq şərəfi mənə nəsib oldu.

Mənim üçün müsabiqə cari ilin yanvarından oktyabrınadək davam etdi, lakin bu olduqca dar çərçivədir. Birincisi, müsabiqəyə hazırlıq yanvarda deyil, məktəbdə fəaliyyətimin ilk günündən başlayıb. Məşhur pedaqoq D.Suxomlinski qeyd edirdi ki, əsl müəllim dərsə bütün ömrü boyu hazırlaşır. İkincisi, nəticələr məlum olsa da, müsabiqə onun iştirakçılarının heç biri üçün başa çatmayıb. Onlar indi öz regionlarında ilin müəllimləri assosiasiyasına daxildirlər, ümumrusiya forumlarında görüşəcək və təcrübə mübadiləsi aparacaqlar.

- 47 min müəllim arasından qalib seçildiniz. Təəssüratlarınız necədir?

- Mənim müsabiqədən təəssüratlarım necədir? Birincisi, müsabiqə səni qüvvə və vaxtın çatmadığı bir işi görməyə məcbur edir. O, vaxtın çatmadığı adi həyat qarmaqarışıqlığında səni öz-özünə suallar verməyə vadar edir: sən nə edirsən, onu məhz necə edirsən, niyə onu başqa cür deyil, məhz bu cür edirsən? Müsabiqə səni öz peşə təcrübənə, öz sisteminə yenidən baxmağa, dəyərləndirməyə məcbur edir.

İkincisi, müsabiqə gözəl insanlarla tanış olmaq imkanı verir, onlarla ünsiyyətdə olmaq çox xoşdur, onlardan öyrənməli çox şey var. Onlar müsabiqə iştirakçıları olan həmkarlarımızdır, müsabiqənin təşkilatçılarıdır, münsiflər heyətinin üzvləridır və ötən illərin qalibləridır.

Üçüncüsü, müsabiqə gözəl duyğular bəxş edən möhtəşəm bayramdır. Səni qaliblərin ilk 5-liyində elan edəndə, ələlxüsus da sonra Kreml Sarayının səhnəsindən MDU-nun rektoru V.Sadovniçi qiymətli zərfi açaraq sənin adını qalib kimi çəkəndə o anların sevinc və heyrətini ifadə etməyim mümkün deyil! Məhz bu müsabiqə sayəsində Kazandakı gözəl 177 nömrəli məktəbdə, Dövlət Dumasında olmağım, Soçidə “Sirus” mərkəzində prezident Vladimir Putinlə görüşməyim mümkün olmuşdur. Mən müsabiqənin bütün təşkilatçılarına, “Uçitelskaya qazeta”ya, Təhsil və Elm Nazirliyinə minnətdaram.

- Sizin cəmi 4 illik pedaqoji iş təcrübəniz var. Necə oldu ki, müsabiqədə iştirak etmək qərarına gəldiniz? Müsabiqəyə hansı ideya ilə qatıldınız?

- Mənim müsabiqədə iştirakım elə özüm üçün də gözlənilməz oldu. Ötən il mənim 3 il pedaqoji stajım var idi, mən özüm müsabiqədə iştirak etməyə hazırlaşmırdım, hesab edirdim ki, belə kiçik bir təcrübə ilə müsabiqədə iştirak mənim üçün hələ tezdir, təcrübəli həmkarlarıma nəyisə öyrədə bilmərəm. Amma ötən ilin payızında gimnaziyanın direktoru məni öz otağına çağırıb müsabiqədə iştirak etməyimi təklif etdi. Mən gimnaziyanı müsabiqənin şəhər mərhələsində təmsil etməyə razılıq verdim. İştirakım uğurlu oldu.

