Flora Kərimova

“Qaloş”dan niyə qorxub? .

Xalq artisti «Qanun naminə» filminin

kadrarxası maraqlı məqamlarından danışır

Modern.az saytının “Kadrarxası” layihəsində Azərbaycanın xalq artisti, təkrarsız səs sahibi Flora Kərimova “Qanun naminə” filminin maraqlı məqamlarından danışır. “Qanun naminə” filmi 1968-ci ildə Süleyman Rəhimovun “Mehman” povestinin motivləri əsasında lentə alınıb. Ekran əsərindəki hadisələr 1930-cu illərdə Azərbaycan kəndində cərəyan edir. O vaxt hüquq-mühafizə orqanlarında baş verən özbaşınalıqlar əsərin baş qəhrəmanı Mehmanın timsalında ifşa olunur. O, vəzifəsinin qanuniliyi naminə öz həyatını qurban verir.

Filmin ssenari müəllifi və quruluşçu rejissor Muxtar Dadaşov, quruluşçu operator Əlihüseyn Hüseynov, quruluşçu rəssam Cəbrayıl Əzimovdur.

Rollarda Bimbolat Vatayev, Flora Kərimova, Adil İsgəndərov, Rza Təhmasib, Nəcibə Məlikova, Hacıbaba Bağırov, Əliağa Ağayev, Nəsibə Zeynalova, Muxtar Manıyev, Ceyhun Mirzəyev və başqaları çəkilib.

“Balış”a dəvət edib “Züleyxa” roluna təsdiq etdilər"

Flora Kərimova: “O vaxt rejissor Sultan Dadaşov məni ”Leyli və Məcnun" operasında Leyli roluna dəvət etmişdi. Həm xarici görünüşüm, həm də yaşım Leylinin yaşına uyğun idi. Sultan müəllim məlumatlıydı ki, mən muğamı yaxşı bilmirəm, çünki mən muğamı təzə öyrənirdim. İlk dəfə Arif Babayev oxuyanda mən şeir dedim. Muxtar Dadaşov şam səhnəsindəki şeir demə qabiliyyətimi bəyənmişdi deyə, məni “Qanun naminə” filminə dəvət etdilər, özü də “Balış” roluna. Mənə belə dedilər. O vaxt yoldaşım Yaponiyada idi deyə, bildirdim ki, məsləhətləşməmiş bir söz deyə bilmərəm. Nə isə yoldaşıma zəng vurub məsələni ona bildirəndə ki, belə bir təklif var, etiraz etmədi. Mən də çəkilişə getdim. Mənə dedilər ki, Balış kiçik roldur, uzağı bir gün vaxtını alacaq.

Nəsə mən də buna aldandım, etiraz etmədim. Sən demə bu vaxt mənə “Balış” deyil, “Züleyxa”nın sözlərini veriblər. Beləcə Bimbolat Vatayevlə (Mehman) birlikdə sınaq çəkilişində olduq. Bir müddət sonra məni kinostudiyaya çağırdılar. Həyətdə rəhmətlik Həsən Seyidbəylini gördüm. Mən onun gözünün qabağında böyümüşdüm. Biz Lermontov küçəsində qonşu evlərdə yaşayırdıq. Elə uşaqlıqdan məni “qızım” deyə çağırırdı. Görüşəndə məni Züleyxa roluna təsdiq olunmağım münasibətilə təbrik etdi. Doğrusu o vaxt gəncliyin gətirdiyi şıltaqlıqdan irəli gələn bir şey olsa da, nə “Balış”ı istəyirdim, nə də “Züleyxa”nı. Mənim üçün fərqi yox idi. Yəni o vaxt bunu dərk etmirdim, əslində bir çoxlarının fərəhlə, qürurla qarşılaya biləcəyi bu xəbərə çox biganə yanaşdım, içimdə sevinc hissi yaranmadı, adi bir şəkildə studiyaya daxil oldum".

