“Təbabət elmi həm həqiqətə, həm də xeyirxahlığa xidmət edir...”

24 yaşında alimlik dərəcəsi

Azərbaycan tibb elminin görkəmli nümayəndələrindən biri Kamil Balakişiyev ölkəmizdə elmi anatomiyanın banisi sayılır. Universitetdə oxuduğu illərdən sistemli şəkildə elmi-tədqiqat işləri ilə məşğul olan gənc alim, 24 yaşında privat-dosent elmi adına layiq görülmüşdür. Bundan beş il sonra, 1935-ci ildə dövri mətbuatda çap etdirdiyi sanballı elmi-tədqiqat işlərinin nəticələrinə görə isə ona tibb elmləri namizədi elmi dərəcəsi verilmişdir.

Universitetin beşinci kurs tələbəsi olarkən Balakişiyev müəllimi A.Valenkaya ilə birlikdə rus dilində “Osteologiya üzrə praktik məşğələlərə rəhbərlik” adlı dərs vəsaiti yazmışdır. Həmin vəsait 1926-cı ildə çap olunmuşdur. O, ötən əsrin 30-cu illərində Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə silsilə dərslik və dərs vəsaitləri çap etdirərək ölkə anatomiyası tarixində yeni səhifə açmışdır.

Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyev 1906-cı il sentyabr ayının 20-də Bakıda anadan olmuşdur. 1921-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olan Balakişiyev ilk illərdən pedaqoji və elmi-tədqiqat işlərinə ciddi maraq göstərdiyinə görə insan anatomiyası kafedrasına qəbul edilmişdir. Gənc tələbənin qeyri-adi istedadı kafedra rəhbərliyinin diqqətini cəlb etmiş və az sonra onun insan anatomiyası fənni üzrə sərbəst məşğələlər aparmasına icazə verilmişdir. İstedadlı alim bu dövrdə praktik məşğələlər aparmaqla bərabər, tələbələrə həm rus, həm də Azərbaycan dilində normal anatomiya fənni üzrə mühazirələr oxumuşdur.

K.Balakişiyev 1936-cı ildə “Sidik kanalı soğanağı (Meri və Kuper) vəziləri” mövzusu üzrə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. O, 30 yaşında tibb elmləri doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülmüşdür. Tibb alimi müdafiə ərəfəsində Sankt-Peterburqda 6 ay elmi ezamiyyətdə olmuş, onun elmi-tədqiqat işi Rusiyanın məşhur alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. K.Baxşəliyev eyni zamanda bud sinirinin kötükdaxili quruluşunu öyrənməklə ölkəmizdə periferik sinir sisteminin morfo-funksional xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinin əsasını qoymuşdur.

Tibb elmini zənginləşdirən nailiyyətlər

Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun normal anatomiya kafedrasına 1937-ci ilin avqust ayından etibarən ilk dəfə milli kadr - professor Kamil Balakişiyev rəhbərlik etməyə başlamışdır. Görkəmli tibb alimi ömrünün sonuna qədər (1973) bu vəzifəni böyük uğurla yerinə yetirmişdir. Balakişiyev kafedraya rəhbərlik etməyə başladığı dövrdə bura istedadlı azərbaycanlı gənclər cəlb olunmuş və kafedrada sanballı milli kadr potensialı formalaşmışdır.

Kamil Balakişiyev 1942-ci ildə Azərbaycanda səhiyyənin və tibb elminin inkişafında, o cümlədən yüksək ixtisaslı tibb kadrlarının yetişdirilməsindəki xidmətlərinə görə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür.

Öz elmi işlərindən və daşıdığı vəzifələrdən başqa, K.Balakişiyev Bakının digər ali məktəblərində də insan anatomiyası kafedraları təşkil etmişdir. Böyük alim eyni zamanda Azərbaycanda təkcə anatomiya deyil, histologiya elminin də inkişafına güclü təkan vermişdir. Kamil müəllim ölkəmizdə ilk dəfə ana dilində histoloji terminlərin yaradıcısı olmuş və bu haqda dəyərli kitab çap etdirmişdir. O, həmçinin Bakının bir sıra xəstəxanalarının cərrahiyyə şöbələrində həkim-cərrah kimi fəaliyyət göstərmişdir.