Mənim ideyam nə idi? Əgər metodiki ideyadan danışsaq, ideyamın əsasında tənqidi təfəkkürün inkişafı dayanır. Amma bu gün onu adətən dar mənada, 20 il əvvəl Qərbdə işlənilib hazırlanmış və fişboun , sinkveyn, klaster və b. bu kimi ekzotik metodların tətbiqinə əsaslanan konkret pedaqoji texnologiya kimi başa düşürlər. Çox vaxt isə bu metodlar dərsdə məqsədə çevrilir: uşaqlar bütün 45 dəqiqə ərzində müəllimlə birlikdə növbə ilə gah fişboun, gah klaster təşkil edir, informasiyanı ixtisar etməyi və genişləndirməyi öyrənir, dərsin məzmunu, informasiyanın mənasını təhlil etmək bacarıqlarının inkişafı isə kənarda qalır. Mən isə tənqidi təfəkkürün geniş mənada, informasiyaya inamı qəbul etməyən, sərbəst düşüncədən çəkinməyən elmi dünyagörüş kimi anlaşılması nöqteyi-nəzərindən çıxış edirəm. Bu cür düşüncə adi düşüncənin çərçivəsindən kənara çıxır. Mənim müsabiqədə ustad dərsimin mövzusu düşüncənin mifləşdirilməsi idi.

- Sizcə, ən yaxşı müəllim kimdir?

- Müəllimi müəllim edən nədir? Onun bənzərsiz şəxsiyyəti, azadlığı və cəsarəti. Uşaqlar heç vaxt hamının qorxduğu adamlara qulaq asmayacaqlar. Müəllim uşaqlar üçün nümunə olmalıdır, onlar mütləq ona bənzəmək istəyəcəklər. Yalnız azad və cəsarətli müəllim gələcəyi yaradacaq azad və cəsarətli şəxsiyyət yetişdirə bilər. Əsl müəllim, ilk növbədə, yaxşı insan, ziyalı, prinsipial olmalıdır. Bu il mən 11-ci sinif şagirdləri arasında sorğu keçirdim, onlardan ən yaxşı müəllimin başlıca keyfiyyətlərini sadalamağı xahiş etdim. Onların əksəriyyəti müəllimin ədalətli olmasını qeyd etdilər. Müəllim uşaqlardan çox özünə qarşı tələbkar olmalıdır. Bu ona ən başlıca keyfiyyəti - uşaqlar tərəfindən hörməti, valideynlər və məktəb rəhbərliyi tərəfindən isə etimadı verəcək. Mən bütün bu keyfiyyətləri öz doğmalarımdan, universitet müəllimlərimdən, məktəb müəllimlərimdən, 1 nömrəli gimnaziyadan olan həmkarlarımdan öyrənməyə çalışıram.

- Niyə müəllim olmaq qərarına gəldiniz və ilk dərsinizi necə xatırlayırsınız?

- Hər bir insan peşə seçimi qarşısında dayanır, mənin taleyimdə də bu baş verib. Müəllim olmaq arzusu məndə, digər bir çox həmkarlarım kimi, uşaqlıqda, ibtidai məktəbdə oxuyanda yaranıb. Məktəb həyatı ilə bağlı ilk təəssüratlarım məni heyran etmişdi. Öz müəllimlərim kimi olmaq istəyirdim. Ancaq ildən-ilə hər şey dəyişirdi. Məktəbi bitirən il qarşımda 3 yol dururdu: tarixçi, hüquqşünas və ya jurnalist olmaq. Orta məktəbin buraxılış ilində verdiyim vahid dövlət imtahanları mənin tarix fənnini seçməyimə birbaşa yol açdı. Nəticədə mən Samara Dövlət Universitetinin tarix fakültəsinə daxil oldum. Birinci kursda oxuyarkən mən eyni zamanda Tolyatti televiziyasında da çalışırdım. Arxeoloji praktika ilə əlaqədar televiziyada işim başa çatdı və mən tamamilə tarixçi ixtisasıma bağlandım. Beşinci kursda oxuyarkən Samaradakı 1 nömrəli gimnaziyada pedaqoji təcrübədə oldum. Məhz burada tarix və ictimaiyyat müəllimlərinin uşaqlarla necə işləmələri mənim uşaqlıq arzumun yenidən canlanmasına səbəb oldu. Bir sözlə, 5 həftəlik təcrübənin sonunda mən məktəbdə işləmək istədim, elə ki, gimnaziyanın direktoru mənə təhsil müəssisəsində qalıb işləməyi təklif etdi, mən həvəslə razılıq verdim. Bizim həyatımızda təsadüflər çoxdur, ancaq onların hansı qanunauyğunluqlara çevriləcək, bu, hər bir insanın şəxsiyyətindən asılıdır.

