O qanlı illərin qəhrəmanları

Cəsur komandir Mərdan Musayev

İkinci Dünya müharibəsi illərində misilsiz qəhrəmanlıqlar göstərən şəxslər sırasında yüzlərlə azərbaycanlının da adı var. Onlardan bir çoxu göstərdikləri misilsiz şücaətə görə müxtəlif titul və mükafatlara layiq görülmüş, bəziləri isə ən yüksək ad - Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı almışdır. Bu yazıda belə həmyerlilərimizdən bir neçəsi haqqında söz açacağıq.

O qanlı-qadalı illərin cəsur qəhrəmanlarının adları xatırlananda, 28-ci ordunun 5-ci qvardiya mexaniki briqadasının motorlu atıcı bölməsinin komandiri olmuş Mərdan Musayevi yad etmədən keçmək olmur.

Musayev Mərdan Məmməd oğlu 1 yanvar 1907-ci ildə Qazax rayonunun Əlimərdanlı kəndində anadan olmuşdur. 1941-ci ildə Tovuz rayon hərbi komissarlığından orduya çağırılan Mərdan Musayev 28-ci ordunun 2-ci qvardiya mexanikləşdirilmiş korpusunun 5-ci qvardiya mexaniki briqadasının motorlu atıcı bölməsinin komandiri kimi Borisov şəhəri uğrunda aparılan döyüşlərdə xüsusilə fərqlənmişdir.

Qəhrəman həmyerlimiz 1944-cü ilin 9 martından 10 martına keçən gecə bir qrup döyüşçüylə birlikdə Dnepr çayını keçərək düşmənin mövqeyini müəyyənləşdirmək üçün atəş altında döyüş tapşırığını yerinə yetirdi. Çox çətinliklə olsa da, düşmənin yerləşdiyi nöqtəyə çataraq, dəzgahlı pulemyotu məhv etdi. Beləliklə, cəsur döyüşçü qoşunların irəliləməsi üçün yolu maneələrdən azad etdi.

1944-cü ilin 13 martında İnqulets çayı yaxınlığında Musayev sinəsini sipər edərək batalyon komandirinin həyatını xilas etdi. Elə həmin döyüşdə də o, sərrast atəşlə alman zabitini və 7 sıravi əsgəri zərərsizləşdirdi.

“Sevçenko” adına sovxoza hücum zamanı ordunun qarşısını daha bir dəzgahlı pulemyot kəsdi. Qorxmaz baş serjant irəli atılaraq, yaralı olduğu halda düşmən üzərinə dayanmadan atəş açaraq, tez bir zamanda bu dəzgahlı pulemyotu ələ keçirdi. Mərdan Mustafayev bu vuruşmada 20 hitlerçini məhv etdi.

Mərdan Musayev müharibədən sonra uzun illər ticarət sistemində çalışmışdır.

İgidlik və cəsurluq göstərdiyinə görə o, Şöhrət ordeninin 1, 2, 3-cü dərəcələri ilə, eyni zamanda “Lenin” ordeni ilə də təltif edilmişdir.

SSRI Ali Sovetinin fərmanı ilə baş serjant Musayev Mərdan Məmməd oğluna 3 iyun 1944-cü il tarixində Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilmişdir.

Mərdan Musayev 25 mart 1982-ci ildə vəfat edib.

Motoatıcı batalyonun komandiri Xıdır Mustafayev

Bu müharibədəki iştirakına və igidliklərinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüş azərbaycanlılardan biri də Xıdır Mustafayev olmuşdur. Xıdır Mustafayev bu ali mükafata Fastov uğrunda döyüşlərə komandanlıq etdiyinə və döyüş meydanında qəhrəmanlığı ilə fərqləndiyinə görə SSRİ Ali Sovetinin 1944-cü il 10 yanvar tarixli əmri ilə layiq görülüb.

Xıdır Həsən oğlu Mustafayev 1905-ci ildə Ermənistanın Kirovokan rayonunun Gözəldərə kəndində anadan olmuşdur. 1927-ci ildə Kirovokan RHK-dan orduya çağırılmışdır. Müharibəyə motoatıcı batalyonun komandiri vəzifəsində başlayan Xıdır Mustafayev Stalinqrad, Kiyev, Jitomir, Kazatin, Berdiçev, Prokursov, Ternopel uğrunda aparılan döyüşlərdə iştirak etmiş və öz şücaəti ilə fərqlənmişdir.

Mayor Xıdır Mustafayev 1943-cü ilin payızında Ukraynanın paytaxtı olan Kiyevin azad edilməsi uğrunda aparılan döyüşlərdə tankçılar batalyonun komandiri kimi xüsusilə fərqlənmişdir.

1943-cü ilin 5 noyabrından 6-na keçən gecə Mustafayev zərbəçi tank batalyonuna komandir təyin edilmişdir. Həmin gecə qarşıya qəflətən batalyon qarşısında düşmənin qarşısına keçib, Kiyevdən 70 kilometr aralıda yerləşən Fastov şəhərini tutmaq vəzifəsi qoyulmuşdur. Ayın 6-sı axşam Mustafayevin tankçıları şəhərə daxil olaraq, dəmiryol vağzalını ələ keçirmiş, 5 saata yaxın davam edən küçə döyüşləri nəticəsində alman qarnizonunu Fastov şəhərindən tamamilə təmizləmişdi. Düşmən döyüş meydanında 64 zenit topu, 43 tank, 16 eşelon, 40 min tona yaxın yanacaq, 5 parovoz və 40 silah ehtiyatı qoyaraq qaçmışdı.

