O unudulmaz mahnının söz yazarı...

Dillərdən düşməyən 300 mahnı...

Azərbaycan ədəbiyyatının unudulmaz nümayəndələrindən biri də gözəl mahnılar müəllifi Tofiq Mütəllibovdur. 300-dən artıq mahnının müəllifi olan Tofiq Mütəllibov Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyətinin inkişafında mühüm xidmətlər göstərmişdir.

1929-cu ildə Naxçıvan şəhərində ziyalı bir ailədə anadan olmuş Tofiq Mütəllim oğlu Mütəllibov orta təhsilini öz doğma şəhərində başa vurmuşdur. Sonra o, təhsilini Azərbaycan Dövlət Universitetində davam etdirmişdir.

Tofiq Mütəllibov “Pioner” jurnalında məsul katib, Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində redaktor, baş redaktor, “Azərbaycan pioneri” qəzetində şöbə müdiri vəzifələrində çalışıb. Bundan sonra isə ömrünün sonuna qədər “Azərbaycan gəncləri” qəzetində işləyib. O, 20 il “Azərbaycan gəncləri” qəzetində ədəbiyyat və incəsənət şöbəsinə rəhbərlik edib.

Tofiq Mütəllibov ötən əsrin 50-ci illərindən şair kimi tanınmış, 30-a yaxın kitabın müəllifi olmuşdur. “Görüş”, “Şeirlər”, “Bəxtiyar balalar”, “Gözəllikdən doymur ürək”, “Sənin xətrinə”, “Danışan çiçəklər”, “Mənim əzizlərim”, “Görüş yerimiz” və başqa kitabları ilə oxucu rəğbəti qazanan Tofiq Mütəllibovun pərəstişkarlarına son töhfəsi ölümündən bir qədər əvvəl çap edilən “Sevənlərin ürəyi” adlanır.

Bir çox məşhur bəstəkarlar Tofiq Mütəllibovun yaradıcılığına müraciət etmiş, onun sözlərinə musiqi bəstələmişlər.

Tofiq Mütəllibovun bəstəkar Qənbər Hüseynli ilə birlikdə yazdığı “Cücələrim” mahnısı dünyanın bütün ölkələrində sevilmiş, mahnının mətni bir çox xalqların dillərinə tərcümə olunmuşdur.

Şair “Cücələrim”i hələ orta məktəb şagirdi olarkən yazmışdı və çox qısa vaxt ərzində dillər əzbəri olan bu nəğmə gənc müəllifin o vaxtkı Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul edilməsi üçün zəmanət rolunu oynamışdı.

Tofiq Mütəllibov danışırdı ki, Yazıçılar İttifaqının həmin iclasında onun ittifaqa daxil olmaq üçün yazdığı ərizəsini, hətta Azərbaycan ədəbiyyatını və ədiblərini məsxərəyə qoymaq kimi dəyərləndirməyə başlamışdılar. İclasa gecikən Səməd Vurğun iclasın sonunda bu məsələnin müsbət həll olunmasını təklif etmiş və beləliklə, Tofiq Mütəllibov Yazıçılar İttifaqına üzv qəbul edilmişdir.

Tofiq Mütəllibov Yazıçılar İttifaqının həmin iclası barədə belə deyirdi: “...Həmin iclas mənim üçün bir məktəb oldu. İclas başlananda varlığıma məhəl qoymayan, qəbul məsələsi ortaya çıxanda məni didib-parçalamağa hazır olan, Səməd Vurğun Ittifaqın sədri olduğuna görə onun bir sözüylə fikrini dərhal dəyişən adamlar iclasdan sonra məni təbrik eləməyi, heyranlıqlarını bildirməyi özlərinə əsla ayıb saymadılar. Elə həmin vaxtdan etibarən insanlara sözünə görə yox, əməlinə görə qiymət vermək lazım gəldiyini birdəfəlik anladım...”

Dostun xatirələri...

Uzun illər “Azərbaycan gəncləri” qəzetində Tofiq Mütəllibovla birlikdə çalışmış Şakir Yaqubov: “Azərbaycanda və xaricdə çap olunmuş 30-dək kitabın müəllifi, nəğməkar şair Tofiq Mütəllibova əbədiyaşarlıq bəxş edən əsərləri arasında ”Cücələrim"in öz yeri var. Xüsusən, sovet illərində dünyanın bütün qitələrində səslənən, yüz milyonlarla dinləyicini vəcdə gətirən, uşaqlar qədər böyüklərin də qəlbini fəth eləyən bu nəğmə sözlə musiqinin həmahəngliyinə, vəhdətinə bənzərsiz bir nümunədir, musiqisi hansısa çalğı alətindən süzülən melodiya, sözləri hansısa poeziya qanunlarına, ənənələrinə tabe etdirilmiş nəzm parçası deyil. “Cücələrim”də musiqi sözlərin özündə, səslərin alliteasiyasındadır, istəsən də həmin sözləri ayrı melodiyaya qoşa bilməzsən, ayrı ahəngə tabe etdirə bilməzsən. Sadə sözlər, aydın fikirlər əslində, mətn görkəmində olan, körpə qığıltısıtək təbii və anlaşıqlı, ana laylasıtək ruh oxşayan bir melodiyadır.