Praktika və dərhal ondan sonrakı dövrdə ilk dərslərimi yaxşı xatırlayıram. Çətin, ancaq çox maraqlı idi. Müəllimlərin uşaqlarla necə işləmələri məni ruhlandırırdı. Mən bütün bilik və bacarıqlarımı dərhal uşaqlarla bölüşmək istəyirdim. Məktəb rəhbərliyi məni lağa qoyaraq səylərimi “gənc müəllimlərin xəstəliyi” adlandırırdı. Bəlkə də bu, “xəstəlik”dir, lakin əsas məsələ odur ki, sən öz emosiyalarını və ilk dərslərdə uşaqlarla görüşə getdiyin əhvali-ruhiyyəni, onlar üçün yeni dünya açmaq, onlara bildiklərini öyrətmək arzusunu qoruyub saxlayasan. Zaman keçdikcə anlamağa başladılar ki, uşaqların yaş xüsusiyyətlərini real olaraq necə nəzərə almaq olar, dərsdə məhz hansı bilik və bacarıqların mənimsənilməsi mərhələlərindən istifadə etmək lazımdır, ancaq bu, texnikanın işidir. Əgər daxildə istək varsa, texnika gələcək.

- Sizin pedaqoji kredonuz?

- Mən pedaqoji kredo kimi Martin Lüterin (alman protestantlığının banisi) bu sözünü götürmüşəm: “Sözümün üstündə dururam, başqa cür də ola bilmirəm”. Həqiqətən, elə şeylər var ki, mən onların doğruluğuna əminəm və həmişə sübut edirəm: müəllim azadlığı və müəllimə etimadın göstərilməsi. Əgər valideynlər, məktəb müdiriyyəti, bütövlükdə cəmiyyət, hakimiyyət orqanları müəllimə etibar və onun azadlığına hörmət edirsə, işləmək onun üçün komfortdur və o, işləmək istəyir. Müəllim dərsdə tədris materiallarının detallarını, vasitələrini, iş formaları və üsullarını, metodlarını özü seçir, tədris prosesində elektron vasitələrdən istifadə etmək və ya ümumiyyətlə etməmək barədə özü qərar verir. Məndən soruşanda ki, pedaqoji texnologiya və metodları, dərsin məzmununu necə seçirsiniz, mən onlara deyirəm: siz şəxsən nəyi vacib hesab edirsiniz, onu. O müəllimin dərsi uğurlu alınır ki, onun dərs metodları, seçdiyi iş vasitələri və formaları, texnologiyalar bir-biri ilə üzvi əlaqədədir.

- Sizin fikrinizcə, bu gün məktəbdə nə çatışmır?

- Mənim fikrimcə, müasir məktəbdə müəllimə inam çatışmır. Müəllimə inamsızlıq həm valideynlər, həm məktəb administrasiyası, həm də hakimiyyət tərəfdən tez-tez özünü göstərir. Özgələrin məsuliyyətini sənin üzərinə atanda, hər şeydə səni ittiham edəndə daha çox əllərini yanına salmaq istəyirsən. Təəssüf ki, tez-tez hər şeydə müəllimlər günahkar hesab olunur. Əgər hamının qarşısında məhz o günahkardırsa, o zaman kim müəllim işləyəcək?

Dövlət müəllimlərə qarşı çoxsaylı tələblərin işlənib hazırlanmasına və onların bu tələblərə uyğun olub-olmadığına dair yoxlamalara əhəmiyyətli dərəcədə resurslar sərf edir. Bu etimadsızlıq üzündən E.Yamburqun sərrast deyiminə görə, “məktəb getdikcə daha çox şagirdlərin müəllimlərin sənədlərlə işləmələrinə mane olduğu yerə çevrilir”. Müəllimlərin əsas işlə - uşaqlarla işləməsinə daha az vaxtları qalır. Əminəm ki, əgər bu resurslar yoxlamalara sərf olunmasa, məktəbə, müəllimə və şagirdə yönəldilsə, daha çox fayda verə bilər.

