Milli təhsilimizin 90 illik
tarixinin salnaməsi
Azərbaycan müəllimi-90
Sanballı tarixə və
zəngin ənənələrə
malik “Azərbaycan müəllimi”
qəzeti 90 illik Azərbaycan təhsilinin salnaməçisi
olmaqla yanaşı, həm də müasir dövrdə ölkədə uğurla
həyata keçirilən
təhsil islahatlarının
mühüm istiqamətlərini,
təhsilin bütün
pillə və səviyyələrinin fəaliyyətini
əks etdirən pedaqoji mətbuat orqanı, müəllimlərin
bilik və bacarıqlarını artırmaq
üçün əhəmiyyətli
bir platformadır. Həmişə olduğu
kimi, bu gün də qəzet təhsil müəssisələrinə elmi-metodiki
və informasiya xidməti göstərməklə
yanaşı, həm də çox vacib istiqamətverici, öyrədici,
maarifləndirici funksiyaları
həyata keçirir.
Azərbaycanda təhsilin
inkişafına yönəlmiş
bir çox ideyalar, elmi və metodik yeniliklər, elmi-tədqiqatların
nəticələri ilk növbədə
“Azərbaycan müəllimi”
qəzetinin səhifələrində
işıq üzü
görür, oradan praktikaya gəlməklə
həyata vəsiqə
alır, elmi-pedaqoji dövriyyəyə daxil edilir. “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin
çoxşaxəli fəaliyyəti
haqqında onlarla elmi-pedaqoji və publisistik məqalələr
yazılıb, yubileyləri
keçirilib.
Yenicə
nəşr edilən
“Azərbaycan müəllimi”:
90 ilin izi ilə” kitabını qəzetin 90 illik yubileyinə ən dəyərli töhfə
hesab edirik. “Azərbaycan müəllimi”
qəzetindən seçmə
məqalələr əsasında meydana gələn bu kitab elm və təhsil nazirinin müavini Firudin Qurbanovun elmi redaktorluğu, ETN-nin İctimaiyyətlə əlaqələr
və kommunikasiya şöbəsinin müdiri Səbuhi Rzayevin layihəsi, Oruc Mustafayevin, Çingiz Səfərlinin
(müəllif-tərtibçilər), Sədaqət Ələkbərovanın
(texniki redaktor) gərgin zəhməti hesabına ərsəyə
gəlib.
Kitaba dəyərli “Ön söz” yazan elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev
ən mütərəqqi
pedaqoji ideyaların daşıyıcısı olan
“Azərbaycan müəllimi”
qəzetinin fəaliyyət
göstərdiyi illər
ərzində maarif, təhsil, elm, mədəniyyət,
yeni insan yetişdirilməsi
sahəsindəki xidmətlərini
yüksək dəyərləndirərək
onun keşməkeşli
və şərəfli
bir inkişaf yolu keçdiyini, millətin təhsil almaq, elmə yiyələnmək və
müasirləşmək arzularına cavab verdiyini bildirmişdir. Qəzet səhifələrində
pedaqogikanın nəzəri-metodoloji
və tarixi problemlərinin araşdırılması,
ümumi icbari təhsilin həyata keçirilməsi, dünya
pedaqoqlarının pedaqoji
irsinin azərbaycanlı
oxuculara çatdırılması,
təlimin həyatla, əməklə əlaqələndirilməsi,
böyüyən nəslin
tərbiyəsi, müəllimlərin
şəxsi təhsillərinin
artması və iş fəaliyyətinin səmərəli təşkili
ilə bağlı yazan müqtədir alimlər (M.İbrahimov, H.Araslı, M.Mehdizadə, M.Muradxanov, Ə.Seyidov, H.Əhmədov,
Ə.Əlizadə Ş.Hüseynov
və b.), bəstəkarlar,
şair və yazıçılar (M.Paşayev,
B.Vahabzadə), tanınmış
müəllimlər (Z.Səmədov,
S.Tağıyeva və
b.) nazir tərəfindən hörmət və ehtiramla yad edilmişdir.
