MakGill Universiteti
Yerləşir: Kanada, Kvebek, Monreal şəhəri
Yaranma tarixi: 1821-ci il
Tipi: Dövlət
Kansleri:
İşçi heyəti:
1616 nəfər (akademik heyət), 3457 nəfər
(inzibati heyət)
Tələbələrin
ümumi sayı: 35300 nəfər
İllik büdcəsi: 1
074 061 000 Kanada
dolları
Ərazisi: 32 hektar
Rəsmi saytı: www.mcgill.edu.ca
MakGill Universiteti (
Tarixi
MakGill
Universitetinin adı tanınmış mesenat Ceyms MakGillin
adı ilə bağlıdır. Ceyms MakGill 6 oktyabr 1744-cü ildə
Şotlandiyanın Qlazqo şəhərində anadan olub və sonralar Kvebekdə məşhur
tacir kimi tanınıb. C.MakGill ingilis və
fransız dillərini mükəmməl bilən savadlı
şəxs kimi var-dövlətini təhsilin inkişafına
sərf etmək istəyib. Bu məqsədlə
o, 10000 funt məbləğində 19 hektarlıq ərazi əldə
edir. Lakin C.MakGill 1813-cü ildə vəfat
etdiyi üçün arzularını reallaşdıra bilmir.
Təhsilin Yaxşılaşdırılması üzrə
Kral İnstitutu onun istəyini həyata keçirmək
üçün universitet yaratmaq qərarına gəlir. C.MakGillin vəsiyyətnaməsində
onun aldığı ərazidə ölümündən
sonra ən azı 10 il ərzində
ayırdığı vəsait hesabına ali məktəb
tikilməsi, həmin məktəbin onun adı ilə
adlandırılması göstərilir, əks təqdirdə,
vəsiyyətnamədə göstərilənlərin həyat
yoldaşının varislərinə çatması qeyd
olunurdu. Beləcə, Desrivieres
ailəsi (Ceyms MakGillin həyat yoldaşının varisləri)
ilə uzun məhkəmə çəkişməsindən
sonra Kral İnstitutu qalib gəlir və nəticədə 31
mart 1821-ci ildə kral IV Georq MakGill Kollecinin
yaradılması haqqında sənədi imzalayır. Lakin kollecin binası olmadığı
üçün ilk dərslər 27 yanvar 1829-cu ildə
Burnsayd Pleysdə - C.MakGillin şəhərkənarı evində
keçilir. Bu ev 1840-cı ilədək
ali təhsil müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərir
(MakGill Universitetinin ilk binası olan İncəsənət
Korpusunun tikildiyi ilə qədər).
1855-1893-cü illərdə ali təhsil müəssisəsinə
tanınmış geoloq Con Uilyam Douson rəhbərlik edir. MakGill Kollecinin universitet kimi fəaliyyəti onun rəhbərliyi
dövrünə təsadüf edir. C.Douson Monrealın
varlı şəxslərini təhsil müəssisəsinə
yardım etməyə cəlb edir və kampusun ərazisində
yerləşən binaların çoxu hazırda onların
adlarını daşıyır - Redpet Muzeyi, Redpet
Kitabxanası, MakDonald Fizika, Kimya, Mühəndislik binaları,
Strathcona Anatomiya və Stomatologiya korpusu və s. 1885-ci ildə təhsil
müəssisəsinə rəsmi olaraq MakGill Universiteti
adı verilir. 1848-ci ildə universitetin nəzdində
Kanadada ilk hüquq fakültəsi, 1896-cı ildə isə
Memarlıq Məktəbi fəaliyyətə başlayır.
1884-cü ildə Lord
Strathcona kimi tanınan, universitetin əsas xeyriyyəçilərindən
olan mesenat Donald Smit qadınların MakGill Universitetində təhsil
almaları üçün fond yaradır. Sonralar onun şərəfinə
burada təhsil alan qız tələbələr
"Donaldlar" ("Donalds") adlandırılır. Universitetin
ilk qız məzunu 1890-cı ildə Kerri Derik olur. 1888-ci ildən
başlayaraq qız tələbələrə elmi dərəcələr
verilir. 1899-cu ildə universitetin nəzdində
qızlar üçün Kral Viktoriya Kolleci yaradılır.