Xıdır Mustafayev müharibə illərində göstərdiyi igidliyə görə 2 “Lenin” ordeni, “Qırmızı Ulduz” Ordeni, 1-ci dərəcəli Vətən müharibəsi ordeni, “Qırmızı Bayraq” ordeni, “Qırmızı Ulduz” medalı ilə də təltif edilmişdir.

O, 21 may 1975-ci ildə vəfat edib.

Kəşfiyyatçı Əlif Piriyev və polkovnik Həbibulla Hüseynov

Xüsusi qəhrəmanlığı ilə tarixdə qalan və Sovet İttifaqı qəhrəmanı adına layiq görülən həmvətənlərimizdən biri də Əlif Piriyev olub.

Əlif Piriyev 10 yanvar 1922-ci ildə Neftçala rayonu Z.O.Qoltuq kəndində anadan olmuşdur. Əmək fəaliyyəti dövründə neft sahəsində operator, sonralar sərnişindaşıma - nəqliyyat sahəsində işləyən Əlif Piriyev 1938-ci ildə 26 Bakı komissarı adına qəsəbədəki neft mədənində neftçıxarma operatorunun köməkçisi kimi fəaliyyətə başlamışdır.

1941-ci ilin iyulunda cəbhəyə gedən Piriyev müharibənin ilk günündən başlayaraq Şimali Qafqaz cəbhəsinin tərkibində alman-faşist işğalçılarına qarşı qəhrəmancasına döyüşmüşdür. Cəsur həmyerlimiz Novorossiysk yaxınlığında “Kiçik torpaq”da vuruşmuş, dəfələrlə kəşfiyyatda olmuş, Kerç desantının tərkibində Krım torpağına çıxarılmış bu döyüşlərdə dəfələrlə yaralansa da, sağalan kimi döyüş meydanına qayıtmışdır.

Krımın azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə göstərdiyi mərdlik və igidliyə, Sapundağa hücum zamanı şəxsi qorxmazlığı və qəhrəmanlığına görə Əlif Piriyev SSRI Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 1945-ci il 24 mart tarixli fərmanı ilə Sovet Ittifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.

Əlif Piriyev müharibədən sonra uzun illər Azərbaycan SSR Avtomobil Nəqliyyatı Nazirliyinin Bakı sərnişin daşımaları istehsalat birliyi sistemində çalışmışdır. O, 1986-cı ildə vəfat etmişdir. Neftçala şəhər parkında büstü, şəhərdə adını daşıyan küçə vardır.

Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülən Həbibulla Hüseynov da İkinci Dünya müharibəsində qəhrəmanlıqlar göstərən həmyerlilərimizdən biri olub. O, ölümündən sonra 29 iyun 1945-ci ildə SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fərmanı bu ada layiq görülüb. Bundan başqa, o, bir çox orden və medallarla da təltif olunub: İki “Qırmızı Bayraq” ordeni, “Qırmızı Ulduz” ordeni, Birinci dərəcəli Böyük Vətən Müharibəsi ordeni, Stalinqradın qorunması üçün verilən orden, Kenisberqin alınması üçün verilən orden.

Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həbibulla Eynulla oğlu Hüseynov 9 oktyabr 1910-cu ildə Ərdəbil şəhərində anadan olub. Tiflis hərbi məktəbini bitirib. Müharibənin ilk günlərindən Hüseynov komandir divizion vəzifəsində düşmənlə qərb istiqamətində vuruşub.

1943-cü ildə müdafiə nazirinin əmri ilə 658-ci zenit-artilleriya diviziyası 268-ci qvardiya zenit-artilleriyası ilə əvəz edildi və polkovnik Həbibulla Hüseynov komandir təyin edilib.

Polkovnik Hüseynovun birləşmələri Pribaltikanın və Şərqi Prussiyanın azad edilməsində 1-ci Pribaltika cəbhəsinin tərkibində vuruşub. 1945-ci ilin yazında 3-cü Belarus cəbhəsi Zenlaynd yarımadasının düşməndən azad edilməsinə başlamışdı və faşistlərin əks hücumlarının ardı-arası kəsilmirdi. Düşmən nəyin bahasına olursa-olsun Pillau rayonuna daxil olmaq istəyirdi, çünki oradan gəmilər vasitəsilə təxliyə olmaq hələ də mümkün idi. Qaydau kəndi yaxınlığında vəziyyət daha da gərgin idi, almanlar tankların köməyi ilə sovet müdafiəsini yarıb keçmişdilər. Bu vəziyyətdə cəsur polkovnik zenit hissələrinə irəli əmrini verir və düşmənin tanklarını birbaşa hədəfə alır.

6 aprel 1945-ci ildə 35 yaşlı komandir komanda məntəqəsini tərk edərək döyüşə şəxsən özü rəhbərlik edir. Beləliklə, düşmənin qarşısı alınır və onlar geriyə çəkilməyə məcbur olurlar. Bu döyüşdə qəhrəman həmyerlimiz, diviziya komandiri Həbibulla Hüseynov qəhrəmancasına həlak olur.

“Azadlıq”ın Araşdırmaçı Jurnalistlər Qrupu KİV-ə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilir

Azadlıq.- 2013.- 18 iyul.- S.14.