“Tariximizin təhsil güzgüsü” adlı
yazı 478 səhifəlik
kitabın əsas məğzinin ifadəsi
kimi diqqəti cəlb edir. Mətndən aydın olur ki, “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin
nəşri respublikamızda
təhsil tarixinin
inkişafı
ilə qırılmaz
surətdə bağlıdır.
İlk sayı 1934-cü il sentyabrın 2-də “Qommunist
Məarifi” adı ilə nəşr olunan qəzet respublikada
elmi-pedaqoji fikrin inkişafına təkan verib, çoxmilli müəllimlər və
xalq maarifi işçilərinin pedaqoji
tribunasına, ildən-ilə
öz fəaliyyətini
genişləndirərək respublikamızda milli maarifimizin
salnaməsinə çevrilib.
“Qommunist Məarifi” qəzeti sovet hakimiyyəti illərində
dövrün siyasi-ideoloji
basqılarına baxmayaraq
xalq maarifinin dəyərinin yüksək
pilləyə qaldırılması,
məktəbdə təlimin
keyfiyyətinin yüksəldilməsi,
yeni insan tərbiyəsi,
müəllimlərin materialist dünyagörüşünə yiyələnməsi uğrunda
maarif işçilərinin
həqiqi və kütləvi təbliğatçısı,
təşviqatçısı və təşkilatçısı
missiyasını şərəflə
yerinə yetirib, Azərbaycan Respublikası
ilə yanaşı, həm də Qərbi Azərbaycandakı
və Gürcüstandakı
Azərbaycan məktəblərində
milli mədəniyyətimizin, təhsil və tərbiyə ənənələrimizin
təbliğində, maarifçiliyin
inkişafında
müstəsna rol
oynayıb.
Respublikanın mətbuat
tarixində və pedaqoji jurnalistikanın inkişafında məxsusi
yeri, öz üslubu və yaradıcılıq kredosu
“Azərbaycan müəllimi”
qəzetinin 90 illik şöhrət və şərəf payında
onun redaktorlarının
(M.Ağayev, Z.Əliyeva,
R.Hüseynov, A.Məhərrəmov,
A.Bədəlov, M.Aslanov,
Ş.Səfərov, M.Baharlı,
V.Mirzə, B.Hüseynzadə,
N.Heydərov, S.İbrahimov)
xüsusi payı var. Elektron çap məhsullarının üstünlük
təşkil etdiyi bir dövrdə “Azərbaycan müəllimi”
qəzetinin oxucu sayının ildən-ilə
artması, dayanıqlılığının
qorunub saxlanılması,
oxunaqlı və məzmunlu olması yaradıcı kollektivin zəhmətinin bəhrəsidir.
Kitab ayrı-ayrı məqalələrdən
ibarət olsa da maraqlı struktura və vahid süjet
xəttinə malikdir.
Məqalələri oxuduqca
hiss edirsən ki, ildən-ilə
qəzetin müdaxilə
etdiyi problemlər genişlənib, məqalələrin
elmi səviyyəsi yüksəlib, praktik istiqamətliliyi artıb, elmi-nəzəri, pedaqoji-psixoloji
problemlərin şərhinə
həsr edilən məqalələr üstünlük
təşkil edib. Yeni elmi qüvvələrin formalaşmasında
və yetişməsində
“Azərbaycan müəllimi”
qəzetinin mühüm
rolu olub. Cəsarətlə demək
olar ki, pedaqoq-alimlərin
hamısının qələmi
məhz “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin
səhifələrində püxtələşib.
Kitabın ilk fəslində 1934-1938-ci illərdə “Qommunist
Məarifi” qəzetində, əsasən qızların məktəbdən çıxarılması,
erkən yaşdan ərə verilməsi kimi konkret faktları
kəskin tənqid edən, gənc müəllimlərə
pedaqoji dəstəyin
təşkili xüsusiyyətlərini
izah edən məqalələr öz əksini tapıb.
