Əfsanəvi insan

Azərbaycan Respublikasının bir çox görkəmli adamları kimi Məzahir Həmid oğlu Abasovun da adı qızıl hərflərlə Böyük Vətən müharibəsi tarixinə yazılmışdır. Məzahir Abasov qeyri-adi və çox maraqlı taleyi olan bir İnsan idi. Müharibə başlayanadək o, aeroklubda təhsil alaraq pilot peşəsinə yiyələnib. Burada oxuduğu illərdə bir çox qəhrəman təyyarəçilərin həyatı və döyüş yolu ilə maraqlanıb. M.Abasov daha çox qəhrəman təyyarəçi Valeri Çkalovdan nümunə götürərdi. Sonralar Çkalovda olan bu keyfiyyətlər Məzahir Abasovda da cəmləşmişdi. Abasov yaxşı bilirdi ki, ölkənin səmasını müdafiə etmək üçün təyyarəçilərə böyük ehtiyac var.

Əsl təyyarəçi olmaq nə qədər çətin və ağır idi. Tərəddüd etmədən təyyarəçi olmaq qərarına gəldi. Pilot şəhadətnaməsi aldıqdan sonra Yeysk aviasiya məktəbinə daxil olmaq üçün yola düşdü. Sevastopol vağzalının perronunda gələcək kursantlar Yeysk aviasiya məktəbinin zabiti qarşıladı. Burada kursantları qatara mindirib yola saldılar. Uzun yol keçdikdən sonra təyin olunmuş yerə çatdılar. Qatardan düşəndə onları məktəbin nümayəndəsi gözləyirdi. Nümayəndə gələcək təyyarəçiləri bir-birinin ardınca sıraya düzdü. Düzünü desək, kursantlar çox da yaxşı geyinməmişdilər. Kim necə gəldi, geyinmişdi. Birinin əlində əldəqayırma bir çemodan, o birisinin əlində iplə sarınmış əşya torbası var idi. Gənc kursantların görkəmində isə bir sakitlik hökm sürürdü. Bir sözlə, bakılı qrup Məzahir Abasovda daxil olmaqla xarici görünüşlərindən gələcək hərbi təyyarəçilərə nisbətən çox hazırlıqsız görünürdü. Bunu məktəbin nümayəndəsi də gördü. O, Bakıdan gələn kursantları ruhlandırmaq üçün gülərüzlə: "Adamı geyimlə tanımırlar",- dedi. Bir neçə dəqiqədən sonra ciddi görkəm alaraq "İrəli marş" komandası verdi. Onun bu ciddi sözləri hamıya təsir etdi. Bu komanda altında kursantlar avtobuslara tərəf addımladılar. Gələcək döyüşçülərin əsas arzusu yeni peşəni öyrənməyə can atmaq idi. Lakin onların belə tezliklə səmaya qalxmalarına hələ çox vaxt lazım idi. Aviasiya məktəbində təhsil alan kursantlar və Məzahir Abasov aerodinamikanı əzbərləyirdilər, təyyarənin konstruksiyasını, aviasiya mühərrikinin hissələrini dərindən öyrənirdilər. Artıq təyyarədə uçmağın vaxtı gəlib çatdı. Məzahir Abasov ilk sınaq uçuşunu çox müvəffəqiyyətlə yerinə yetirdi. Sonra o, daha uzaq məsafələrə uçuşlar etdi. Yeysk aviasiya məktəbini bitirdikdən sonra yeni təyyarələrdə uçuşlar həyata keçirdi. Müharibədən qabaq "DB-3f təyyarəsi var idi. O, təkcə bu maşınla gün-gündən aşağı və yuxarı yüksəkliklərə yeni uçuşlar edirdi. Əvvəlcə sıravi kimi, sonra isə heyət komandiri kimi. Günlərin bir günü, gözləmədiyi bir vaxtda Qara Dəniz Donanması Komandanlığı tərəfindən onun manqa komandiri təyin olunması haqqında əmr gəldi. Onun sevinci yerə-göyə sığmırdı. Hamı ona müvəffəqiyyətlər arzuladı. Komandanlıq ona bildirdi ki, sizin hər bir hərəkətiniz, hər bir sözünüz tabeçiliyinizdə olanların hədəfindədir. Manqaya rəhbərlik etmək o qədər də asan iş deyil, lakin aviasiyada bu ən şərəfli xidmətlərdən biri sayılır. Məzahir Abasov yeni vəzifəsinin icrasına başladı. Ağır bombardmançı "DB-3" təyyarəsini uçuşa hazırlamağı əmr etdi. Həmin gün alay komandirinin qərarı ilə təyyarə səmaya uçdu. Özlüyündə uçuşa lazım olan hər şeyi- qazandığı biliyi və təcrübəni qarşısına qoydu. Təyyarəyə minərək onu hərəkətə gətirdi. Açıq səmada bir müddət uçduqdan sonra geriyə döndü. Maşından düşəndə "bax, beləcə uçmaq lazımdır",- deyə təkrarladı.

