Dünyanın bizdən yaxşı tanıdığı azərbaycanlı alim

Məşhur fizik Həmdulla Mehrabov

Azərbaycan elmində bir çox nailiyyətlərə imza atmış alimlər var ki, onlardan bəziləri indi xarici ölkə universitetlərində öz fəaliyyətlərini uğurla davam etdirirlər. Bu alimlər müxtəlif ixtisas sahələrinin peşəkarları, böyük biliciləridir. Belə nüfuzlu elm adamlarımızdan biri də Türkiyədəki ingilisdilli Orta Doğu Texnik Universitetinin professoru Həmdulla Mehrabovdur.

Bioqrafiyasına nəzər saldıqda, böyük alimin elmi uğurlarının illər öncə başladığının şahidi olarıq. H.Mehrabov 1984-cü ildə SSRİ-də keçirilən ağır imtahan və seçim mərhələlərini müvəffəqiyyətlə keçərək, Yaponiyada 10 aylıq elmi-tədqiqat işləri aparmaq və dərs demək haqqı qazanmışdı. Fəxrlə demək lazımdır ki, Mehrabov fizika sahəsində Yaponiyaya uzunmüddətli ezam olunan ilk və tək azərbaycanlı alimdir. Bu səfər çox uğurlu keçmiş, o, buradakı Tokio, Osaka, Kioto, Nagoya, Çukubo, Xirosima, Nara və digər şəhər universitetlərində və elmi-tədqiqat mərkəzlərində elmi araşdırmalar aparmağa nail olmuşdu. Bundan başqa, alim master və doktor tələbələri üçün yüksək səviyyədə dərslər apararaq yaponiyalı həmkarlarının dərin hörmətini qazanmışdı.

Qazanılan uğurlar alimə elmi işlərinin inkişaf etdirilməsində yeni üfüqlər açdı. “1984-1988-ci illər arasında, Mehrabov çoxkomponentli metalik sistemlərin statistik-termodinamik nəzəriyyəsini elektron nəzəriyyəsi ilə birləşdirərək metalik sistemlərin nəzəriyyəsində yeni bir istiqamətin açılmasına imkan yaratdı. Sadəcə metal ərintilərinin nəzəriyyəsinin inkişaf etdirilməsi ilə kifayətlənməyən Həmdulla Mehrabov həm də struktur neytronoqrafiyası, rentgen şüalarının difraktometriyası, kalorimetriya, dilatometriya və başqa struktur metodlarından istifadə edərək ikili və çoxkomponentli ərintilərdə çox önəmli təcrübələr də aparmışdır”(Vikipedia).

Həmdulla Oruc oğlu Mehrabov 1952-ci ildə Gürcüstanın Borçalı mahalındakı Bolus rayonunun Saraclı kəndində anadan olmuşdur. 1969-cu ildə Saraçlı orta məktəbini əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin fizika fakültəsinə qəbul olunmuşdur. 1974-cü ildə buradan məzun olan gənc fizik Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin(MDU) fizika fakültəsində bərk cisimlər fizikası ixtisası üzrə aspiranturaya girmişdir.

O, MDU-nun professoru, məşhur alim A.A.Kaçnelsonun rəhbərliyi ilə “İkiqat metal ərintilərində atomların yaxın nizamlı düzülüşünün nəzəri və təcrübi metodlarla tədqiqi” mövzusu üzərində çalışmağa başlamışdır. 1978-ci ildə gənc alim MDU-da dissertasiya işini müdafiə edərək, bərk cisimlər fizikası ixtisası üzrə fizika-riyaziyyat elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır.

Daha yüksək uğurlara doğru...

MDU-dan Azərbaycan Dövlət Universitetinə fizika-riyaziyyat elmləri namizədi kimi qayıdan alim, o vaxtdan bəri ADU-nun “Optika və Molekulyar Fizika” kafedrasında əvvəlcə assistent, sonra baş müəllim, dosent, professor və kafedra müdiri vəzifələrinə qədər yüksəlmişdir.

1989-cu ildə H.Mehrabov Tbilisi Dövlət Universitetindəki doktorluq dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək fizika-riyaziyyat elmləri doktoru alimlik dərəcəsinə layiq görülmüşdür.

1990-cı ildə Mehrabov ADU-nun fizika fakültəsində kafedra müdiri seçildi. 1991-ci ildə şöhrətli alim ABŞ-ın Kaliforniya əyalətindəki məşhur Kaliforniya Universitetindən bir semestr dərs demək və birgə elmi-tədqiqat işləri aparmaq üçün dəvət aldı. O, Santa Barbara şəhərindəki Kaliforniya Universitetinin “Nüvə və Kimya mühəndisliyi” bölümündə 4 ay həm dərs dedi, həm də elmi-tədqiqat işləri apardı.