Hazırda bu kollec qızlar yataqxanası kimi fəaliyyət
göstərir.
1900-cü ildə
universitetdə MakLennan Kitabxanası yaradılır. 1905-ci ildə
Donald Smit Monrealın qərbində kampus yaratmaq
üçün böyük ərazi alır. 1907-ci ildə yaradılmış bu şəhərcik
hazırda MakDonald Kampusu adlandırılır.
MakGill
Universiteti Britaniya Kolumbiyası əyalətinin Vankuver və
Viktoriya kimi böyük şəhərlərində təhsil
müəssisəsi açan ilk Kanada universitetidir. 1903-cü ildə Viktoriya
şəhərində incəsənət və elmlər
üzrə ixtisaslaşmış Viktoriya Kolleci
(hazırkı Viktoriya Universiteti), 1908-ci ildə Vankuver şəhərində
MakGill Universitetinin Britaniya Kolumbiyasında kolleci
yaradılır. Bu ali təhsil müəssisəsi
1915-ci ildə müstəqillik əldə edir və Britaniya
Kolumbiyası Universiteti adlandırılır.
1969-cu ildə
MakGill Universitetində "Français" (fransız) hərəkatı
başlayır. Hərəkata Ontariodan olan politoloq Stenli
Qrey rəhbərlik edir. Qeyd edək ki, bu
zamana qədər MakGill Universitetinin rəsmi dili ingilis dili
hesab olunur, fransızdilli tələbələrə isə
1835-ci ildən bu dildə yalnız diplom işi yazmağa icazə
verilir. Kanada ikidilli dövlət
olduğundan, əhalinin fransızdilli hissəsi buna
qarşı çıxaraq, universitetdə ingilis dili ilə
yanaşı, fransız dilinin də eyni hüquqa malik
olmasını tələb edir. Bu hərəkat
böyüklüyünə görə Monrealda ikinci ən
böyük nümayiş hesab olunur. Lakin yenə də
MakGill Universiteti rəsmi ikidilli ali məktəbə
çevrilmir. Hazırda universitet tələbələrinin
yalnız 18 faizi fransızdillidir. Bu gün MakGill
Universiteti Kvebekdə fəaliyyət göstərən
üç ingilisdilli ali məktəbdən
biridir, yalnız hüquq fakültəsində ingilis dili ilə
birgə fransız dilini də bilmək tələb olunur.
Universitet bu gün
MakGill
Universitetinin əsas kampusu Monreal şəhərinin mərkəzində
Royal (Kral) dağının ətəyində 32 hektarlıq ərazidə
Peel və MakGill metro stansiyalarının yanında yerləşir. Tələbə
şəhərciyinin binalarının tikintisində birləşdirmə
elementi kimi yerli boz əhəngdən istifadə olunub. Binalar parklarla əhatə edilib. Universitetin
idman mərkəzləri və məşhur Molson stadionu Royal
dağında yerləşir.
MakGill
Universitetində də, başqa universitetlərdə olduğu
kimi, tələbələr kampusun rezidensiyalarında
yaşayırlar. Lakin universitet yalnız birinci kursları
şəhərcik daxilində yataqxanalarla təmin edir. Qalan tələbələr kampusdan kənarda özlərinə
yaşayış yerləri tapmalıdırlar. Birinci kursların əksəriyyəti Royal
dağının ətəyində yerləşən
MakKonnell, Molson, Hardner, Duqlas yataqxanalarından ibarət Yepiskop
rezidensiyasında yaşayır. Universitetin
ikinci ən böyük rezidensiyası qızlar
üçün nəzərdə tutulmuş Viktoriya Kral
Kollec yataqxanasıdır. Kampusun ən
böyük yataqxanası 4 ulduzlu otelə malik "Nyu-Rez"
rezidensiyasıdır. 2009-cu ilin aprelində MakGill
Universiteti Qərbi Şerbruk, 475 küçəsində 4
ulduzlu Şeraton hoteli əldə edərək onu yataqxanaya
çevirir və həmin ilin payızında tələbələrin
istifadəsinə verir. Tələbələr
binanı Şerbruk və ya "Nyu-Nyu-Rez" adlandırırlar.
