“Dünyanın ən yaxşı opera rejissorları ilə bir sırada...”

«Koroğlu» və «Leyli və Məcnun»un rejissoru

Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında müstəsna xidmətləri olan sənətkarlardan biri də görkəmli opera rejissoru kimi tanınan, Özbəkistanın və Azərbaycanın xalq artisti Firudin Səfərovdur.

Professor F.Səfərov Özbəkistan Dövlət mükafatı laureatı, Əlişir Nəvai adına Özbəkistan Opera və Balet Teatrının baş rejissoru olub. Görkəmli bəstəkarımı Arif Məlikov F.Səfərovun opera rejissorluğu fəaliyyətini yüksək qiymətləndirərək yazmışdır: “Onun yaradıcılığının insan qəlbinə və zehninə təsiri o qədər yüksəkdir ki, dünyanın ən yaxşı opera rejissorları ilə bir sırada dayanır. Mən onun quruluş verdiyi bir çox tamaşalara baxmışam. Mən bu tamaşaları alqışlamışam və fəxr etmişəm ki, Azərbaycan incəsənəti musiqi, teatr, rəssamlıqla yanaşı, opera rejissorluğu sahəsində də Firudin Səfərov kimi böyük sənətkar yetirmişdir”.

Səfərov Firudin Səttar oğlu 1 avqust 1933-cü ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında zərb alətləri üzrə təhsil almış, bir neçə il Konservatoriyada zərb alətlərindən dərs demiş, ksilofon ifaçısı kimi SSRİ-nin bir çox respublikalarında çıxış edərək, Ümumittifaq müsabiqələrinin laureatı olmuşdur. 1953-cü ildən 1964-cü ilədək dahi dirijor maestro Niyazinin rəhbərlik etdiyi Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrində çalışmışdır. 1968-ci ildə N.A.Rimski-Korsakov adına Leninqrad Dövlət Konservatoriyasının musiqili teatr rejissorluğu fakültəsini bitirən Firudin Səfərov 1968-ci ildə Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında quruluşçu rejissor kimi fəaliyyətə başlamışdır, 9 il burada çalışmışdır. Az bir vaxtda F.Səfərov özünü istedadlı bir sənətkar kimi tanıda bilmişdir. O, bir çox opera tamaşalarına, o cümlədən “Koroğlu”, “Leyli və Məcnun”, “Qaratoxmaq qadın” operalarına quruluş vermiş, teatr aləmində bacarıqlı rejissor kimi şöhrət qazanmışdır. Firudin Səfərov bir çox dövlət səviyyəli tədbirlərin hazırlanmasına bilavasitə rəhbərlik etmişdir.

Almaniyaya üç əsər...

Artıq Azərbaycanda öz bacarığı və istedadı ilə tanınan Firudin Səfərov 1977-ci ildə A.Nəvai adına Daşkənd Akademik Böyük Opera və Balet Teatrına dəvət edilmiş və teatrın baş rejissoru kimi fəaliyyətini uğurla davam etdirmişdir.

“Vikipedia”nın yazdığına görə, bu illər ərzində görkəmli rejissor 60-a yaxın opera tamaşalarına, o cümlədən “Odlu mələk” (S.Prokofyev), “Birinci Pyotr” (A.Petrov), “Otello”, “Aida”, “Trubadur”, “Maskarad”, “Traviata” (C.Verdi), “Faust” (Ş.Quno), “Qaratoxmaq qadın” (P.I.Çaykovski), “Karmen” (C.Bize), “Samson və Dalila” (K.Sen-Sans), “Toska”, “Bogema”, “Qio-qio-san” (C.Puççini), “Sevilya bərbəri”, “Abu Həsən”, “Nikah kağızı” (D.Rossi), “Ömər Xəyyam” (M.Bafoyev), “Leyli və Məcnun” (R.Qliyer və T.Sadıqov), “Ana ürəyi” (H.Rəhimov) və başqa tamaşalara maraqlı quruluşlar vermişdir.

F.Səfərov Özbəkistanda keçirilən kütləvi bayramların bədii rəhbəri və quruluşçu rejissoru kimi də fəaliyyət göstərmişdir.

Azərbaycandan kənarda çalışmağına baxmayaraq Firudin Səfərov Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında dahi Üzeyir Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun”, “Koroğlu”, müasir türk bəstəkarı Nevit Kodallının “Van Qoq” və görkəmli Azərbaycan bəstəkarı Vasif Adıgözəlovun “Natəvan” operalarına quruluş vermişdir.