1992-ci ildə böyük alim Türkiyənin Ankara şəhərindəki məşhur Orta Doğu Teknik Universitetində (ODTÜ) uzunmüddətli çalışmaq üçün dəvət aldı. O zamandan həmin universitetin nüfuzlu alimlərindən biri olaraq qəbul edilən professor həmin elm ocağında çalışır. O, müəllimlik fəaliyyəti ilə bərabər, elmi-tədqiqat işlərini də davam etdirir. Azərbaycanlı professor türkiyəli həmkarları ilə bərabər “Yüksək Texnologiya Materiallarının dizaynı və inkişaf etdirilməsi” laboratoriyasını qurmuşdur. Burada fəaliyyət göstərdiyi 20 ilə yaxın müddətdə o, bərk cisimlər fizikası, o cümlədən materiallar bilim və mühəndisliyinin həm nəzəri, həm də praktiki cəhətdən ən aktual problemlərinin həlli ilə məşğul olur. “Apardığı nəzəri və təcrübi tədqiqat işlərinin həm spektrinə, həm də alınan nəticələrin səviyyəsinə görə onun rəhbərlik etdiyi laboratoriya bu gün dünyanın ən məşhur elmi-tədqiqat mərkəzləri ilə yarışacaq vəziyyətdədir. İri və həcmli amorf və nanokristal materialın dizaynı və inkişaf etdirilməsi sahələrində, professor Həmdulla Mehrabovun laboratoriyası ABŞ və Avropanın ən qabaqcıl elmi-tədqiqat mərkəzləri ilə əməkdaşlıq edərək ortaq çalışmaları müvəffəqiyyətlə yerinə yetirməkdədir”(Vikipedia).

Dünyada tanınan elm adamı

Professor Mehrabov indi dünyanın ən məşhur jurnallarında və beynəlxalq konfransların materiallarında çap olunmuş 200-ə yaxın sanballı elmi məqalənin müəllifidir. Eyni zamanda, bu məqalələrə dünyanın ən məşhur alimləri tərəfindən 500-dən artıq rəy yazılmışdır. Elmi-tədqiqat işləri ilə yanaşı, professor Həmdulla Mehrabov, qardaş Türkiyə Respublikasında yüksək səviyyəli elmi-texniki kadrların hazırlanmasında da yaxından iştirak edir. Türkiyədə çalışdığı müddətdə onun rəhbərliyi altında 20-dən çox master və doktor dərəcəli tələbələr elmi işlərini müvəffəqiyyətlə tamamlamışlar. Ölkədə böyük nüfuz qazanan alim Türkiyənin bir çox dövlət və özəl şirkətlərində məsləhətçi olaraq da fəaliyyət göstərmişdir.

Həmdulla Mehrabov öz fəaliyyəti sahəsində əldə etdiyi böyük nailiyyətlərə görə gizli səsvermə yolu ilə 2000-ci ildə dünya müsəlmanlarının akademiyası sayılan, İslam Dünyası Bilimler Akademiyasına həqiqi üzv seçilmişdir. Ümumiyyətlə, dünya müsəlmanlarının ən nüfuzlu qeyri-dövlət təşkilatı olan Islam Dünyası Bilimler Akademiyasının, müsəlman mənşəli “Nobel” mükafatı laureatları da daxil olmaqla, gizli səsvermə yolu ilə seçilmiş 100 həqiqi üzvü var. Həmdulla Mehrabov həmçinin ABŞ-da, Türkiyədə və dünyanın bir çox ölkəsində fəaliyyət göstərməkdə olan akademiya və cəmiyyətlərə həqiqi üzv seçilmişdir. Alimin həyat və fəaliyyəti ABŞ-da çap olunan “Marquis Who’s Who” biblioqrafik ensiklopediyasının “Bilim və Mühəndislikdə Kim Kimdir” kitabının 8-ci (2005-2006) çapında yer almışdır. Qeyd edək ki, bu kitabda dünyanın hər yerindən bilim və mühəndislikdə böyük nailiyyətlər qazanmış 25000 elm adamının adı toplanmışdır.

Dünya şöhrətli alim Həmdulla Mehrabov hazırda qardaş Türkiyədəki ingilisdilli Orta Doğu Texnik Universitetindəki “metallurgiya və materiallar mühəndisliyi” bölümündə professor və laboratoriya müdiri olaraq, tədris və elmi-tədqiqat fəaliyyətini davam etdirir. O, bərk cisimlər fizikası, materiallar bilim və mühəndisliyi sahələrində Azərbaycan elmini dünyanın hər yerində layiqincə təmsil edən ən dəyərli alimlərimizdəndir.

“Azadlıq”ın Araşdırmaçı Jurnalistlər Qrupu KİV-ə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilir

Azadlıq.- 2013.- 5 iyul.- S.14.