Kitabın ikinci fəslinə
“Müəllim” qəzetinin
1938-1941-ci illər sayında
Yeni Əlifba Komissiyası,
ali pedaqoji məktəblər, ümumtəhsil
məktəblərinin tədris
ilinə hazırlığı
və könüllü
olaraq sovet-alman müharibəsinə yola düşən tələbə
qızlar haqqındakı
məqalələr daxil
edilib.
Kitabın üçüncü fəslinə “Azərbaycan
müəllimi” qəzetində
1946-cı ildən sonra
nəşr edilən çox maraqlı məqalələr daxil edilib. Qeyd edək
ki, 1941-ci ilin iyulundan maliyyə və kadr çatışmazlığı
səbəbindən qəzet çap edilməmiş, 1946-cı ilin
aprelindən isə “Azərbaycan müəllimi”
adı ilə fəaliyyətini
davam etdirmişdir. Həmin dövrdə də qəzet təhsil sistemi işçilərinin etibarlı
köməkçisi kimi
müəllimlərin yeni məktəb
quruculuğuna, böyüyən
nəslin tərbiyəsi
işinə
cəlb edilməsində
mühüm rol oynamış, ümumi icbari yeddiillik, səkkizillik və ümumi orta təhsilin həyata keçirilməsində müəllimlərə
nəzəri, metodiki və praktik cəhətdən faydalı
materiallar vermiş, pedaqoji ictimaiyyətin qüvvəsini məktəb
və maarifin tərəqqisinə, vahid
əmək və politexnik məktəbin tələblərinin həyata
keçirməsinə istiqamətləndirmişdir.
Məktəblərin maddi-tədris
bazasının dinamik
surətdə möhkəmləndirilməsi,
məktəbəqədər və məktəbdənkənar
tərbiyə müəssisələrinin
şəbəkəsinin genişləndirilməsi,
yüksəkixtisaslı müəllim
kadrlarının hazırlanması
və onların peşə ustalığının
təkmilləşdirilməsi, qabaqcıl pedaqoji təcrübənin öyrənilib
yayılması məsələləri
də qəzetdə geniş işıqlandırılmışdır.
Böyüməkdə olan
nəslin şəxsiyyət
kimi formalaşdırılmasında
ailə və ictimaiyyətin rolunu önə çəkən
“Azərbaycan müəllimi”
qəzeti tərbiyənin
tərbiyəvi təsir
imkanlarını üzə
çıxaran, qarşılıqlı
əməkdaşlığı təqdir edən yazıların da dərc edilməsinə xüsusi diqqət yetirmişdir.
“Azərbaycan müəllimi”
qəzetində görkəmli
pedaqoq-alimlər, tanınmış
məktəb direktorları,
pedaqoji əməyin ustaları olan müəllimlər, metodistlər,
xalq təhsili işçiləri çıxış
etmiş, pedaqogika elmini zənginləşdirən
maraqlı ideyalar, nəzəri fikirlər irəli sürmüş,
məktəbin yenidən
qurulmasının mühüm
problemlərini müzakirə
predmetinə çevirmiş,
elmi-pedaqoji diskussiyalar
açmışlar. Qəzetdə
məktəb rəhbərlərinin
işinin xüsusiyyətləri,
şagird özünüidarəsinin
inkişafı, məktəbin
bütün həyatının
demokratikləşdirilməsi kimi problemlər də geniş işıqlandırılmışdır.