Sonra Abasov təyyarə, heyət və başqa kiçik bölmə komandirlərinin rolunu yüksəltmək qərarına gəldi. Bu bir günlük iş deyildi. Tədricən bütün manqanı daim yerindən tərpətmək, adamları isə perspektivli işlərə cəlb etmək, hər bir işə cavabdehlik hissi oyatmaq lazım idi. İlk növbədə isə özünü nümunəvi göstərməliydi ki, şəxsi heyət də ondan nümunə götürsün. Komandir öz biliyini, təcrübəsini, hətta lazım gəlsə, hər şeyi qurban verməyi bacarmalıdır. Manqa komandir üçün həm də bir ailədir, hansı ki, burada onlar üçün ümumi həyat və ümumi maraqlar hökm sürür. Abasov manqaya rəhbərlik etməyin daha çətin və şərəfli iş olduğunu çox yaxşı bilirdi.

...1941-ci ilin baharı idi. Alman faşizmi Avropada beynəlxalq vəziyyəti daha da gərginləşdirmişdi. Hamı müharibənin başlanmasını gözləyirdi. Ölkə faşistlərə qarşı qəti müharibəyə hazırlaşırdı. Bir çox alayların bombardmançı təyyarələri öz sursatları ilə hazır vəziyyətdə idilər. Döyüşü başlamaq üçün komandanlığın əmrini gözləyirdilər. Məzahir Abasov və onun tabeçiliyində olanlar da almanlara qarşı hücuma keçmək üçün hazır vəziyyətdə dayanmışdılar.

İyun ayının ortaları idi. Qara Dəniz Donanmasında geniş təlimlər keçirilirdi. Gəmilər əsas daimi bazası sayılan Sevastopol şəhərinə qayıdaraq silahları ilə bərabər döyüş vəziyyətində dayanmışdılar. 1941-ci ilin iyun ayının 22-də səhər saat 4-ə 15 dəqiqə işləmiş Sevastopol üzərinə alman təyyarələrinin uçuşu başladı. Bu, artıq müharibənin başlanmasını xəbər verirdi.

M.Abasov ilk döyüşünü həyatı boyu yaddan çıxartmadı. Səmadan yerə ilk bombaları atanda nə baş verdiyini açıq-aydın görürdü. Düşmən gəmiləri, anbarları od tutub yanırdı. Hər yer tüstü-duman içində idi. Döyüş başa çatdıqdan sonra komandanlığa tapşırığın yerinə yetirildiyini və hər şeyin qaydasında olduğu haqqında məlumat verdi. Eskadrilya komandiri onun əlini möhkəm sıxaraq öz minnətdarlığını bildirdi.

Abasov Qara Dəniz Donanmasına Yeysk aviasiya məktəbindən gəlmişdi. Eyni gündə onların hər ikisi R-6 təyyarəsində nəzarət uçuşunu həyata keçiriblər. Eskadrilya komandiri təyyarəçi Məzahir Abasov haqqında çox yaxşı sözlər eşitmişdi. Hər ikisi ilk dəfə səmaya uçuşu həyata keçirəndə maşında qəfildən nasazlıq yaranmışdı. Onu şaquli vəziyyətə gətirmək çox çətin idi. Hündürlük rolu işləmirdi. Maşının sürəti getdikcə azalırdı. Təyyarə qəzaya uğraya bilərdi. Lakin Abasov özünü itirmədən bir anın içində yanğın kranını bağladı və mühərrikə yanacağın verilməsini dayandırdı. Belə bir vəziyyət təyyarəni partlamaqdan qoruya bilərdi. Bir neçə saniyə ərzində Məzahir Abasov təyyarəni sağ qanadları tərəfə döndərməklə həyatlarını xilas edə bilmişdi. Maşının qanadları yerə dəydi. Güclü zərbə eşidildi. Onun bu hərəkəti öz işinin ustadı olduğunu bir daha sübuta yetirdi.

Eskadrilya komandiri təyyarəçilərin uçuş ustalığını, onların yaradıcı olaraq öz işlərinə münasibətini, əməksevərliyini, adamlarla işləmələrini yüksək qiymətləndirdi. O, həmişə Məzahir Abasovun müvəffəqiyyətinə çox sevinirdi.

