“Dünyayla dil tapa bilmirəm”

Zümrüd Yağmur: «Bəzi şeyləri «Diriləri basdırın» əsərindəki Yolçu obrazından öyrəndim»

Yazıçı Zümrüd Yağmurun “Diriləri basdırın” romanı bu yaxınlarda Türkiyədə Anadolu türkcəsində (“Dirileri gömün”) çapdan çıxıb. Bu əlamətdar hadisə yazıçı ilə söhbətimizə körpü saldı. İlk sualımız isə təbii ki, kitabının Türkiyədə çap edilməsi barədə oldu.

- Zümrüd xanım, Ankarada kitabınız yayımlandı, təbrik edirik. Təəssüratınız necədir?

- Təbii ki, xoş oldu. Bu xaricdə dərc olunan birinci kitabım deyil, keçən il Iranda da dərc olunmuşdu. Bir kitabım da yaxında başqa bir ölkədə dərc olunacaq, xəbərini gözləyirəm. Amma düşünürəm ki, bunlar azdır. Məncə, yeni ədəbiyyat yaradanlar, xüsusən də azad sözün arxasında dura bilənlər daha çoxunu haqq edir.

- Müasir ədəbiyyat demişkən, siz qadın yazarları içərisində ən ağır və cəsarətli mövzulara müraciət edən yazarsınız. Həm də səhv etmiriksə, böyük həcmli əsərlərin müəllifi kimi də gənc qadın yazarlarımız arasında təksiniz. Necə olur, bir xanım yazar üçün bu, ağır deyil ki?

- Ümumən roman yazmaq ağırdır. Şeir anlıqdır, duyğuların an içərisindəki tüğyanıdır, romansa zamanla məntiqin və duyğuların vəhdətindən yaranır. Romançılıq ədəbiyyatın fəhləliyidir. Ağırlıq qadın yazar olmaqla bağlı deyil. Yəni mən yazanda nə artıq yüngüllük hiss edirəm, nə də ağırlıq, həmkarlarım kimi yazıram. Bir də romanı yazmaq deyil, onu bitkin hala gətirmək məncə, daha çətindir.

- “Diriləri basdırın” romanının maraqlı süjeti var. İki zaman kəsiyi əsərin sonunda məharətlə birləşdirilib. Hadisələrin gedişatı da əla sonluqla bitib. Əsərin əvvəlindəki “diktatorlara ithaf” kəlməsi, sondakı çümlə, “dünyanın ən axmaq adamı” ilə birləşəndə tam mənzərə ortaya çıxır.

- Maraqlıdır ki, mənə gələn oxucu məktublarında da məhz bu, əsərin sonunda iki zaman kəsiyinin birləşdirilməsi daha çox bəyənilən məqam kimi göstərilir. Bunu bilərəkdənmi etmişəm, bilmirəm. Əsəri başlayanda son cümləni bilirdim. Amma məhz iki zamanın birləşəcəyini bilmirdim. Obrazlar özləri bu sonluğu hazırladı. Mən də onların ardından getdim.

- Zümrüd xanım, kənardan sizi ciddi və möhkəm qadın kimi tanıyırlar. Bəs həyatda necəsiniz?

- Elə göründüyü kimi. Amma bu ciddi qadının yanı başında duyğulu və kövrək bir qadın dolaşır.

- Ancaq siyasi köşə yazarı kimi qələmə aldıqlarınızda qətiyyən duyğulu olduğunuz hiss edilmir.

- Adı üstündədir - siyasi köşə... Siyasətdə duyğu olmur. Ikincisi də mən Azərbaycan iqtidarından yazanda, hər gün həbslərdən, şərləmələrdən, döyülmələr, təhdiddən yazanda necə duyğulu olum. Mən heç bir siyasi partiyanın üzvü deyiləm. Mənim üçün Azərbaycan var, onun gələcəyi, gələcək nəsilin daha azad və rahat yaşaması var. Və bunu, gələcəyi əngəlləməyə çalışan hər kəsə, hər şeyə qarşıyam. Bir çox dəyər kimi həyatımıza soxduğumuz naqisliklərə, toplum kimi kompleksli olmağımıza, adətlərimizin bəzilərinin insan fitrətinə yad olmasına... Amma düşünürəm ki, indi bunlarla deyil, bizim gələcəyimizi əngələyən iqtidarla savaşmaq, bütün enerjini ona sərf etmək lazımdır. Çünki mikrobu öldürmək üçün yara qurudulmalıdır və mən əminəm ki, biz indiki iqtidarın yürütdüyü siyasətdən qurtula bilsək, xalq hər şeyi özü tənzimləyəcək.

- Gələcək dediniz. Nədir sizin üçün gələcək?

- İndi ilə yaşaya bilmək... Keçmişdən qopa bilmək və onun gələcəyi əngəlləməsinə imkan verməmək.