Yuxarı kurs tələbələrinin əksəriyyəti
kampusdan şərqdə "MakGill Getto" (getto - orta əsrlərdə
bəzi ölkələrin iri şəhərlərində yəhudilər
üçün ayrılan xüsusi məhəllələr)
adlanan ərazidə yaşayır. Kampusa
yaxın ərazilərdə icarə haqqı qiymətləri
baha olduğundan tələbələr qıraq rayonlara
üstünlük verirlər.
MakGill Universitetinin ikinci
şəhərciyi Monrealın qərbində 6,5
km2 ərazidə yerləşən MakDonald Kampusudur. Burada kənd
təsərrüfatı və ətraf mühit haqqında
elmlər fakültəsi, Dietologiya və İnsanın
Qidalanması, Ətraf Mühitin Mühafizəsi məktəbləri,
Parazitologiya İnstitutu, Morqan Dendarisi və J.S. Marşall Radar
Rəsədxanası yerləşir. Morqan Dendarisi 1945-ci ildə
yaradılıb və 2,5 km2 ərazidə
yerləşir. Bu meşə qoruğunda növlərin
yaradılması, qorunması, genişləndirilməsi,
meşə təsərrüfatının inkişafı və
s. üzrə müxtəlif tədqiqatlar, proqramlar həyata
keçirilir.
MakGill Universitetində
11 fakültə və 10 məktəb fəaliyyət göstərir:
Kənd təsərrüfatı
və ətraf mühit haqqında elmlər fakültəsinə
Dietologiya və İnsanın Qidalanması, Ətraf Mühitin
Mühafizəsi məktəbləri daxildir.
İncəsənət
fakültəsinə İctimai Fəaliyyət və Ətraf Mühitin Mühafizəsi
məktəbləri daxildir.
Stomatologiya fakültəsi
əsas kampusun ərazisində yerləşir, Kanadanın ən
yüksək ixtisaslaşmış stomatoloqlarını hazırlayır.
Pedaqogika fakültəsinə
Kitabxana və İnformasiya Tədqiqatları Ali Məktəbi
daxildir.
Mühəndislik fakültəsində
Memarlıq və Şəhərsalma məktəbləri fəaliyyət
göstərir.
Hüquq fakültəsi
əsas kampusda, şəhərin mərkəzi hissəsində
yerləşir, insan hüquqlarının qorunması üzrə
mühüm layihələr həyata keçirir. Kanadada
yaranan ilk hüquq fakültəsidir.
Dezotel menecment fakültəsi
1906-cı ildə yaradılıb və dünyanın
aparıcı biznes məktəblərindən biridir.
Tibb fakültəsinə
Kommunikasiya Elmləri və Pozulmalar, Tibb bacısı, Fiziki və
Əmək Müalicəsi məktəbləri daxildir.
Şulix musiqi fakültəsi
əsas kampusda yerləşir, dünyaya yüksək səviyyəli
musiqi xadimləri bəxş edib.
İlahiyyat fakültəsi
1948-ci ildə yaradılıb və bütün dünya dinlərinin
öyrənilməsi ilə məşğuldur.
Dəqiq elmlər
fakültəsinə İnformasiya Texnologiyaları və Ətraf
Mühitin Mühafizəsi məktəbləri daxildir.
Burada mövcud olan digər
akademik bölmələrdən Təhsilin Davametdirilməsi Mərkəzini,
Ali və Doktorantura Tədqiqatları Ofisini qeyd etmək olar.
Kanadada ilk tibb fakültəsi 1832-ci ildə
MakGill Universitetində yaradılıb. Fakültə
MakGill Universitetinin Sağlamlıq Mərkəzinə daxildir.