- Sizcə, müasir məktəb və uşaqlar çox dəyişib?

- Mən hesab edirəm ki, uşaqlar bütün dövrlərdə müxtəlif olublar. O qədər müxtəlif ki, eyni bir dərsi heç vaxt iki dəfə eyni cür keçmək müyəssər olmur. Müxtəlif siniflərlə bu, fərqli dərslər olacaq. Şübhəsiz ki, müasir uşaqlar informasiya dünyasına , sosial şəbəkələr aləminə çox böyük şəkildə cəlb olunmaları ilə fərqlənir. Amma onları həm də canlı ünsiyyət birləşdirir, onlar həmçinin bir çox dərnək və bölmələrə gedir, idmanla da məşğul olur, həyətdə də vaxt keçirirlər. Yəqin ki, onlar kitab az oxuyurlar, bu isə problemdir, bu məsələni həll etmək lazımdır.

Mən əminəm ki, uşaqlara valideynləri ilə ünsiyyət çox lazımdır. Valideynlərin övladlarının uğurlarında maraqlı olması, hiss və həyəcanlarını onlarla bölüşmələri böyük əhəmiyyət kəsb edir. Tez-tez olur ki, müasir valideynlərin uşaqlarla ünsiyyət saxlaması üçün vaxtları və ya istəkləri yoxdur, çünki ya öz işləri ilə bağlı və yaxud da uşaqları üçün uğur şəraitinin təmin edilməsindən narahatdırlar. Amma başa düşmək lazımdır ki, uşaqların uğurunun əsas şərti - onların ən nüfuzlu məktəbə qəbul edilməsi, hansısa 5 dərnək və bölmədəki məşğələlərə xərclənən pullar, övladlarına 6-cı nəsil IPhone cihazının alınması deyil, ən əsası ailədə anlayış, yaxınların diqqətidir. Uşaqların tərbiyəsinə görə məsuliyyəti bütünlüklə məktəbin üzərinə qoymaq olmaz. Tərbiyə bütün cəmiyyətin, xüsusən də valideynlərin cəlb olunduğu, əvvəli və sonu olmayan prosesdir.

- Sizin pedaqoji uğurunuzun sirri nədədir?

- Məndən uğurun sirri haqda tez-tez soruşurlar. Mən sosial şəbəkələrdə rastlaşdığım aşağıdakı bir fikrə qədər bu barədə çox uzun müddət düşünmüşdüm: “Bax, sən həmişə uğurunun sirrini axtarırsan, lakin uğurun hansısa bir sirri yoxdur, hər zaman uğurun sirrini axtarmaqdansa, sadəcə işləmək lazımdır”. Həqiqətən, “İlin müəllimi” müsabiqəsi əyləncə deyil, bu, həyatımı yarım ildən çox məşğul edən böyük zəhmətdir. Düşünürəm ki, işə məsuliyyətli münasibət və öz daxili prinsiplərinə uyğun hərəkət etmək ən mühüm amildir. Sözsüz ki, ənənələrə istinad edilməsi də vacibdir. Məktəbdə işlədiyim bütün 4 il ərzində mən tez-tez 1 nömrəli sosial elmlər gimnaziyasının ən təcrübəli müəllim həmkarlarımın - S.Losevanın, S.Şelkovskayanın, V.Kamayevanın, V.Tısçenkonun və digərlərinin dərslərində iştirak etməyə çalışmışam. Yalnız ustad dərsində müəllim sənətini öyrənmək olar. Mən onlara çox minnətdaram!

- Müasir məktəbin inkişafı innovasiyalar vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Siz tədris prosesində hansı fəal təlim metodlarından istifadə edirsiniz? Dərslərinizi necə qurursunuz?

