“Böyük Britaniyada müəllimlərin

imtahan seçimi sərbəstdir”

Kembric Universitetinin tələbəsi Murad İsmayılovla söhbət

Murad İsmayılov 1982-ci ildə Sumqayıtda anadan olub. 1998-ci ildə Sumqayıtdakı 11 nömrəli tam orta məktəbi əla qiymətlərlə başa vurub. 1998-2004-cü illərdə Bakı Dövlət Universitetində beynəlxalq münasibətlər ixtisası üzrə əvvəlcə bakalavr və daha sonra magistr təhsili alıb. Hər iki təhsil pilləsini əla qiymətlərlə başa vurub. 2007-2009-cu illərdə eyni ixtisas üzrə Böyük Britaniyanın Kembric Universitetində təhsilini magistr pilləsində davam etdirib. Eyni zamanda Rumıniyanın NATO Araşdırmalar Mərkəzi, Siyasi Elmlər və Dövlət İdarəçilik Milli İnstitut tərəfindən təşkil olunmuş dörd aylıq NATO Ali İcraçı Proqramının (fevral-may, 2005) məzunudur. 2006-2009-cu illərdə SOROS-un “Returning Scholar Fellowship” təqaüd proqramı çərçivəsində Bakı Dövlət Universitetinin beynəlxalq münasibətlər fakültəsində müəllim, 2008-2014-cü illərdə “ADA” Universitetində tədqiqat proqramları üzrə koordinator, direktor və daha sonra elmi işçi qismində çalışıb. 2008, 2012 və 2015-ci illərdə Birləşmiş Krallığın Qlazqo Universitetində, ABŞ-ın Miçiqan Dövlət Universitetində və Finlandiyanın Aleksanteri İnstitutunda elmi işçi kimi tədqiqat layihələri üzərində çalışıb. O, bir sıra kitab və məqalələrin (ingilis və rus dillərində) müəllifidir. Hazırda “2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı” çərçivəsində Böyük Britaniyanın Kembric Universitetində sosial-siyasi elmlər ixtisası üzrə doktorantura təhsili alır. Beləliklə də M.İsmayılovla söhbətimizə orta məktəb illərindən başladıq.

“Orta məktəbdə fənləri bir-birindən ayırmırdım”

Orta məktəbdə ən çox sevdiyim fənlərdən rus dili və ədəbiyyat, fizika, riyaziyyat və biologiyanı qeyd edə bilərəm. Ümumən isə fənləri bir- birindən ayırmırdım və hamısına eyni dərəcədə diqqət ayırmağa çalışırdım. Bəlkə ona görə də məktəbi əla qiymətlərlə bitirdim. İlk təhsilimi yüksək göstəricilərlə bitirməyimdə mənə uşaqlıqdan oxumaq sahəsində intizamı öyrədən anamın rolu çox böyük olub. Ümumiyyətlə, məktəb illəri zamanı, xüsusən də aşağı siniflərdə, uşağın akademik uğurlarında valideynlərin rolu böyük olur. Eyni zamanda, onu da qeyd edim ki, məktəbdə müəllimin şagirdə öz fənnini sevdirməkdə rolunun nə qədər böyük olduğunu öz üzərimdə hiss etdim. Xoşbəxtlikdən məktəbdə mənə dərs deyən müəllimlərin əksəriyyəti savadlı və çox gözəl insani keyfiyyətlərə malik peşəkarlar olub. Xüsusilə də, mənə ibtidai siniflərdə dərs deyən Valentina Pavlovna, fizika fənni üzrə dərs deyən Afət Qumbatovna, rus dili və ədəbiyyat fənləri üzrə dərs deyən Valentina Andreyevna, sonra Yevdokiya Aleksandrova və daha sonra Olqa Badalovna və riyaziyyat fənnini mənə tədris etmiş olan və artıq dünyasını dəyişmiş (Allah rəhmət etsin) Yuri Petroviçi qeyd etmək istərdim. Bu müəllimlərin hamısı peşəkar və öz fənnini həddindən artıq çox sevən və şagirdə sevdirə bilən insanlar idi.

“Maraq göstərdiyim ixtisas çox idi”

İxtisas seçimimə gəldikdə deməliyəm ki, sözün düzü, həm məktəb illərində, həm də məktəbi bitirəndən sonra maraq göstərdiyim ixtisas çox idi. Xüsusilə də həkimliyə, dinə, hüquqa, ədəbiyyat və dilə, yazıçılığa, siyasətə və qədim dünya tarixinə marağım böyük idi. Sadəcə müasir təhsil sistemi dünya üzrə elə qurulub ki, insan bir dar ixtisası seçib həyatını ona həsr etməli olur. Bu cür situasiya ilə razı olmasam da vəziyyət elə alındı ki, orta məktəbi bitirdikdə mən məhz sosial və siyasi elmlər üzrə ixtisaslaşmağa qərar verdim, halbuki anam həmişə mənim həkim olmağımı istəyirdi.