Mərkəzdə 5 hospital - Monreal Uşaq,
ümumi, Kral Viktoriya, Nevrologiya İnstitutu, çest
(Sandıq) İnstitutu xəstəxanaları yerləşir.
MakGill Universitetinin Sağlamlıq Mərkəzi
ölkənin ən müasir xəstəxana-tədqiqat
imkanlarına malik tibb müəssisəsidir. Burada 500-dən çox tədqiqatçı və
həkim, 1000-ə yaxın diplomlu mütəxəssis və
doktorant çalışır, mərkəzdə 100 milyon
dollar dəyərində tədqiqatlar həyata keçirilir.
Bundan başqa, universitetin nəzdində Ser Mortimer Devis - Yəhudi
ümumi Xəstəxanası, Duqlas Psixi Sağlamlıq
İnstitutu və Müqəddəs Məryəm Hospital Mərkəzi
fəaliyyət göstərir.
MakGill
Universitetinin kitabxana sisteminə Monreal Mərkəzi və
MakDonald kampuslarında yerləşən 13 sahə
kitabxanası daxildir. Kitabxana kolleksiyasına 6 milyon cilddən çox kitab,
jurnal, val, mikroforma, audio - və videokaset,
DVD, kompakt disk, onlayn verilənlər bazası və indekslər
daxildir. Bu, böyüklüyünə görə
Kanadanın dördüncü akademik kitabxanasıdır.
Kitabxanada bütün sahələr üzrə
ingilis və fransız dillərində onlayn kataloq
mövcuddur. Humanitar və ictimai elmlər üzrə
kitablar Maklennan və Redpet kitabxanalarında toplanıb. Nadir
Kitablar və Xüsusi Kolleksiyalar Kitabxanasında incəsənət,
memarlıq, tarix, ədəbiyyat və s., Osler Kitabxanasında
tibb, həyat elmləri
üzrə müxtəlif kitablar var.
MakGill
Universiteti kitabxanası Kanada Elmi-Texniki Kitabxanalar, Tədqiqat
Kitabxanaları assosiasiyalarının üzvüdür.
MakGill
Universitetinin kansleri Arnold Steynberq, vitse-kansleri isə Hizer
Manro-Blyumdur. Universitet həmçinin İdarəçilər
Şurası tərəfindən idarə olunur. Şuranın sədri Robert Rabinoviçdir. Ali təhsil müəssisəsində 1616 nəfər
akademik, 3457 nəfər inzibati heyət fəaliyyət
göstərir. Akademik heyətin 135 nəfəri
Kanada Kral Cəmiyyətinin üzvüdür. Universitetin
hüquq üzrə professoru Paul-Andre Crepeau, biokimya üzrə
professoru Filipp Qross və iqtisadiyyat üzrə professoru Jan-Mari
Dyufura mükəmməl karyera əldə etmələri,
mövcud əyalətin elmi, ictimai tərəqqisinə
böyük töhfələr verdikləri üçün hər
il Kvebek Prizinə layiq görülürlər. Psixoloq,
MakGill Universitetinin fəxri professoru Ronald Melzak Kanada Tibbi
Memorialının 76 üzvündən biridir.
Universitetin elmi nailiyyətləri
MakGill
Universiteti yarandığı gündən dünya elminə
yeni nailiyyətlər verməyə başlayıb. Belə ki,
1899-cu ildə professor Ernest Rezerford radon adlanan radiaktiv qazı
kəşf edir. Radon uzun illər xərçəng
xəstəliyinin müalicəsində, şüa terapiyasında
istifadə olunub. 1902-ci ildə
1936-cı ildə
universitetin tədqiqatçısı Moda Abbott "Anadangəlmə
ürək qüsurları" atlasını nəşr
etdirir. Kitab uzun illərin araşdırmalarının nəticəsi
olaraq çox böyük uğur əldə edir və müəllif
M. Abbott ürək xəstəlikləri üzrə
aparıcı dünya ekspertinə çevrilir.