- Metodiki üsulları aktiv və passiv kimi iki yerə bölmək və hesab etmək ki, guya birincilər dərsin 100 faizini təşkil etməlidir, ikincilərin isə istifadə haqqı yoxdur, bu, mümkün deyildir. Hətta o məqamlar ki, uşaqlar sinifdə müəllimin söhbətini dinləyir, bu da onların fəallığının təzahürüdür. Axı onların qarşısında əvvəlcədən keçilən mövzuyla bağlı müəyyən suallara cavab vermək tapşırığı qoyulur. Dərslərimdə mən uşaqlarda tarix və tarix elminə maraq oyatmağa çalışıram, bunun üçün məlum olan və çoxdan ehkama çevrilmiş şeyləri qeyri-adi tərəflərdən göstərməyə çalışıram. Uşaqlara həmişə maraqlıdır ki, dərslik mətni onlara son instansiya olaraq həqiqət kimi yox, baxış bucağından çatdırılır, onun da yanında başqa yanaşmalar ola bilər. Uşaqlara həmişə maraqlıdır ki, dərsdə birgə iş zamanı biz qeyri-standart nəticələrə gəlirik. Dərs prosesində “hər kəsin bildiyi” çox şeylər, məlum olur ki, tarixi mif imiş. Və bu mif suallar verilən andan dağılmağa başlayır. Məsələn, Kazan şəhərindəki 177 nömrəli orta məktəbin X sinif şagirdləri ilə “Qədim rus dövləti” mövzusunda keçdiyimiz müsabiqə dərsində biz salnamənin nə olduğunu aydınlaşdırmağa çalışdıq. Adətən hesab olunur ki, salnamə gələcək nəsillər qarşısında hesabatdır. Amma orta əsrdə yaşayanlar çox dindar olublar və onlar real olan dünyanın tezliklə sonunu gözləmə şəraitində yaşayıblar (Qiyamət günü, İsanın ikinci gəlişi). Onlara görə, bundan sonra görünür, nəsillər olmayacaq. Uşaqlar nəticəni özləri ifadə ediblər: salnamə müasirlər tərəfindən heç də gələcək nəsillər qarşısında hesabat deyil, Qiyamət günü əvvəli baş verənlərlə bağlı Allah qarşısında bir növ hesabatdır.

- Gələcək planlarınız və hobbiniz barədə...

- Gələcək üçün planlarım birdir - yalnız işləmək. Çünki indi işləmək daha çox lazım gələcək. Məni “İlin müəllimi” müsabiqəsinin qalibi elan edəndə Samarada həyat yoldaşıma dedilər: İndi sən onun üzünü bir il görməyəcəksən. Həqiqətən də müsabiqədən sonra ölkə üzrə çoxsaylı səfərlərim olur, müxtəlif müəllim toplantıları, konfranslar, “dəyirmi masa”larda iştirak edirəm. Məsələn, Rusiyanın Təhsil və Elm Nazirliyi məni irimiqyaslı “Rusiya elektron məktəbi” layihəsində iştirak etməyə dəvət edib. Layihənin məqsədi ümumtəhsil məktəb fənlərinin bütün mövzularını əhatə edən 12 mindən artıq videodərslərdən ibarət bankın yaradılmasıdır. Planlarımdan biri 8 aylıq qızım Lizaya tərbiyə vermək və böyütməkdir. Uşaqlarla işləyən müəllimlərin çox vaxt öz uşaqları ilə məşğul olmalarına vaxt qalmır, ancaq çox istərdim ki, onunla tez-tez ünsiyyətdə olum. Mən boş vaxtlarımı ailə üzvlərim və çox dəyər verdiyim dostlarımla birlikdə keçirməyə çalışıram. Bir az vaxt tapanda hobbimə - intellektual oyunlara da diqqət ayırıram. Mən Samara şəhərindəki “60 saniyə” klubunda “Nə? Harada? Nə vaxt?” intellektual oyununda iştirak edirəm.

Oruc MUSTAFAYEV

Azərbaycan müəllimi.- 2015.- 7 noyabr.- S.12.