Azərbaycanda ali təhsilimi bitirdikdən bir az sonra anladım ki, mən həyatımı elmə həsr etmək istəyirəm və bu istiqamətdə özümdə müəyyən boşluqlar olduğunu və onları yeni biliklərlə doldurmağa ehtiyac yarandığını hiss edirdim. Buna görə də həmişə daxilən narahat idim. Bu baxımdan, xaricdə təhsil özümdə hiss etdiyim intellektual və mənəvi potensialı tam olaraq ortaya çıxarmaq istəyimin gerçəkləşməsi üçün mühüm bir addım idi.

Bu yola başlayıb davam etməyimdə mənə daxili güc verən valideynlərimin rolu danılmazdır. Hər zaman mənə dayaq olan atam bu dəfə də mənim qərarımı dəstəklədi və bu illər ərzində mənə böyük dəstək oldu. Anamın mənəvi dəstəyi və daxili dünyamı mükəmməl başa düşməsi də çətin vəziyyətlərdə seçdiyim yolu davam etməkdə mənim üçün mühüm stimullaşdırıcı bir faktor idi. Bir neçə dostumun da bu yolda mənə dəstəyi böyük oldu.

“SABAH qruplarının yaradılmasını

çox müsbət qarşılayıram”

Ölkəmizin təhsil sistemində baş verən yeniliklərdən danışanda, ilk növbədə, hazırda təhsilimizdə aparılan islahatları, o cümlədən ali məktəblərimizdə SABAH qruplarının yaradılmasını çox müsbət qarşılayıram. Ümumiyyətlə, Azərbaycanın gəncləri çox yüksək intellektual potensiala malikdirlər, bir balaca təkanla böyük nailiyyətlərə imza atmağa qadirdirlər. Bu baxımdan, dövlətimizin təhsil sahəsində həyata keçirdiyi “2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı”nın rolu danılmazdır və proqramın təkmilləşdirilməsi istiqamətində son iki il ərzində atılan addımlar da təqdirəlayiqdir.

“Mütaliəyə daim daxili ehtiyac duyuram”

Boş vaxtım çox olmasa da onu aktiv şəkildə keçirməyə çalışıram. Bu illər ərzində bir neçə tematik qrupa üzv olmuşam ki, onlar ilə müntəzəm olaraq müəyyən mövzu və ya mətni müzakirə etmək üçün yığışırıq. Universitet çərçivəsində də daim müxtəlif mövzularda konfrans və seminarlar keçirilir, onların arasında mənim üçün xüsusi maraq kəsb edən tədbirlərə qatılmağa çalışıram. Eyni zamanda həftənin ən azı bir gününü - adətən cümə axşamı dostlarımla keçirirəm. İmkan daxilində, asudə vaxtımda dostlarımla tennis və ya “pinq- ponq” da oynayırıq. Tələbələrin iştirakı ilə təşkil olunan bir sıra ictimai tədbirlərdə iştirak edirəm. Mütaliəyə daim daxili ehtiyac duyuram və bir müddət mütaliəsiz qalanda darıxıram.

Kembric universitet şəhəridir və oxumaq üçün burada bütün şərait var. Əcnəbi tələbələrin arasında mən əsasən keçmiş sovet məkanı (xüsusilə də Orta Asiya) və Yaxın Şərqdən olan tələbələrlə sıx münasibət saxlayıram, amma digər millətlərdən (məsələn, italyan və ingilis) olan insanlarla da yaxın münasibətim var. Kembric tələbə şəhəri olduğuna görə burada hər bir mədəniyyət və mənəviyyatın daşıyıcısı var və hər insan öz şəxsiyyətinə uyğun çərçivəsini qurub formalaşdıra bilir.

Gənclərimizin dünyanın nüfuzlu ali məktəblərində təhsil almasının onların həyatda əsl peşəkar kimi yetişməsində mühüm rolu var. İnsanın intellektual və mədəni tələbatını ödəyən iki əsas faktor mütaliə və səyahətdir (və səyahətin bir parçası olan yeni insanlarla ünsiyyət). Buna görə insan hər il ən azı bir dəfə imkan daxilində çalışmalıdır ki, öz kontekstindən çıxıb digər ölkəyə (və ya öz ölkəsi daxilində digər rayona) səyahət etsin ki, öz çevrəsini dəyişib yeni insanlarla rastlaşıb yeni ideyalarla tanış olsun. Bu baxımdan, xaricdə təhsil həm oxumaq, həm səyahəti özündə cəmləşdirərək insanın inkişafının müəyyən mərhələsində həmin tələbatını çox gözəl ödəmiş olur.