Özbəkistan Opera Teatrı tarixində ilk xarici qastrolları da Firudin Səfərov təşkil edib və Almaniyaya olan bu səfərə üç əsəri aparılıb. Tamaşalar həm müəllifə, həm də Özbəkistan Opera Teatrına böyük uğurlar qazandırmışdır. Eyni zamanda görkəmli rejissor qonşu ölkələrin müxtəlif teatrlarına da dəvətlər alıb. Onun Odessa teatrında quruluş verdiyi “Qaratoxmaq qadın”, Voronejdə "Otello" , Samarada “Faust”, Almatıda “Aida”, “Faust”, “Qaratoxmaq qadın” operaları uğur qazanmışdır.

F.Səfərovun peşəkar kadrların hazırlanmasında da böyük xidmətləri olmuşdur. O, uzun illər Daşkənd Dövlət Konservatoriyasının opera hazırlığı fakültəsində də fəaliyyət göstərmişdir. İlk yaradıcılıq addımlarını atan bir çox gənc məhz ilk yaradıcılıq addımlarını ustad rejissorun köməyi ilə atmış, öz istedadlarını nümayiş etdirmək imkanı əldə etmişlər.

Özbək mədəniyyəti tarixində "Səfərov opera məktəbi"

Firudin Səfərov 2002-ci ildən Daşkənd Dövlət Konservatoriyasının professorudur.

1981-ci ildə A. Petrovun “Birinci Pyotr” operasının quruluşuna görə Özbəkistanın Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür.

O, 1986-cı ildə Özbəkistan Respublikasının, 1992-ci ildə isə Azərbaycan Respublikasının Xalq Artisti fəxri adlarına layiq görülmüşdür.

SSRİ xalq artisti, rəqqasə Aliyə İsmayılova yazır ki, Firudin Səfərovun rejissorluq istedadı Allah vergisidir.

Məlum olduğu kimi, Özbəkistan Opera və Balet Teatrı 1929-cu ildə, yəni Azərbaycan operası yarandıqdan (1908) 21 il sonra yaranmışdır. Özbəkistanın Opera Teatrı "Arşın mal alan" əsəri ilə açılıb. Sonralar M.Maqomayevin “Nərgiz”, Q.Qarayevin “İldırımlı yollarla”, “Yeddi gözəl”, A.Məlikovun “Məhəbbət əfsanəsi”, “İki qəlbin dastanı”, F.Əmirovun “Sevil”, “Min bir gecə” və s. əsərləri özbək səhnəsində oynanılıb.

“Məhəbbət əfsanəsi” və "1001 gecə " baletləri özbək teatrının repertuarından heç zaman düşməyib. Ümumiyyətlə, Özbəkistan Opera və Balet Teatrının səhnəsində bu vaxta qədər 12-dən çox Azərbaycan əsəri oynanılmışdır.

Firudin Səfərov Özbəkistan opera teatrının səhnəsində dünyanın məşhur əsərlərini tamaşaya qoymaqla yanaşı, özbək sənətkarlarının da əsərlərinə müraciət etmişdir. Ümumiyyətlə, rejissor bu günədək 16-ya qədər özbək əsərinə opera səhnəsində həyat vermişdir.

Özbək musiqişünası N.Komax yazmışdır ki, Firudin Səfərov opera rejissorluğunun şairi və mütəfəkkiridir.

SSRI xalq artisti, dirijor Dilbər Əbdürrəhmanova isə görkəmli rejissorun yaradıcılıq uğurlarını belə dəyərləndirmişdir: “Firudin Səfərov, şübhəsiz, hər şeydən əvvəl novator rejissordur”.

Firudin Səfərov öz zəngin yaradıcılıq yolu ilə özbək opera teatrında silinməz izlər buraxmışdır.

Özbək mədəniyyəti tarixində "Səfərov opera məktəbi"ni yaratmağa nail olmuş Firudin Səfərov Azərbaycan-Özbək teatr əlaqələrinin inkişafına da böyük töhfələr vermişdir.

2008-ci ildə rejissorun 75 illik yubileyi Özbəkistan hökuməti tərəfindən yüksək səviyyədə qeyd olunmuş, Firudin Səfərovun özü isə yubiley gününə dünyanın məşhur operalarından biri olan “Karmen” tamaşasını yenidən hazırlamışdır.

“Azadlıq”ın Araşdırmaçı Jurnalistlər Qrupu KİV-ə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilir

Azadlıq.- 2013.- 28 aprel.- S.14.