“Asif, Vasif və Ağasif”in məcaraları

Nadejda İsmayılova filmin kadrarxası məqamlarından danışır

Modern.az saytının “Kadrarxası” layihəsi davam edir. Budəfəki qonaq əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan Dövlət Mükafatı laureatı, görkəmli operator və rejissor Rasim İsmayılovun həyat yoldaşı, Azərbaycanın əməkdar jurnalisti Nadejda İsmayılovadır. O, “Asif, Vasif, Ağasif” filminin kadrarxası məqamlarından danışır. “Asif, Vasif, Ağasif” filmi 1983-cü ildə lentə alınıb. Film sadə azərbaycanlı ailəsində cərəyan edən hadisələrədən bəhs edir. Ekran əsərinin əsas macəraları isə vaxtının çoxunu işdə olan atanın üç dəcəl oğluyla gəzintiyə çıxması zamanı baş verir. Uşaqlardan ortancılı Vasifin yoldan keçərkən təsadüfən bağça uşaqlarına qoşularaq getməsi hadisələrin kuliminasiya nöqtəsi olur.

Filmin ssenari müəllifi Nadejda İsmayılova, quruluşçu rejissoru Rasim İsmayılov, quruluşçu rəssamı Məmməd Hüseynov, bəstəkarı Ruhəngiz Qasımova, rejissoru Elmira Əliyeva, operatoru Ramiz Əliyev, montaj edəni Nisə Hacıyeva, direktoru Arif Səfərovdur.

Rollarda Məmməd Məmmədov, Şükufə Yusupova, Leyla Bədirbəyli, Nəzri Babayeva, Emil Pənahov ( Asif ), Ramin Aslanov (Vasif), Hökümə Cəlilova (Ağasif), Xalidə Quliyeva, Ramiz Əzizbəyli, Ruhəngiz Qasımova, Zemfira Sadıqova, Ramiq Həsənov( Nadir), Təranə Həşimova (Elmira), Pərvanə Həşimova (Esmira) və başqaları çəkilib.

Çəkilişdə 69 və 83 saylı uşaq bağçalarının və Bakı şəhəri Yuri Qaqarin adına Pionerlər Sarayının kollektivi iştirak edib.

4 qardaş və “R əməliyyatı”

Nadejda İsmayılova: “Rasimgilin çox gözəl ailəsi olub. Bu haqda biz ailə qurduqdan sonra özü mənə danışıb. Onların ailəsində hamı, bir-birini çox sevir, qayğı ilə yanaşırdı. Atası ilə anasının bir-birinə olan sevgisi isə çox böyük idi. Həmçinin uşaqların qayğıkeş, gözəl Xeyransa nənəsi vardı. Xeyransa nənənin ümumilikdə 14 nəvəsi olsa da, ən çox Rasimi istəyirdi.

Yaşanan illər ərzində onların ailəsində çoxlu maraqlı hadisələr baş verirdi. Rasimgil özü dörd qardaş idilər: Rasim, Ramiz, Rafiz, Rais. Atasının adı “R” hərfi ilə başlayırdı deyə, uşaqların da adı ona uyğunlaşdırılmışdı. Hətta əksəriyyət onlara zarafatla “R əməliyyatı” deyə müraciət edir və qafiyələndirirdilər.

Yeri gəlmişkən ortancıl qardaş Rafiz Ismayılov Azərbaycanın görkəmli rəssamıdır.

Uşaqların böyüdüyü illər müharibə vaxtına təsadüf etmişdi. Onun atası Mircəfər Bağırovun hakimiyyəti dövründə nüfuzlu vəzifə sahibi, nazir idi. Başqalarına baxanda onların yaşayışı yaxşı təmin olunmuş, daha təhlükəsiz idi.

Valideynlər övladlarını əməyə hörmətlə böyüdüblər. Atası davamlı olaraq işdə olduğundan onların tərbiyəsi ilə əsasən anaları məşğul olub. Çünki ata Mircəfər Bağırovun vaxtında günün bəlkə də 20 saatını işdə keçirir, demək olar fasiləsiz işləyirdi. Tez-tez ezamiyyətlərə getdiyindən uşaqlar onun üzünü çox az görürdü".

Uşağını seçimə gətirən analar...

