“Amansızdır zaman, dağlar!..”

Nəğməkar şair Hafiz Baxış...

Azərbaycan poeziyasında xüsusi yeri olan qələm sahiblərini xatırlayanda şair Hafiz Baxışı yad etmədən keçmək olmur. Öz dövrünün tanınmış qələm sahiblərindən biri olan, dostlarının, həmkarlarının yaddaşında silinməz izlər buraxan şair idi Hafiz Baxış. XX əsrdə azərbaycanlıların başına gələn faciələri, yurd-yuvalarından didərgin salınan insanlarımızın acı taleyini yaşayanlardan biri idi Hafiz Baxış.

Qədim Azərbaycan torpaqlarından 1948-ci ildə başlanan deportasiyada el-obası sürgünlərə, soyqırımlara məruz qalan şair də bu acı taleyi yaşamışdı. Amma o, heç vaxt elini-obasını, Zəngəzur dağlarını unuda bilmədi, bu ağrıları illərlə ürəyində daşıdı. 1988-1989-cu illərdə Zəngəzurun və tarixi türk torpaqlarının qara günləri yenidən başladı və bu torpaqlarda bir nəfər də olsun, azərbaycanlı qalmadı. Həmin ağrılı-acılı illərdə Hafiz Baxış doğma el-obasının, dədə-baba torpaqlarından deportasiya olunmuş soydaşlarının qələmlə döyüşən sərkərdəsi oldu...

Baxışov Hafiz Həbib oğlu 1932-ci il oktyabrın 15-də Zəngəzur mahalının Qafan bölgəsinin Yuxarı Girətağ kəndində müəllim ailəsində anadan olmuşdur. Orta məktəbi 1950-ci ildə Qafan bölgəsinin Şəhərcik kəndində bitirmişdir.

1950-1952-ci illərdə Qovşud kəndində ibtidai sinif müəllimi işləmiş, 1952-1956-cı illərdə Azərbaycan Dövlət Teatr Institutunun teatr və kino aktyorluğu fakültəsində təhsil almışdır. Tələbə ikən 1954-cü ildə Azərbaycan diviziyasında bədii özfəaliyyət dərnəyinin rəhbəri olmuşdur. 1956-1961-ci illərdə Sumqayıt şəhərində tərbiyəçi, pionerlər evinin və mədəniyyət sarayının direktoru vəzifəsində çalışmışdır.

1961-ci ildə Azərbaycan Dövlət Radio və Televiziya verilişləri Komitəsində rejissor köməkçisi, rejissor, yüksək dərəcəli rejissor vəzifələrində fəaliyyət göstərmişdir. Ilk şeirləri “Sosialist Sumqayıtı” qəzetində dərc olunmuşdur, “Samur-Dəvəçi kanalı” adlı ilk şeiri də həmin qəzetin 1957-ci il 9 fevral tarixli sayında, “Zirvə” adlı ilk poeması isə “Azərbaycan” jurnalının 1968-ci ildə 2-ci sayında çap olunmuşdur. Bundan sonra o, altı poema qələmə alsa da, lirik şair kimi tanınmışdır. Iyirmidən çox şeirinə musiqi bəstələnmişdir.

Qəlbində daşıdığı vətən və millət ağrısı Xudu Məmmədov, Fərman Kərimzadə kimi ona da ağır gəldi. Vətən həsrətinə, didərgin taleyi yaşayan soydaşlarının başına gətirilən müsibətlərə dözə bilməyən Hafiz Baxış 1989-cu il sentyabrın 4-də dünyayla vidalaşdı...

Hafiz Baxışın şeirlərində bir həzinlik, kövrəklik vardı, bu da onun xarakteri ilə bağlıydı. Şair yaradıcılığında daim öz səsinə, öz nəfəsinə sadiq qalmış, həmişə ilhama köklənmiş, ürəyinin səsini kağıza köçürmüş, şeir və poemaları oxucu qarşısında poetik etiraf kimi səslənmişdir.

“Ötən durnaların qərib nəğməsi...”

Hafiz Baxışın “Payızın izi” şeirini oxuyarkən gözlərimiz önündə itirilən, düşmən tapdağında qalan yerlər və o yerlərlə bağlı xatirələr canlanır:

Dəli dağ çayları susur lal kimi,

Çəmən boynu bükük bir maral kimi,

Köçəri quşlar da göydə xal kimi -

Dolur karvan-karvan səmanın üzü,

Düşür təbiətə payızın izi.

...Duyulur havanın soyuq nəfəsi,

Çoşqun bulaqların kəsilir səsi.

