Dünyanın ən güclü
təhsil sistemləri
75 ölkə üzrə aparılan tədqiqatlarda 4 kriteriya əsas götürülüb
Təhsil dünyada olduqca əhəmiyyətli hesab olunan amillərdən biridir, lakin o, hələ də hər ölkədə eyni səviyyədə deyil. Qərblilər elə hesab
edir ki, onların təhsil sistemi ən yaxşısıdır, lakin
bu, belə olmaya da bilər.
Beləliklə də dünyanın
ən güclü təhsil sistemi hardadır?
Böyük Britaniyanın təhsil xidmətləri göstərən “QS World University Rankings” agentliyinin ən son tədqiqatı dünyanın
ən yaxşı təhsil sistemlərinə
həsr olunub.
Reytinqə əsasən
Amerika Birləşmiş
Ştatları 2018-ci il
üzrə dünyanın
ən yaxşı təhsil
sisteminə malik ölkələrin sıyahısına
başçılıq edir.
QS reytinqi bütün dünyada ali təhsil sistemlərini müqayisə
edib və onları 4 əsas kriteriya üzrə qiymətləndirib:
sistemin gücü (universitetlər reytinqlərdə
necə işləyirlər), əlyetərliyi
(bu ölkədə insanlar asanlıqla ali təhsilə giriş imkanı əldə edə bilirmi), aparıcı ali təhsil müəssisəsi
(ölkənin ən yaxşı universiteti nə dərəcədə
yaxşı işləyir)
və iqtisadi kontekst (ali təhsilə
milli investisiyaların
təsiri). Mümkündür
ki, Birləşmiş
Ştatların dörd
əsas göstəricidən
hər biri üzrə mükəmməl
nəticəyə nail olması
təəccüblü deyil. Birləşmiş
Krallıq 4 göstərici
üzrə ilk 5-likdə ikinci
yerdə təmsil olunub. Digər ölkələrdən Sinqapur
və Çin bəzi göstəricilər
üzrə daha yaxşı nəticələr
nümayiş etdiriblər.
Məsələn, Sinqapur reytinqdə
bir göstərici üzrə
4-cü yeri tutub.
Çin
isə iqtisadi kontekstdə ikinci yerdə qərarlaşıb. Builki tədqiqata toplam olaraq 75 ölkə cəlb olunub, onlardan 50 ölkə reytinqdə yer alıb. Reytinq hazırlanarkən ali
təhsilin inkişafına
daha çox investisiyalar qoyan və universitet təhsilinin yüksək əlyetərliyi ilə seçilən ölkələr
diqqətdə saxlanılıb.
Reytinqlə daha ətraflı https://www.topuniversities.com/system-strength-rankings/2018
səhifəsindən tanış olmaq olar.
Reytinqin metodologiyası
Sistemin gücü.
Bu göstərici ölkənin
bütün
müvafiq
kriteriyalara cavab verən ali təhsil müəssisələrinin effektivliyinin qiymətləndirilməsi yolu ilə bütövlükdə milli ali təhsil sisteminin ümumi durumunu əks etdirir. Məhz ayrıca götürülmüş bir
ölkə
üçün bu
göstərici QS versiyasına
görə dünyanın
ən yaxşı 700
universitet arasına daxil olan ali
məktəblərin sayının
bu ali məktəblərin
orta reytinq əmsalına bölünməsi
yolu ilə hesablanır. Hədəf hər ölkənin qlobal reytinqdəki yerini tam
surətdə təqdim
etməkdir.
Əlyetərlik. İkinci
kateqoriya ali məktəbin əlyetərliyi
ilə əlaqədardır, bu
isə indiki dövrdə ən aktual məsələ
hesab olunur. Çünki hazırda bütün ölkələr dünya
səviyyəli ali təhsil almaq üçün əlyetərlik
imkanlarını genişləndirməyə
çalışırlar. İstənilən
ölkə üçün
birinci dərəcəli
vəzifə beynəlxalq
aləmdə tanınan
universitetlərdə tələbə
yerlərinin yetərli
sayının təmin
olunmasıdır. Bu göstərici QS versiyasına görə dünyanın
500 ən yaxşı
ali təhsil müəssisəsi siyahısına
daxil olan universitetlərdə
yerlərin sayının
bu ölkə əhalisinin ümumi sayına bölünməsi
yolu ilə əldə olunur. Bu göstəricidə hədəf
ölkə sakinlərinin dünya
səviyyəli
universitetlərdə yer almaq imkanlarını yüksəltməkdir.
Aparıcı ali təhsil müəssisəsi.
Beynəlxalq birlikdə əlçatan
maliyyə vəsaitlərinin ölkənin ali təhsil sisteminə daxil olan bütün müəssisə və təşkilatlar arasında bərabər bölməyin və yaxud bütün diqqətin yalnız dünya səviyyəli bir univertsitetə yönəldilməsinin zəruriliyi mübahisə mövzusudur. Ölkənin aparıcı universitetinin
öz mövqeyini birbaşa
investisiyalar
sayəsində və
ya ölkənin başqa təhsil müəssisələri ilə
rəqabət
hesabına gücləndirməsindən
asılı olmayaraq belə bir ali
məktəbin mövcudluğu
konkret ölkənin bütün ali təhsil sisteminin ümumi reytinqini yüksəldir.
Bu, müvafiq ölkənin
aparıcı universitetinin
beynəlxalq səhnədə
müvəffəqiyyətini əks etdirən standartlaşdırılmış
göstəricidir. Bu göstərici
belə bir ilkin şərtə əsaslanır ki, ölkənin aparıcı
ali təhsil müəssisəsinin effektivliyi
ümumi təhsil sistemi üçün kreditdir.
İqtisadi kontekst. Heç də bütün ölkələr
və ya onların ali təhsil müəssisələri
maliyyə mənbələrinə
bərabər girişə
malik deyil. Ölkənin iqtisadi inkişafının səviyyəsindən
başqa, ali təhsilin maliyyələşdirilməsində
müəyyən mədəniyyət və ənənələrin
mövcudluğunu da nəzərə almaq lazımdır, məsələn
sahə üzrə maliyyələşdirmə və
ya məzunların ianələri. Bu göstəricidə iki əsas amil nəzərə alınır.
Birincisi, konkret ölkənin ali
təhsilinin büdcə
maliyyələşdirməsinin ölçüsü. İkincisi,
ayrılan və əldə olunan maliyyənin nəticələrinin
müqayisəli yolu ilə bu vasitələrdən
istifadənin effektivliyi. Göstəricinin
hesablaması zamanı
əmsallardan
(ilk 100-lüyə daxil olan universitetlərə
7, 101-200-lükdə olanlara 6, 201-300-lükdə olanlara
5, 301-400-lükdə olanlara 4,
401-500-lükdə olanlara 3, 501-600-lükdə olanlara
2, 601-700-lükdə olanlara 1 bal verilir) istifadə olunur ki, onlar da adambaşına
ÜDM göstəricisi ilə müqayisə edilir. Beləliklə də sonuncu göstərici,
hər bir ölkədə maliyyə
vəziyyətinin beynəlxalq
reytinqin göstəricilərilə müqayisə
yolu ilə milli investisiyaların ali təhsil sisteminə təsirinin qiymətləndirilməsinə yönəldilib.
Azərbaycan müəllimi.-
2018.- 1 iyun.- S.9.