Flora Kərimova filmə çəkilməyi bir şərtlə qəbul edir

Flora Kərimova deyir ki, çəkilişlər başlayanda yoldaşı Bakıda olmadığına görə, şərt kəsib ki, onunla bağlı bütün səhnələr Bakıda çəkiləcək: “Dedim ki, burda çəkirsinizsə, çəkin. Beləcə razılığa gəldik. Mənim iştirak etdiyim bütün səhnələr Xırdalanda və Cəfər Cabbarlı adına kinostudiyanın pavilyonunda reallaşdırıldı. Deməli Xırdalanda bir həyət evi tapdılar, hansı ki, ora Mehmangilin evi olmalıydı. Gələn qonaqların aş qazanları ilə birgə Mehman və anası tərəfindən evdən qovulması da o evdə lentə alınıb. O səhnədəki kəndliləri canlandıranların yarısı Dram Teatrının, yarısı isə Operettanın aktyorları idi. Qazanda doğrudan da yeməklər yox idi. Samovarı oda qoyub, odu qalamışdılar, amma qazanlar boş idi.

Filmin ilk kadrlarında Mehmanla Züleyxanın zarafatı, öz qaynanasına “siz olmasaydınız, biz rahat yaşayardıq” deməsi kinostudiyanın pavilyonunda ekranlaşdırılmışdı.

Təəssüf doğuran məqam ondan ibarət idi ki, o zaman mən kimlərlə çəkildiyimin fərqində deyildim, dərk etmirdim. Rus məktəbini bitimişdim deyə, Tanrının mənə o cür möhtəşəm insanlarla bir səhənəni paylaşmaq şansı verdiyinin fərqində deyildim. Bu mənim taleyimdə bir naxış idi, amma təəssüf ki, bunu sonradan anladım. Mən bu filmə çəkiləndə insanlıq dərsi keçdim. Məhz həmin kollektivdə mərdlik, kişilik, centlmenlik xüsusiyyətlərini gördüm.

Bir gün avtobusla çəkiliş meydanına gedirdik. Filmdə rol alan Mustafa Mərdanovla (müstəntiq Murtuz Murtuzov) Rza Təhmasib (Qaloş) söhbət edirdilər. Söhbətin mövzusu isə yüngül həyat tərzi keçirən, tanış, ciddi olmayan bir qadın idi. Amma inanın hər iki insan əsl kişi xarakterinə uyğun olaraq o qadın haqqında o qədər hörmətlə danışırdılar ki.

Rəhmətlik Nəcibə Məlikova, Hacıbaba Bağırov, Əliağa Ağayev, Sədayə Mustafayeva, Muxtar Manıyev və başqaları hərəsi bir aləm idi. Nəsibə xanım isə ustad idi, onun haqqında nəsə demək artıqdır, o illərə öz möhürünü vurub. Orda səhnələrin birində qadın üzümü təmizləməli idi. Özümü öldürürdüm ki, nə badə sap üzümə dəyməsin. Xanım elə ustalıqla oynadı ki, filmə nə qədər baxdımsa, sapın üzümə dəymədiyini özüm də hiss etmədim".

“Rza Təhmasibin baxışları məni qorxutmuşdu”

Flora Kərimova bildirir ki, Mehmanla Züleyxanın zarafatlaşan zaman otaq şüşəsinin qəfildən sınması və Qaloşun qırıq şüşədən onları izləməsi səhnəsi kinostudiyanın pavilyonunda ekranlaşdırılıb: “O an məni vahimə basmışdı. Inanın, bir neçə gün o qorxunun təsirindən çıxa bilmirdim. Çəkiliş getdiyini, Qaloşu oynayanın Rza Təhmasib, hər gün salamlaşdığım adam olduğunu bildiyim halda qorxmuşdum. Məndə xof yaranmışdı. Rza Təhmasib orda o qədər real oynayırdı, elə zəhmli baxışı vardı ki, həqiqətən filmə çəkildiyimi unutmuşdum. Bu aktyorun qüdrətindən irəli gələn bir şey idi, sözlə ifadə ediləsi deyil”.