Ötən durnaların qərib nəğməsi

Yayın son nidası, yayın son sözü,

Düşür təbiətə payızın izi...

Hafiz Baxışın yaradıcılığında həyatın sevincli anları, ağrı-acılı günləri öz poetik yerini tapmışdır. Şairin əksər şeirlərində təbiət gözəlliklərinə vurğunluq özünü daha qabarıq göstərir. Onun sözlərlə, misralarla yaratdığı mənzərələr insanların düşüncəsinə hakim kəsilir. Hafiz Baxışın yaradıcılığında vətənə təmənnasız sevgi də poetik çalarlarla öz əksini tapmışdır. Şair bu şeirlərinin hər sətri, hər misrası ilə oxucu qəlbini riqqətə gətirməyi bacarmış, onların düşüncəsində dərin izlər buraxmışdır. Onun Məmməd Araza ithaf etdiyi “Salamat qalın” şeirində bunları aydın görmək olur:

Siz ey görüşünə gəldiyim ellər,

Qədrini əzəldən bildiyim ellər.

Doyunca danışıb-güldüyüm ellər,

Məni nə ötürün, nə yola salın-

Salamat qalın!..

Hafiz Baxış bu misraları yazarkən bəlkə də ürəyinə dammışdı ki, bu yerlərlə onun axırıncı görüşüdür. Sanki bir daha “başı dumanlı, qarlı, sürülü, ilxılı, varlı zirvələri” görməyəcəyini hiss etmişdi, bu ayrılıq sinəsinə çalın-çarpaz dağ çəkəcək. Ona görə də şair bu zirvələrə xitabən - “Durun keşiyində elin, mahalın, salamat qalın!” - deyirdi.

“Ömrümüzdən ötən çağlar...”

Hafiz Baxış o dağların həsrətinə dözə bilmədi, o dağlarsız yaşaya, ömür sürə bilmədi:

Aman dağlar, aman dağlar,

Amansızdır zaman, dağlar.

Bir də geri dönməyəcək

Ömrümüzdən ötən çağlar...

Şair haqqında xatirələr

İlyas Tapdığın şair haqqında dedikləri çox maraqlıdır: “Hafizin xalqımızın əsrlərlə formalaşmış yüksək mənəvi dəyərlərini tərənnüm edən əsərləri insanlarımıza vətənpərvərlik və mübarizlik ruhunun aşılanmasında böyük xidmətlər göstərib. Onun xalqa bağlılıq, milli kolorit, rəvan dil və ahəngdarlıqla səciyyələnən poeziyasında yüksək vətəndaşlıq ruhu hökm sürür. Şairin qələmindən çıxan hər bir poeziya nümunəsi özünəməxsusluğu, orijinallığı və bədii məziyyətlərilə seçilir. Hafiz dostluqda səmimi və etibarlı idi. Doğma, məhrəm saydığı, ülfət bağladığı adamların dərdini, sevincini özününkü bilirdi, kövrək bir ürək sahibiydi. Dostluqda düzgünlüyü, təvazökarlığı, qarşılıqlı hörməti, güzəştə getməyi əsas şərtlərdən sayırdı. Dost itirməkdən qorxurdu. Ona görə də yazırdı:

Gəlin itirməyək dostları, qardaş,

Onsuz da çox deyil yaxşı dost, sirdaş.

Dostluq qalasından bir kərpic, bir daş

Uçurub aparır hər saat, hər il-

Bizim dost itirən vaxtımız deyil!

Hafiz Baxış 57 illik ömrünü vətəninin torpağına, təbiətinə, insanlara olan sevgisini şeirlərinə köçürüb getdi. Hafiz Baxış lirik şair idi, nəğməkar şair idi. Sadə, ürəyəyatımlı sözləri bəstəkarların diqqətini hər zaman cəlb edirdi. Görkəmli bəstəkarlarımız Cahangir Cahangirov, Ələkbər Tağıyev, Emin Sabitoğlu, Cavanşir Quliyev və başqaları şairin şeirləri əsasında onlarla mahnı bəstələyiblər. Onun “Azərbaycan oğluyam”, “Eşqimi sönməyə qoymaram”, “Dağlar üçün darıxmışam”, “Mənim dünyam” və s. sözlərinə yazılmış mahnılar bu gün də dillər əzbəridir.

“Azadlıq”ın Araşdırmaçı Jurnalistlər Qrupu KİV-ə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilir.

Azadlıq.- 2013.- 6 iyun.- S.14.