- İnsanları sevirsinizmi?

- Bilmirəm, bunun adı nədir, amma mən insanların acısına dayana bilmirəm. Onlara qarşı dürüst və mərhəmətliyəm. Bunun adı sevgidirsə, demək sevirəm.

- Bəs onlara güvənirsiniz?

- İnsanlaramı? Yox, güman ki, yox... Güvənmək başqa bir şeydir və mən mərhəmət etdiyim birinə belə güvənməyə bilərəm. Niyə? Çünki insanları zahiri yaşantılarına görə dəyərləndirmirəm. Məsələn, kasıb, əlləri qabarlı, üzü gündən yanmış birini görüb acıya bilərəm, amma ona güvənə də bilmərəm. Çünki bu məzlumluğun arxasından nə çıxacaq, onu bilmirəm. Güvənmədiyim birinə yaxşılıq edə bilərəm, amma o, həyatıma girmədən. Bunlar fərqli şeylərdi.

- Bəs dünya ilə aranız necədir?

- Dünya mənə görə yaşanılası yer deyil və imkanım, gücüm olsaydı onu saxladıb düşərdim. Bunu bacarmıram, əvəzində zamanı dayandırmağa çalışıram.

- Necə?

- Bilmirəm. Illər öncə bir dəfə bunu bacarmışdım. Dünyayla, həyatla, insanlarla dil tapa bilmirdim. Ümumən, mən bu saydıqlarımın dilində danışa bilmirəm. Bu da zaman-zaman məni incidir. O üzdən də onların dilini öyrənə bilmədiyimdən, onlar mənim dilimdə danışmadığından zamanı içimdə dayandırıb susuram.

- Niyə dil tapa bilmirsiniz?

- Dünyanın dili riyadır, mənsə bunu bacarmıram. Saxtadır, bulaşmaq istəmirəm. Yalandır, danışmaq istəmirəm. Və bilirsiniz... Folknerə həsəd aparıram.

- Niyə?

- O da dil tapa bilmədi. Məndən fərqli olaraq o, zamanı içində deyil, həyatında dayandıra bildi.

- Ən çox nəyi sevmirsiniz?

- Yalanı...

- Heç yalan danışmırsınız?

- Yox, danışmıram. Çünki yalanın yalan gətirdiyini bilirəm. Yalanla xoşbəxt olunmadığını bilirəm. Yalanla xoşbəxt olmaq olmur. Çünki yalan həqiqətdən aşağıdır, əskikdir və bir gün mütləq ona məğlub olur. Mən buna inanıram. Yalanla xoşbəxt olmaq ən böyük bədbəxtlikdir.

- Bəs ədalətli olmaq?

- Ədalətli olmaq... Bilmirəm başqaları necə yaşayır, amma mən “Diriləri basdırın” əsərindəki Yolçu obrazından öyrəndim bəzi şeyləri. Əvvəllər ədalətli olduğum kimi, başqalarının da ədalətli olmasını istəyirdim, bunu görməyəndə üzülürdüm. Sonra öyrəndim ki, özüm ədalətli olsam yetər, başqalarından da ədalətli olmağı tələb etmək həyatın daşlaşmış qanunlarına qarşı getməkdir.

- Bəs problemləri necə həll edirsiniz?

- Bax, bu çətindir və mən elə yaxınlarda bu haqda düşündüm. Qız qalasına qalxmısınızmı? Ordan adamlar, maşınlar balaca görünür. Mən də problemlərin yuxarısına qalxmağa çalışıram ki, onlar mənə balaca görünsün. Bu asan deyil, amma mümkünsüz də deyil, deyə düşünürəm.

- Peşimançılıqlarınız varmı?

- Var təbii... Niyə elə güman edirsniz ki, mən Allahın qəzəbinə gəlmişəm?

- Necə yəni?

- Çox sadə. Biz insanlar elə güman edirik ki, Allah bizi ancaq canımız, malımızla cəzalandırır. Məncə, belə deyil, əsl cəza etdiklərinin məsuliyyətini anlamamaq, xəcalət çəkə, peşiman ola bilməməkdir. O ki qaldı mənim peşimaçılıqlarıma, 10 il yazmadım, buna peşimanam. Kim bilir o 10 ildə içimdə nələr öldü...

- Zümrüd xanım, indi nə yazırsınız?

- “Yağış qadın” romanını bitirmişəm və elə orda da müharibələrin xalqların gələcəyini əngəllədiyini qələmə almışam. Xocalı hadisələri əsasında yazılıb və bu romanda da zaman bir günə sığışdırılıb, üç zaman kəsiyi bir qadının acılarında birləşib. Hələ üzərində işləyirəm. Yayda tam bitirəcəyəm yəqin.

- Sizə uğurlar.

- Sizə də təşəkkürlər.

Bəyim Həsənli

Azadlıq.- 2013.- 7 iyun.- S.14.