Coğrafiya dərslərində elektron

və interaktiv xəritələrdən istifadə

Coğrafiyanın tədrisində xəritələr mühüm bilik mənbəyi olan başlıca əyani vasitədir. Xəritə nəinki tədris məqsədi ilə, həm də ərazi ilə bağlı bir çox məsələlərin həllində istifadə olunur. Gəmilər və hava nəqliyyatı xəritələrə görə hazırlanmış xüsusi marşrutlarla hərəkət edir. Hava proqnozu, təbiətin mühafizəsi işlərində, tikinti layihələrinin hazırlanmasında, turizmdə xəritələrin böyük əhəmiyyəti var .

Xəritə geoloqlar üçün də ən yaxşı bələdçidir. Geoloji kəşfiyyat zamanı geoloq xəritədə daim öz marşrutunu müəyyən edir və aşkar etdiyi faydalı qazıntı yataqlarının yerini xəritəyə köçürür.

Hərbi kəşfiyyatçılar xəritəyə əsasən düşmənin mövqelərini asanlıqla tapır.

Tarixçilər qədim xəritələrə əsasən xalqların məskunlaşdığı yerləri, dövlətlərin sərhədlərini, ticarət mərkəzlərini və yollarını öyrənirlər. Ona görə də xəritə coğrafiyanın ikinci dili və əsas istiqamətvericisi hesab olunur. Yaşayış məskənləri yarandıqdan sonra insanlar xəritələr tərtib və istifadə etməyə başlamışlar. Qədim insanlar daş, heyvan dərisi üzərində xəritəyə bənzər təsvirlər vermişlər. Bir sözlə, xəritə bəşəriyyətin ən böyük ixtiralarından biri olub tədricən təkmilləşərək formasını və məzmununu dəyişmişdir. Müasir dövrdə xəritələrin tərtibi və nəşri kompüter texnologiyasına əsaslanır. Xəritəsiz coğrafiya elmi mövcud olmadığı kimi coğrafiya fənninin də tədrisi qeyri-mümkündür.

Coğrafiya dərslərində istifadə edilən kağızda çap olunmuş xəritələrin saxlanılması, köhnəlib cırılması, daşınması, dərsdə quraşdırılması və s. həmişə problemlər yaradır.

İKT-dən istifadə bu çətinlikləri aradan qaldıraraq dərs prosesində nəinki bir xəritə, həmçinin bir neçə xəritədən istifadə imkanları yaradır.

Coğrafiya fənni üzrə təhsil proqramında (kurikulumunda) təlim materialları sadədən mürəkkəbə, məntiqi və xronoloji ardıcıllıqla verildiyi üçün dərs zamanı adətən, bir deyil, bir neçə xəritədən istifadə olunur. Ona görə də tədris prosesində elektron və interaktiv xəritələrdən istifadə etmək əlverişlidir .

Mən coğrafiya dərslərində elektron və interaktiv xəritələrdən istifadə edirəm. Bu müəllimin işini asanlaşdırır, şagirdlərin isə mənimsəmə keyfiyyətini yüksəldir.

Elektron və interaktiv xəritələrdən istifadə etdiyim “açıq dərs” nümunələrindən birini oxuculara təqdim edirəm.

Fənn: Coğrafiya

Sinif: VII

Mövzu: Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatı

Alt-standart: Dünya təsərrüfatının quruluşuna təsir edən təbii və iqtisadi amillər.

Təlim nəticələri: Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatını ona təsir edən amillərlə əlaqələndirir.

Təlim formaları: Kiçik qruplarla iş.

Təlim üsulları: Müzakirə, anlayışların çıxarılması, beyin həmləsi.

Fənlərarası inteqrasiya: Həyat bilgisi 1.2.1

Resurslar: Dərslik, iş vərəqləri, İKT avadanlıqları.

Motivasiya:

Məlumdur ki, motivasiya müasir dərsin mühüm mərhələlərindən biridir. Coğrafiya fənninin tədrisində motivasiyanın verilməsində imkanlar çox genişdir. Dərsin gedişi və nəticəsi, effektiv alınması, şagirdlərin fəallığı və mövzuya maraq göstərməsi motivasiyanın nə qədər maraqlı olmasından birbaşa asılıdır. Bu mərhələdə şagirdlərin diqqətini mövzuya cəlb etmək üçün beyin həmləsindən istifadə edərək onlara “Sizin yaşadığınız rayonda hansı məhsullar istehsal edilir” sualı ilə müraciət edirəm. Sonra lövhədə “Azərbaycan Respublikasının iqtisadi rayonlaşdırma xəritəsi”ni nümayiş etdirirəm. Sual verirəm: “Bu xəritə haqqında nə deyə bilərsiniz?”.

Sonra şagirdlərə xəritə üzərində təsvir olunan məhsulların iqtisadi rayonlara uyğun yerləşdirilməsi tapşırığını verirəm. İKT-dən istifadə bu işdə bizə böyük yardımçıdır.

Fərziyyələr dinlənildikdən sonra mövzunun adı açıqlanır.

Tədqiqat sualı: 1. Hansı məhsulların satışı ölkəyə daha çox gəlir gətirə bilər?

2. Nə üçün respublikamızda dövlət müəssisələrinin payı azalır, özəl müəssisələrin payı isə artır?

Tədqiqatın aparılması.

Şagirdlər qruplara bölünür və tapşırıqlar verilir.

Qruplara eyni sayda, çətinlik səviyyələri eyni olan aşağıdakı tapşırıqları verirəm:

Qruplar işlərini təqdim edir. Müzakirə aparılır, yaranan suallar araşdırılır.

Ümumiləşmə və nəticə:

Azərbaycan neftinin Avropa ölkələrinə daşınmasında Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin rolu böyükdür. Ölkədə təsərrüfatın müxtəlif sahələrinin inkişafı əhalinin işsizlik səviyyəsini aşağı salmışdır. Azərbaycanda qeyri-dövlət müəssisələri sahibkarlar hesabına artmışdır. Sahibkarlığın inkişafına dövlətimizin böyük dəstəyi var. Azərbaycanın Trans-Qafqaz mövqeyi ölkənin inkişafına təkan verən amillərdən biridir. Ölkənin təbii şərait və təbii ehtiyatlarından səmərəli şəkildə istifadə etməklə ölkə iqtisadiyyatını daha da inkişaf etdirmək olar. Torpaqlarımızın işğalı ölkəmizin iqtisadiyyatına çox zərər vurmuşdur.

Yaradıcı tətbiqetmə:

Verilmiş elektron xəritədə şagirdlər ölkəyə idxal olunan və ölkədən ixrac olunan məhsulları qeyd edirlər.

Qiymətləndirmə: Qrup işləri eyni meyarlar əsasında qiymətləndirilir.

Sevda QULİYEVA,

Bakı şəhəri İ. Hacıyev adına “Tərəqqi”

texniki-humanitar liseyinin coğrafiya müəllimi

Azərbaycan müəllimi.- 2015.- 7 noyabr.- S.14.