Bəstəkar Qənbər Hüseynlinin böyük istedadına zərrə qədər şübhə eləmədən deyə bilərəm ki, “Cücələrim”in əbədiyaşarlığını, heyrətamiz populyarlığını təmin edən başlıca amil 300-dək nəğmənin müəllifi olan Tofiq Mütəllibovun şair, nəğməkar xislətidir".

Tofiq Mütəllibov unudulmaz bəstəkar Qənbər Hüseynli ilə birlikdə musiqi dünyamıza bəxş etdikləri “Cücələrim” kifayətdir ki, hər iki sənətkar mədəniyyət tariximizdə əbədi qalsın.

Azərbaycanın məşhur bəstəkarlarından Fikrət Əmirov, Ağabacı Rzayeva, Arif Məlikov, Ələkbər Tağıyev, Hacı Xanməmmədov, Ramiz Mustafayev, Tofiq Bakıxanov, Nəriman Məmmədov, Şəfiqə Axundova, Oqtay Rəcəbov kimi bəstəkarlar Tofiq Mütəllibovun dillər əzbəri olan mahnılarına musiqi bəstələmişlər. Bu mahnıları da dövrün çox məşhur müğənniləri məlahətlə ifa edərdilər. Onun mahnıları həmişə sevilə-sevilə dinlənilirdi.

Uşaqların sevimli şairi...

Tofiq Mütəllibov uşaqlar üçün işləməyi çox sevirdi. Müəllifin “Cücələrim”, “Meşə nağılı”, “Danışan qayalar” pyesləri müvəffəqiyyətlə tamaşaya qoyulmuşdu. Tofiq Mütəllibovun yazdığı uşaq şeirləri dillər əzbəri olub.

Şairin son misraları da məhz uşaq şeiri olub. Onu ölümündən 13 gün əvvəl doğum günü münasibətilə nəvəsi Aytaca yazıb:

Bir yaşı var Aytacın,

Günəş hörübdür saçın.

Çiçək bilib arılar,

Üst-başına sarılar.

Yanaqları dan kimi,

Baxışı ceyran kimi.

Tez boy at Aytacımız...

Bəstəkar Nadir Əzimovun şairin sözlərinə bəstələdiyi “Barışırlar küsənlər” adlı məşhur mahnısı da dillər əzbəri olub:

Gözünüz aydın olsun,

Yasəmənlər, süsənlər.

Məhəbbət bayramıdır,

Barışırlar küsənlər.

Tofiq Mütəllibovun jurnalistlik fəaliyyəti də təqdirəlayiqdir. Ədəbiyyat və incəsənət xadimləri ilə bağlı qələmə aldığı yazılar hələ də yaddaşlardan silinməyib. Tofiq Mütəllibov əsl ədəbiyyat keşikçisi idi. Tərcümə ilə də məşğul olardı. Orta Asiyada yaşayan şairlərdən tutmuş, Rusiyadakı həmkarlarına kimi çoxunun yaradıcılığından Azərbaycan dilinə tərcümələr etmişdi.

Tofiq Mütəllibovun qələmindən çıxan bütün misralar poetik yükünə, dəyərinə və mövzusuna görə çox maraqlı və təsirlidir. Tofiq Mütəllibov yalnız Azərbaycan poeziyasının inkişafında yaratdığı əsərlərinə görə yox, həm də onun keşikçisi kimi ehtirama layiqdir.

Şakir Yaqubov o günləri belə xatırlayır: “Çoxları kimi mənim də nəğməkar-şair, əməkdar incəsənət xadimi Tofiq Mütəllibovla tanışlığım qiyabi - məşhur ”Cücələrim" mahnısının hesabına olub, şəxsi tanışlığımız isə “Azərbaycan gəncləri” qəzeti redaksiyasına gəldiyim günlərə - 1974-cü ilin avqustuna təsadüf edib.

Sərasər 13 il bir qəzetdə işlədik və mən Tofiq müəllimi şairliklə bərabər, həm də bir insan kimi kifayət qədər tanıyıb-öyrəndim. Yox, biz dost olmadıq, yaxın yoldaş olmadıq - ən azı, aramızdakı 22 illik yaş fərqi buna imkan vermirdi, amma hər halda, sözümüz bir-birimizin boğazından ötən səmimi iş yoldaşı olduq, bir insan, qələm sahibi kimi bir-birimizin yerini bildik. Ona görə də Tofiq Mütəllibov indi “yaddaşımın küncündə” yox, tən ortasında olan azsaylı insanlardandır".

Tofiq Mütəllibov 1992-ci il oktyabrın 30-da vəfat edib.

“Azadlıq”ın Araşdırmaçı Jurnalistlər Qrupu KİV-ə Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap edilir

Azadlıq.- 2013.- 24 may.- S.14.