Elmi rəhbərimlə ilk dəfə görüşüb sağollaşandan sonra onun velosipedə minib getdiyini görəndə nə qədər təəccüblənməyimi hər dəfə təbəssümlə xatırlayıram:

- Oxuduğum Kembric Universiteti dünyanın ən nüfuzlu, reytinqli ali təhsil ocaqlarından biridir. Təhsil aldığım siyasi elmlər, psixoloqiya, sosiologiya və beynəlxalq münasibətlər fakültəsi kifayət qədər liberaldır və elmdə, bir çox digər (xüsusilə də ABŞ-da olan) universitetlərdən fərqli olaraq, kreativlik (yaradıcılıq) və müstəqil, tənqidi düşüncəni dəstəkləyir. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, maraq dairəm geniş olduğundan mən ömürlük elmi səyahətimdə bu mərhələyə özüm üçün son deyil, başlanğıc kimi baxıram. Kembric Universitetində hər gün müşahidə etdiyim müəllim - tələbə münasibətlərinə gəlincə deməliyəm ki, sözün düzü, bu məsələdə çox şey həm müəllimdən, həm də tələbədən asılıdır. Adətən tələbənin müəllimlə qeyri-rəsmi şəraitdə ünsiyyət qurması üçün, xüsusən də konfrans və seminarlar zamanı xeyli imkanı mövcuddur. Müəllimlərin əksəriyyəti öz tələbələri ilə qeyri-rəsmi ünsiyyət qurmaq üçün onlarla nahar süfrəsi arxasında müntəzəm görüşlər də təşkil edir. Bundan əlavə, istənilən zaman tələbə hər hansı bir müəllimlə razılaşdırılmış vaxtda görüşüb məsləhət ala bilir. Ümumiyyətlə, müəllimlərin əksəriyyəti olduqca sadədir. Mən, məsələn, elmi rəhbərimlə ilk dəfə görüşüb sağollaşandan sonra onun velosipedə minib getdiyini görəndə nə qədər təəccüblənməyimi hər dəfə təbəssümlə xatırlayıram.

Universitetdə imtahan sessiyası və mühazirələrin təşkilinə gəlincə, qeyd etməliyəm ki, bu məsələ də müəllimdən asılı olan məsələdir. Böyük Britaniyada müəllimlərin imtahan seçimi sərbəstdir. Amma Kembric və Oksfordun bakalavr təhsilinin bir fərqli cəhəti də ondan ibarətdir ki, mühazirədən əlavə sinif bir neçə kiçik (1-4 nəfərdən ibarət) qruplara bölünür ki, həmin qruplar da ayda bir neçə dəfə xüsusilə onlar üçün təyin olunmus tyutor ilə görüşüb mühazirədə əhatə olunmuş məsələləri daha dərindən müzakirə edirlər. Tyutorlar adətən doktorantura pilləsində oxuyan tələbələrdən təyin olunur. Həmin sistem də tələbələrin tədris edilən mövzunu qavramalarında və özlərini sərbəst, çəkinmədən ifadə etmək bacarıqlarının inkişafında çox mühüm rol oynayır.

Müsahibimiz elmi tədqiqatlarla yanaşı, Böyük Britaniyada fəal diaspora fəaliyyətlərində də təmsil olunur:

- Biz Azərbaycana aid mədəni tədbirləri Kembric Universitetində fəaliyyət göstərən və hazırda sədrlik etdiyim Azərbaycan Cəmiyyəti çərçivəsində vaxtaşırı təşkil edirik. Eyni zamanda, 2014-cü ildə Azərbaycanla bağlı elmi tədbirlər keçirmək, Azərbaycan və regiona marağı olan araşdırmaçı və alimləri bir araya toplamaq məqsədilə Azərbaycan Tədqiqat Qrupu yaratmışıq və açılış mərasimini həmin ilin martında ölkəmizin Böyük Britaniyadakı səfirliyinin iştirakı ilə uğurla keçirmişik. Təşkil etdiyimiz digər tədbirlərimizdən 2014-cü ilin oktyabr ayında çox böyük uğurla başa çatdırılmış, Azərbaycanın müasir ədəbiyyatı və dövlətimizin İKT strategiyasına həsr olunmuş seminarı da qeyd etmək olar. Adıçəkilən qrup çərçivəsində fəaliyyətimizdə biz Böyük Britaniyadakı səfirliyimizdən əlavə, Kembric Universitetinin Orta Asiya Forumu, İnkişaf üzrə Tədqiqatlar Mərkəzi, Asiya və Yaxın Şərq fakültəsi ilə sıx əməkdaşlıq edirik.

Gələcək planlarım vətənimə və bəşəriyyətə xidmət etməkdir.

Oruc MUSTAFAYEV

Azərbaycan müəllimi.- 2015.- 21 noyabr.- S.10.