Filmə Absalamın (Ceyhun Mirzəyev) ağlaya-ağlaya gəlib Balışın (K.Sədiyeva) asıldığını xəbər verməsi səhnəsinin çəkilməsilə start verildi. Mən də həmin epizodda var idim. Ömründə bərbərxanaya gedən, öz nazımla oynayan adam deyildim. Sırf bu səhnə üçün bərbərxanaya getdim, saçımı düzəltdirdim. Yadımdan çıxıb ki, filmdə kənd mühiti təsvir olunur, Züleyxa da kənd qızıdır. Qəşəng bir “priçoska” elətdirib üstündən də kəlağayı örtüb gəldim çəkilişə. Rejissor Muxtar Dadaşov xətrimə dəyməsə də, dedi ki, qızım siz kənddəsiz, kəndə qaynayıb qarışmalısınız. Dedim, Muxtar müəllim, nə olar kənddəyik, axı mən şəhərdən gəlmişəm. Yenə də bir söz demədi, elə o “priçoska” ilə məni çəkdilər.

Mən bunun film olduğunu unutduğumdan xüsusilə iki səhnədə çox ağlamışdım. Bir Absalamın ağlamasına, bir də Mehmanın meşədə öldürüldüyü səhnədə çox təsirlənmişdim, elə içdən yanaraq ağlayırdım ki... Mehmanın öldürüldüyü səhnə rayonlardan birindəki meşədə çəkilmişdi".

“Mehman”la “Balış” real həyatda sevgili idi

Flora xanımın sözlərinə görə, Mehmanla Balış real həyatda sevgili idilər: “Məni Züleyxa roluna təsdiq edəndə Bimbolat Vatayevin istəyi üzərinə Balış roluna həmin xanımı çağırdılar. Mən ümumiyyətlə heç nəyin fərqində deyildim.

Bizim yazıçılardan, həmçinin o əsərdən belə, mənim xəbərim yox idi. Tanıdığım bircə Həsən Seyidbəyli idi. Onu da həm qonşu olduğundan, həm də “Uzaq sahillərdə” filmindən tanımışdım. SSRI-nin adlı-sanlı tanınmışlarını isə bilmirdim. Kimdir Züleyxa, nə cür film çəkilir, kimlərlə çəkilirəm - mən bütün bunların fərqində belə, deyildim. Mənim yerimə başqası olsaydı, fəxr edərdi ki, Balış roluna görə çağırıblar, Züleyxaya çəkiblər. Əsla yox, o hislər məndən tamamilə uzaqda olub, elə indi də uzaqdadır. Tənbəl idim, çəkilişə demək olar ki həvəssiz gedirdim.

Filmdə nə çəkildisə hamısı efirə getdi. Kəsilən, çıxarılan kadrlar olduğunu xatırlamıram".

“Muxtar Dadaşov peşman oldu”

Flora Kərimovanın sözlərinə görə, filmdən sonra Muxtar Dadaşov peşmanlıq hissi keçirib ki, ona oxumaq üçün mahnı verməyib: “Bununla bağlı dedi ki, çox heyf, səni filmdə oxumağa qoymadım. Buna qədər heç özüm də maraqlanmamışdım ki, niyə mənə mahnı verilmədi. Elə söhbət açılanda soruşdum. Muxtar müəllim cavab verdi ki, istədim sən filmdə aktrisa kimi çəkiləsən, amma indi təəssüflənirəm. Həmin vaxt Azərbaycanda filmə çəkilən birinci müğənni idim. Məndən sonra Ruhəngiz Musəvi də filmə çəkildi və çox da uğurlu alındı. Filmə çəkiləndə müğənnilik yadıma da düşmürdü.

Mənim bütün istedadım şeir deməyimdə idi, çünki, əruz vəzni mənim qanımdadır. Buna görə də, çəkiliş zamanı hansısa improvizə etmək mənlik deyildi. Rejissor “Leyli və Məcnun”dakı şeir səhnəsinə uyğun olaraq pilləkənlərdə dediyim şeir səhnəsini yaratdı, mənim istedadımı o şeirlə açdı.

Şəhərin mərkəzində bir bina vardı, indi sökülüb artıq. Onun da dairəvi pilləkəni vardı. O səhnənin çəkilişində hazırlıq prosesi başa çatana qədər qonşular məni evində qonaq etdi, süfrə açdı, çay verdilər. Hansı ki, həmin səhnədə Züleyxa Mehmana aşiqanə şeir deyirdi.