Nadejda İsmayılova: “Bildiyiniz kimi Rasim ”Nəsimi", “Yenilməz batalyon”, “Yeddi oğul istərəm”, “Gün keçdi”, “Dədə Qorqud”, “Şir evdən getdi” və s. kimi məşhur Azərbaycan filmlərinin operatoru olub.

O uşaqları çox sevirdi və mütləq onlar üçün nəsə etmək istəyirdi. Hələ tələbəlik illərindən uşaqlara həsr olunmuş film çəkmək arzusunda idi.

Qayğısız, gözəl, ciddi uşaqlıq keçirən Rasim yaşadığı günləri əbədiləşdirərək film çəkmək qərarına gəlmişdi. Onsuz da onun uşaqlara böyük marağı vardı. Biz ailə qurduqdan sonra bütün bu danışdıqlarımdan xəbər tutdum. Mən onun uşaqlara həsr olunmuş film arzusunda olduğunu bilirdim. Ona görə də belə bir ssenari yazdım. Yazdığım ssenari Rasimin uşaqlıq xatirələrini əks etdirirdi.

Məsələn, filmdəki kinoteatr səhnəsində Vasifin şarı əlindən çıxıb tavana yapışır. Doğurdan da Rasim atası ilə film izləməyə gedəndə belə bir məqam yaşamış, şarı əlindən çıxdığına görə qalmaqal yaratmışdı. Onun atası çox böyük şəxsiyyət, ağıllı, savadlı, düzgün, vicdanlı, hər şeyin yerini bilən insan olub. Demək olar ki, “Asif, Vasif, Ağasif” başdan-ayağa avtobioqrafik bir filmdir. Düzdür, filmdə 3 qardaşın obrazı yarandı. Fikirləşdik ki, real ailədəki 4 oğlanın təsviri çox olacaq. Ona görə də uşaq sayını reallıqdakı kimi saxlamadıq".

Nadejda xanım bildirir ki, çəkilişlər Bakıda aparılıb: “Çəkilişlər əsasən Bakı küçələrində, bulvarda, zooparkda, bağça və eyni zamanda pavilyonda həyata keçirilib. Ailənin yaşadığı evin təsvir olunduğu ev pavilyonda qurulmuşdu.

Hadisələrin cərəyan etdiyi bağça, geyinib-soyunma otağı, mahnı oxuduqları yer real bağçada lentə alınmışdı".

Filmdə oyanayacaq uşaqların seçiminə gəldikdə Nadejda xanım deyir ki, onlar 500 nəfər uşağın içərisindən seçilib: “Böyük müsabiqə idi. ”Azərbaycanfilm" kinostudiyası belə bir film çəkildiyini, bunun üçün müsabiqə elan etdiyini açıqlayanda kinostudiyaya insan axını oldu. Hər kəs öz uşağı ilə gəlirdi. Eyni zamanda çəkiliş qrupu uşaq bağçalarına gedərək, ordan uşaqlar seçirdi.

Rasim 500 uşaqla fərdi şəkildə söhbət etdi. Baş rol üçün 50 uşaq arasında fotosınaqlar keçirildi. Kinosınaq üçün isə 20 uşaq təsdiq olundu və həmin 20 uşaq kamera önündə dayandı. Onların içərisindən isə 3 nəfər baş rola seçildi. Beləcə böyük müsabiqənin nəticəsində Emil (Asif), Ramin (Vasif), Hökümə (Ağasif) baş rola təsdiq olundu.

Onu deyə bilərəm ki, seçimlər zamanı çoxlu maraqlı hadisələr yaşanırdı. Rasim otaqda oturur və valideynlər növbə ilə otağa daxil olub söhbətləşirdi. Uşaqlarla yanaşı, valideynlərlə də işləmək çətin idi. Belə günlərin birində bir valideyn öz uşağı ilə gəlir və o uşağı bayırda qoyub özü Rasimlə danışmağa girir. Ana uşağın çəkilməsi üçün gəlsə də, onu içəri qoymur və uşaq qapının arxasında ağlayır, səsini də Rasim eşidir. Rejissor soruşur ki, uşaq niyə ağlayır? Ana cavab verir ki, başa düşmədim, ağlayan uşaqlar heç kimə lazım deyil?. Həmin an çox gülməli bir situsiya yaranmışdı.