1940-cı ildə
professor Herbert Henri Casperilk beyinin elektrik fəallığını
öyrənmək üçün ilk dəfə olaraq
elektroensefaloqrammadan (EEQ) istifadə edir. Elektroensefaloqrammanın
köməyi ilə beyin xərçəngi, kəllə-beyin
travmaları və s. xəstəliklərin müalicəsində
istifadə olunur. Epilepsiyanın diaqnozunda
elektroensefaloqramma ən vacib alət hesab edilir.
1952-ci ildə
universitetin tədqiqatçısı Hayns Lemann
şizofreniyanın müalicəsində "Xlorpromazin"
adlı preparatdan istifadə edərək, müasir psixiatrik
yardıma böyük töhfə edir. 1957-ci ildə
tədqiqatçı Tomas çanq dünyada ilk süni
özək yaradır. Universitetin professoru
Robert Bell yeni radioaktivlik formasını kəşf edir.
1965-ci ildə Sem Fridman və Fil Qold
insanın qanında mövcud olan və xərçəng xəstəliyini
yaradan embrional antigen adlı zülal növünü
aşkarlayırlar.
1980-ci ildə
biotexnologiya üzrə professor Kelvin Oqilvi bir neçə saat
ərzində DNK-nın ardıcıl
düzülüşünü mümkün edən genlərin
avtomatlaşdırılmış sintezatorunu kəşf edir. 1986-cı ildə Oqilvi yeni
preparatların yaradılmasına gətirən RNK-nın
sintezini, 1993-cü ildə isə tədqiqatçılar Denis Fiqreviç, Hay Yun Hoto və
Aldis Krizus Lu Heriq adlanan irsi xəstəliyin səbəbkarı
olan geni müəyyənləşdirirlər.
1998-ci ildə universitetin psixiatriya üzrə professoru Sonia
Lyupien stress hormonlarını - yaddaşın itirilməsinə
gətirən davamlı kartizolun dərəcəsini müəyyən
edir. Bu kəşf bir çox irsi xəstəliklərin müalicəsində böyük rol oynayır. Eləcə də həmin il tədqiqatçılar Filipp Qros və
Emil Skameni siçanlarda bir çox infeksion xəstəliklərə,
xüsusilə vərəm və cüzam xəstəliklərinə səbəb
olan gen aşkarlayırlar.
2005-ci ildə Ceremi Cas yoğun bağırsaqdakı xərçəng
xəstəliyinin yaradıcısı olan geni müəyyən
edir. Nəticədə inkişaf etmiş
ölkələrdə xərçəngin çətin
formaları müalicə edilir.
Elə həmin il professor Viki Kaspi
neytron ulduz - pulsarı kəşf edir. Onun tədqiqat
qrupu Süd Yolu qalaktikasında 20-dən çox pulsar
aşkarlayır.
2006-cı ildə həkim Renso
Cecere başda olmaqla MakGill Universitetinin həkimləri 65
yaşlı Jerar Lenjevenin üzərində ürək
inplantasiyası əməliyyatı həyata keçirirlər.
Onların yaratdığı süni ürək 10 il fəaliyyət göstərmək qabiliyyətinə
malik olur, bu da həmin ana qədər yaradılmış ən
uzunömürlü mexaniki ürək olur. 2006-cı
ildə universitetin paleontoloqu Hans Larsson Qütb dairəsinə
ekspedisiyası zamanı nəhəng dəniz canlısı
ixtiozavrın qalıqlarını aşkar edir.
Tapıntı qədim dəniz həyatının
miqrasiyasının öyrənilməsinə önəmli töhfə verir.
2007-ci ildə
kardioloqlar Co Martucci və Adrian Dancea ilk qapalı ürək əməliyyatı
(kəsiksiz) həyata keçirir və xəstə 48 saatdan
sonra evə buraxılır. Bu təcrübə
sayəsində açıq cərrahiyyədə və
ürək qüsurları xəstəliklərinin müalicəsində
böyük uğurlar əldə etmək
mümkündür. Həmin il
universitetin Onkologiya Mərkəzinin direktoru Mişel Trimblinin rəhbərliyi
ilə süd vəzilərində xərçəngə səbəb
olan PTP1B geni müəyyən edilir. Hazırda həmin
genin ingibitorları süd vəzilərində xərçəng
aşkarlanan xəstələrin üzərində təcrübədən
keçirilir.