Belə şeylərdə gözüm yox idi deyə, mənim ruh yüksəkliyim, belə bir filmə çəkilmək kimi şövqüm də yox idi. Baxmayaraq ki, həmin vaxt adlı-sanlı, tanınan bir müğənni idim. Bunları hiss etmirdim deyə, əlavə suallarım da olmurdu. Heç kimin, xüsusilə rejissorun işinə qarışmırdım, təbii qarışmağa ixtiyarım da yox idi. O dövrdə Adil İsgəndərov kinostudiyanın rəhbəri idi. Mən onun timsalında hər şeydən dərs alan, əsl kişi xasiyyətini özündə birləşdirən bir insanı kəşf etmişdim.

Adətən deyirlər ki, hər hansı film çəkilişində aktyorlar bir-birilə dalaşır, çəkişirlər. Bizim kollektivdə belə şeylər olmayıb. Çox mülayim bir kollektivimiz vardı, bir-birimizə qarşı çox sayğılı idik. Kollektivin ən kiçik üzvüydüm deyə, mənə qarşı çox diqqətli idilər".

“Hamam səhnəsində 2-3 çimərlik paltarı geyindim”

Flora Kərimova deyir ki, hamam səhnəsi İçərişəhərdəki hamamda lentə alınıb: “O səhnənin çəkilişində çox utandım. O epizoddakı geyimimə görə çəkinirdim deyə, üstümə atdığım fitənin altından 2-3 dənə çimərlik paltarı geyinmişdim. Çox məzəli olmasına baxmayaraq, düşüncəm bu idi. Hamamda su şır-şır axır, qadınlarla birlikdə həmin səhnəmiz çəkilirdi.

Mənim üçünsə fövqaladə bir şey yox idi. Çünki, fövqəladəliyini, mənim üçün nə qədər önəmli olduğunu başa düşmürdüm. İllər keçəndən sonra oturub düşünəndə, ətrafdan eşidəndə ki, filmdə çəkilən birinci müğənniyəm, hansısa anları hətta qızım mənə danışanda anladım ki, bu filmdə rol almaq doğurdan da fövqəladə bir şey olub. Mən bu insanların, nəhənglərin simasında özünütəsdiq dərsi keçdim".

“Züleyxanın gecə köynəyində qaçdığı səhnəni oynamaqdan imtina etdim”

Flora Kərimova deyir ki, Züleyxanın saat ətrafında qaçdığı səhnədən imtina edib: “Çünki, gecə paltarında çəkilməkdən utanırdım. Baxmayaraq ki, anam mənə istədiyim kimi, hətta dekolitə geyinməyə də icazə verirdi. Mən kəskin şəkildə ”tamaşaçılar nə düşünər" düşüncəsiylə həmin səhnəyə çəkilməkdən imtina etdim. Hətta özüm öz sərtliyimə məəttəl qalmışdım. Amma o vaxt anlamadım ki, onsuz da məni biləcəklər, kimin çəkilməsindən asılı olmayaraq.

Epizodların birində Züleyxanın boynundakı qızıla görə ər-arvad arasında mübahisə yaranır. Ordakı hər şey təbii idi. Mehman qışqırdığı yerdə hər şey mexaniki baş verdi. Çünki heç nəyi dəqiqliyilə bilmirdim. Mehman qışqıranda mən mexaniki olaraq pəncərəni bağladım ki, qonşular səsi eşitməsinlər. Özü də o anda doğurdan da diksinmişdim. Mən düşünmürdüm ki, film çəkilir. Bir fikirləşdiyim o idi ki, ətrafda hamı bizi eşidir. Deyərlər evdə qışqırırlar.

Nəsə qəribəliyim vardı mənim.

Onu da deyim ki, bu filmdə mənə 4 min rubl yazdılar, onu da kimsəsizlər evinə köçürdüm, vəssalam".

Azadlıq.- 2014.- 20 oktyabr.- S.14.