Günlərin bir günü Abasov bombardmançılar qrupu ilə birlikdə döyüş tapşırığını yerinə yetirmək üçün yola düşdü. Yağışlı hava idi. Bombardmançılar gənc, sağlam və gümrah idilər. Baxmayaraq ki, onların təcrübəsi az idi, amma qoçaqlıqlarını heçnə əvəz edə bilməzdi. Yerdə çaylar, göllər uzanırdı. Saat ona yaxınlaşırdı. İki saat olardı ki, onlar uçurdular. Şturman hədəfə yaxınlaşdıqları haqqında məlumat verdi. Komandir bombaları yerə atmağa başladı. Güclü partlayışlar baş verdi, yerin üzü tüstü-dumana bürünmüşdü. Həmin vaxt Abasov qara xaçlı "messerşmitt"ləri gördü. Bizim döyüşçülərimiz bu qırıcılarla uğursuz mübarizə aparırdılar, onlardan qaçmaq istəyirdilər. Məzahir Abasov birbirinin ardınca atəş açmağı əmr verdi. Çətinliklə olsa da, düşmənin bir neçə qırıcısı məhv edildi. Döyüşçülər müvəffəqiyyətlə aerodroma qayıtdılar.

Müharibənin dördüncü günü Qara Dəniz Donanmasının 63-cü aviasiya alayının təyyarəçisi M.Q.Abasov haqqında yazılmış qərarda bildirilir ki, Konstanskidə düşmən bazasının bombardman edilməsi haqqında döyüş tapşırığı yerinə yetirilib, iki düşmən qırıcısı tərəfindən atəşə tutulan M.Abasov zədələnmiş motorla qeyri-bərabər döyüşə girərək bir düşmən təyyarəsini məhv etmişdir. İki motor sıradan çıxsa da, o, ustalıqla təyyarəni dənizə endirə bilib və xilasedici qayıqla altı gün dənizlə mübarizə aparan heyət sahilə çıxa bilmişdir. Bu döyüşdə göstərdiyi igidliyə görə Məzahir Abasov "Qırmızı Bayraq" ordeni ilə təltif edilib.

Qızğın döyüşlərin birində Məzahir Abasovun bombardmançı təyyarəsi düşmən tərəfindən vurularaq yanmışdı. O, özünü itirmədən alovlanmış təyyarəni yerə endirmiş və özü də ağır yaralanmışdı. Qorxmaz təyyarəçinin xilas edilməsi üçün tibb işçiləri əllərindən gələni edirdilər. Huşunu itirmişdi. Uzun müddət özünə gələ bilməmişdi. Bir müddət keçəndən sonra vəziyyəti yaxşılaşmağa başladı. Bütün çətinliklərdən uğurla çıxa bildi. Sonralar Məzahir Abasov elm adamı, professor, yazıçı, görkəmli ictimai xadim oldu...

... Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev tarix elminin inkişafında və gənclərin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyələndirilməsində böyük əməyinə görə Məzahir Həmid oğlu Abasovun "Şöhrət" ordeni ilə təltif olunması haqqında fərman imzalayıb.

Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev bir çox xarici ölkələrdə Böyük Qələbənin 50 illiyinin keçirilməsi ilə əlaqədar iştirak edəcək nümayəndələrin tərkibinə əfsanəvi Qara Dəniz Donanmasının hərbi təyyarəçisi Məzahir Həmid oğlu Abasovu da daxil etmişdi.

Məzahir Abasov yorulmaq bilmədən işləyirdi. Həmişə səhər saat doqquz tamamda işlədiyi Səbayel rayonu veteranlarla iş üzrə kabinetində olardı. Hamıya əlindən gələn köməyi göstərirdi. Veteranlarla görüşlər keçirir, onların qayğısına qalır, ehtiyaclarını yerinə yetirmək üçün əlindən gələni edirdi. Çox vaxt onu institut, təşkilat, müəssisələrdə və bir çox ictimai yerlərdə keçirilən tədbirlərdə görmək olardı. Çox maraqlı tədbirlər keçirərdi. Bax, belə bir gümrah, dəyanətli insan idi Məzahir Abasov.

Artıq Məzahir Abasov həyatda yoxdur. Keçirdiyi ağır xəstəlik ona yaşamağa aman vermədi. Həyatdan əfsanəvi, əsl bir insan getdi. Onun keçdiyi şərəfli döyüş və həyat yolu həmişə onu tanıyanların qəlbində yaşadacaq. Onun şərəfli döyüş yolu gələcək nəsillərə nümunə olacaq.

Hazırladı: Svetlana NƏSİBQIZI

Azərbaycan ordusu .-2008.-24 dekabr.- S. 4.