Professor Balakişiyevin Azərbaycan anatomiya tarixində ən mühüm xidmətlərdən biri də onun ana dilində tibb terminlərini işləyib hazırlaması olmuşdur. Bu terminlərin əsasında da alimlərimiz milli dildə tibb dərslikləri və vəsaitləri hazırlamaq imkanı qazanmışlar. Elə Azərbaycan dilində anatomiyaya aid ilk dərs vəsaitlərinin hazırlanması da K.Balakişiyevə aiddir.

Tibb aliminin milli elmi kadrların hazırlanmasında da böyük xidmətləri var və bilavasitə onun rəhbərliyi altında 15 nəfər elmlər doktoru və namizədi yetişdirilmişdir. Balakişiyev 100-ə yaxın elmi işin, o cümlədən orijinal dərslik və dərs vəsaitinin, lüğət və terminologiyanın, elmi-kütləvi məqalənin müəllifi olmuşdur. Dəyərli alimin Azərbaycanda anatomiya elminin inkişaf tarixinə, anatomik eksponatlardan ibarət olan tədris muzeyinə, tibb tarixi və səhiyyənin təşkilinə, o cümlədən görkəmli elm xadimlərinin yaradıcılığına dair çox maraqlı məqalələri var.

Elmimizdə unudulmaz izlər

Kamil Balakişiyev uzun illər səhiyyə sahəsində müxtəlif mühüm vəzifələrdə çalışmışdır. O, 17 il Azərbaycan Tibb İnstitutunda tədris işləri üzrə prorektor, Səhiyyə Nazirliyində idarə rəisi, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Terminologiya Komitəsinin tibb bölməsinin sədri vəzifələrini yerinə yetirmişdir. Görkəmli elm xadimi işlədiyi bütün kollektivlərdə daim öz ideal səmimiyyəti, insani keyfiyyətləri ilə dərin izlər qoymuş, insanların rəğbətini qazanmışdır.

K.Balakişiyev keçmiş SSRİ-nin iri şəhərlərinin tibb müəssisələrində keçirilən anatom, histoloq və embrioloqların qurultay, konqres və simpoziumlarında iştirak etmiş, elmi məruzələr söyləmişdir. Alim Azərbaycan morfologiya elminin ən layiqli nümayəndələrindən, təmsilçilərindən birinə çevrilmişdir. O, uzun illər SSRİ Anatom, Histoloq və Embrioloqlar Cəmiyyətinin rəyasət heyətinin üzvü olmuş, 1953-1973-cü illərdə bu cəmiyyətin Azərbaycan şöbəsinə rəhbərlik etmişdir.

Məşhur professor həm də gözəl natiq qabiliyyəti ilə tanınırdı. Alimin söylədiyi mühazirələr auditoriyalarda həmişə böyük maraqla dinlənilərdi. Tələbələrinin xatirələrinə görə, o, uzun müddət Tibb İnstitutunun I kurs tələbələrinə böyük həvəslə söylədiyi ilk mühazirələrini bu ibrətamiz cümlələrlə başlardı: “Siz həyatınızı tibbə həsr etmək qərarına gəlmisiniz. Tibb elmi onu başqa elmlərdən fərqləndirən səciyyəvi xüsusiyyətlərə malikdir. Əgər, ümumiyyətlə, elm həqiqətə xidmət edirsə, təbabət elmi eyni zamanda həm həqiqətə, həm də xeyirxahlığa xidmət edir. Bu isə gərgin əmək tələb edir”.

Nüfuzlu alimin tibb elminə verdiyi töhfələr və çoxillik dəyərli fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilmişdir. O, xidmətlərinə görə “Şərəf nişanı”, “Qırmızı Əmək Bayrağı” (2 dəfə), “Oktyabr inqilabı” ordenləri, “SSRİ səhiyyə əlaçısı” döş nişanı və bir sıra medallarla təltif edilmişdir.

K.Balakişiyev 1973-cü ilin noyabr ayının 22-də dünyasını dəyişib və Fəxri Xiyabanda dəfn olunub. ATU-nun insan anatomiyası kafedrası rəhbərliyi yüksək instansiyalara müraciət edərək 1996-cı ildə görkəmli alimin yubiley tədbirinin keçirilməsinə nail olub. Həmin il K.Balakişiyevin yubileyi ilk dəfə dövlət səviyyəsində geniş şəkildə qeyd edilib. Hazırda Bakı şəhərindəki küçələrdən biri onun adını daşıyır.

“Azadlıq”ın Araşdırmaçı Jurnalistlər Qrupu KİV-ə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilir

Azadlıq.- 2013.- 5 mart.- S.14.