80-ci illərdə “Azərbaycan
müəllimi” qəzetində
aparıcı xətti
məktəbdə təlimin,
əmək tərbiyəsi
və mənəvi tərbiyənin keyfiyyətini
yüksəltmək, müəllim
və şagirdlərin
əməyinin nəticələrinə
qiymət verilməsində
formalizmi aradan qaldırmaq, təlimin həyatla, məhsuldar əməklə əlaqəsini
möhkəmləndirmək, şagirdləri ictimai-faydalı
əməyə hazırlamaq,
böyüyən nəsildə
fəal həyat mövqeyi tərbiyə etmək təşkil etmişdir. Pedaqoji, psixoloji və metodiki problemlərin şərhində, elmi-tədqiqatların
ən mühüm nəticələrinin pedaqoji
ictimaiyyətə çatdırılmasında
“Azərbaycan müəllimi”
qəzeti öz
missiyasını şərəflə
yerinə yetirmiş, didaktika, tərbiyə nəzəriyyəsi, məktəbşünaslıq
və pedaqogika tarixi sahəsində aparılan elmi-pedaqoji axtarışlar, yeniliklər
məhz bu qəzetinin köməyi ilə pedaqoji ictimaiyyətə çatdırılmışdır.
M.Mehdizadə, Ə.Seyidov, M.Muradxanov, B.B.Komarovski, H.Əhmədov, N.Kazımov,
Ə.Həşimov, Y.Talıbov,
B.Əhmədov, Ə.Ağayev,
Ə.Paşayev, V.Xəlilov və onlarla digər pedaqoq-alimlərin təhsil
və pedaqoji fikir tarixi ilə
bağlı “Azərbaycan
müəllimi” qəzetində
dərc etdirdikləri məqalələri
respublikada elmi-pedaqoji fikrin inkişafına, pedaqoji elmə gələnlərin və
müəllimlərin nəzəri
hazırlığının yüksəldilməsinə böyük
kömək etmişdir.
90-cı illərin əvvəllərində
siyasi sabitsizlik, iqtisadi çətinlik,
bazar iqtisadiyyatının sərt
tələbləri “Azərbaycan
müəllimi”qəzetinin
müntəzəm nəşrinə
mane olsa da, Ulu Öndər Heydər Əliyev xalqın təkidli tələbi ilə ikinci dəfə siyasi hakimiyyətə gəldikdən sonra “Azərbaycan müəllimi”
qəzetinin normal fəaliyyət
göstərməsinə imkan
və şərait yaradılıb, onun formatı, dizaynı, həcmi, çap texnologiyası tamamilə dəyişib.
Kitabda “Məzunlarım təbrik məktubları” bölməsində
İ.Şıxlının,
S.Rüstəmovun, M.Rahimin,
A.Mirzəcanzadənin, H.Əhmədovun,
N.Cəfərovun, S.Quliyevin,
Q.Kazımovun, İ.Həbibbəylinin,
Ə.Əlizadənin, O.Mustafayevin,
S.Kərimovanın, R.Daşsalahlının
bu gün də öz aktuallığını saxlayan
məqalələri yer
alıb.
Kitabın son bölməsi də
məzmun baxımından
çox zəngindir. Burada həm tarixi-pedaqoji irsin tədqiqinə, həm də müasir pedaqoji problemlərin həllinə istiqamətlənmiş
xeyli məqalə verilib. Məqalələrin
böyük əksəriyyəti
müəllimlərin peşəkarlığının
yüksəldilməsinə, müasir təlim metodları və yanaşmaları ilə tanış olmalarına, Qərbi Azərbaycanda təhsil və pedaqoji fikrin dərindən öyrənilməsinə
kömək edir.
““Azərbaycan müəllimi”:
90 ilin izi ilə” kitabı ilə tanış olduqdan sonra bir daha yəqin
edirsən ki, bu illər ərzində qəzet
ölkəmizdə təhsilin
salnaməsini yaratmaqla
yanaşı, həm də müəllimlərimizin
adını brendləşdirən
qəzetə çevrilib.
Milli maarifimizin inkişafının
90 illik dövrünün
salnaməsi olan bu kitabı pedaqoji fikir tarixinə dəyərli töhfə hesab edir, hazırlanmasında və nəşrində əməyi olanlara təşəkkür edirik.
Fərrux RÜSTƏMOV,
ADPU-nun
İbtidai təhsilin pedaqogikası kafedrasının
müdiri,
pedaqoji elmlər doktoru,
professor, Əməkdar elm xadimi
Azərbaycan müəllimi.- 2024.- 4 oktyabr, ¹36.- S.6.