Büdcə xərcləri və təhsil haqqı
2007-2008-ci illərin
nəticələrinə əsasən MakGill Universitetinin
ümumi gəlirlərinin məbləği 1 074 061 000 Kanada
dolları təşkil edib. Bu gəlirin 318840000 dolları Kvebek
hökumətinin qrantlarından, 19158000 dolları federal
hökumətin tədqiqatlara ayırdığı vəsaitdən,
292411000 dolları tədqiqat qrantlarından, 160334000 dolları
təhsil haqqından, 105713000 dolları ianə və
yardımlardan, 87694000 dolları investisiya və faiz gəlirlərindən,
89881000 dolları isə əlavə gəlirlərdən ibarət
olub.
MakGill Universitetində 2009-2010-cu tədris
ilində təhsil haqqı Kvebek sakinləri üçün
1868 dollar, Kanadanın müxtəlif bölgələrindən
gələn tələbələr üçün 5378, əcnəbilər
üçün isə 15000-dən başlayaraq
seçilmiş proqram çərçivəsində
artır.
MakGill Universiteti
dünyanın ən nüfuzlu ali təhsil
müəssisələrindən biridir. Qabaqcıl elmi-tədqiqat
mərkəzi olaraq bu ali məktəb
dünya elminin inkişafında böyük rol oynayır.
Xüsusilə tibb elmi üzrə ali təhsil
müəssisəsinin əldə etdiyi nailiyyətlər
danılmazdır. Universitetin 8 məzunu Nobel
mükafatına layiq görülüb.
Hazırda
MakGill Universitetində ümumilikdə 35 300 tələbə
təhsil alır. Onların 7 975-ni magistr və doktorant,
qalanlarını isə bakalavrlar təşkil edirlər.
Universitetdə oxuyan əcnəbi tələbələrin
sayı 6829 nəfərdir.
"2007-2015-ci
illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə
təhsili üzrə Dövlət Proqramı" çərçivəsində
MakGill Universitetində azərbaycanlı tələbə təhsil
almır. Ümid edirik ki, tezliklə bu universitetin tələbələri
sırazında azərbaycanlı gənclər də olacaqlar.
MakGill Universitetinin məşhur məzunları:
Vayra Vike-Freyberq - Latviya
Respublikasının 6-cı prezidenti
Daniel Oduber Quiros - Kosta-Rikanın sabiq
prezidenti
Əhməd Nazif - Misirin Baş naziri
Jonn Abbott - Kanadanın
üçüncü Baş naziri
Uilfrid Laurier - Kanadanın
yeddinci Baş naziri
Zbiqnev Bjezinski - ABŞ-ın
sabiq prezidenti Cimmi Karterin milli təhlükəsizlik üzrə
məsləhətçisi
Ceyms Neysmit - basketbol oyununun
yaradıcısı
Ernest Rezerford - kimya üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Frederik Soddi - kimya üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Rudolf Markus - kimya üzrə Nobel
mükafatı laureatı
Uillard Boyl - fizika üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Val Fitç -
fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı
Robert Mandell - iqtisadiyyat üzrə
Nobel mükafatı laureatı
Cek Szostak - tibb və fiziologiya
üzrə Nobel mükafatı laureatı
Endryu Viktor Şalli - tibb və
fiziologiya üzrə Nobel mükafatı laureatı
Devid Hanter Hyubel - tibb və fiziologiya
üzrə Nobel mükafatı laureatı
J.Payette - Kanadanın
tanınmış astronavtı
D.Uilliams - Kanadanın
tanınmış astronavtı
R.Thirsk - Kanadanın
tanınmış astronavtı
Azərbaycan
müəllimi.-2009.-31 dekabr.-S.7.