Daha bir hadisə danışım. Deməli balaca bir oğlan gəlmişdi. Rasim soruşdu ki, sən bizə nə göstərəcəksən? Uşaq cavab verdi: “Heç nə”. Rasim: “Bəs niyə gəlmisən?”. Uşaq: “Anam dedi ki, bura gəlsəm, mənə velosiped alacaq”. Rasim dedi ki, bəlkə mahnı oxuyasan?. Uşağın cəmi dörd yaşı vardı. Amma inanın o elə bir mahnı oxudu ki, hamımız çox təəccübləndik. O yaşda uşaq yaşından çox böyük, ədəbsiz sözlərlə dolu bir mahnı ifa etdi. Təbii ki, o filmə seçilmədi".

“Mən oğlan deyiləm, Höküməyəm...”

Müsahibimiz deyir ki, filmdə Ağasif rolunda çəkilən Hökümə Cəlilova sonralar “Zerkalo” qəzetinə verdiyi müsahibədə maraqlı xatirələrini dilə gətiribmiş.

Nadejda İsmayılova: “Ağasif rolu üçün çəkiləcək uşağı çox axtardıq. O, 3 yaşında olmalı, bizim müəyyən etdiyimiz kriteriyalara uyğun gəlməli idi. Hökümə çəkilişlərə gələndə çox balaca idi. Onun replikaları çox az idi. Balaca olduğundan danışa bilmirdi deyə, onun replikalarını digər uşaqlara verirdilər. İki ay keçəndən sonra o elə danışmağa başladı ki, bütün replikalarını özü dedi. Demək olar ki, o filmə çəkilə-çəkilə böyüdü.

Hökümə illər sonra film haqqında xatirələrini danışarkən “Zerkalo” qəzetinə müsahibəsində demişdi: “Mən bir gün anamla yol gedirdim. Tanımadığım bir qadın (rejissor assistenti) mənə yaxınlaşıb dedi ki, nə gözəl oğlandır bu. Mən isə uşaq tələffüzü ilə ”mən Höküməyəm" deyə cavab verdim. Ona oğlan deyilməsinə əsəbiləşsə də filmdə çəkilməyə dərhal razı olub. Və kinsotudiyaya gələndə ordakı şərait onun çox xoş xoşuna gəlmişdi.

Uşaqlarla işləmək olduqca çətin idi. Seçilən uşaqlar çox talantlı idilər. Onlar özlərini oynayırdılar, çox təmiz və səmimi idilər. Səmimilikdə recissor böyük aktyorlardan çox uşaqların işini bəyənirdi. Rasim həmişə deyirdi ki, mənim uşaqlarla bir o qədər problemim olmurdu, nəinki böyüklərlə.

Uşaqlar böyükləri həmişə gərginlikdə saxlayırdılar. Onlar hər şeyə həssas yanaşırdılar. Bu filmdə oynayan aktyor heyəti yüksək peşəkarlar idi. Onların yüksək peşəkarlığı isə bu film üçün deyildi, ona görə də müəyyən dəyişiklik lazım gəlirdi. Hətta bəzi məqamlarda böyük aktyorlar da çətinlik çəkirdi.

Bütün bunlara baxmayaraq Rasim həmişə deyirdi ki, peşəkar olsalar da, onları müəyyən qədər dəyişmək lazımdır ki, uşaqlarla uyğunlaşa bilsinlər. Çünki, uşaqlarla işləyəndə hansısa pafos, yüksək göstəricilərə ehtiyac qalmırdı. Əslində uşaqlarla işləmək özü peşəkarlıq tələb edirdi".

“Rasim Leyla Bədirbəyliyə nənə

rolunu təklif etməkdən çox qorxurdu”

Nadejda İsmayılova: “Azərbaycan film sənətinin qəhrəmanı Leyla Bədirbəyli nənə obrazını yaratdı. Mən onu çox sevirdim və bilirdim ki, Rasim onu filmdə çəkməyi çox istəyir. Amma bir çox filmlərin baş qəhrəmanı olmuşdu deyə, Rasim nənə rolunu ona təklif etməyə dəhşətli dərəcədə çəkinirdi. Leyla xanım yaşlansa da, çox gözəl idi. Ona kiçik rol üçün təklif vermək bir az çətin idi. Çünki, o ”Fətəli Xan", “Arşın mal alan” kimi Azərbaycan filminin incilərində rol alıb. O möhtəşəm insan idi. Ssenarini oxudu və razılşadı. Rasim onu əmin etdi ki, bu filmdəki nənə ənənəvi Azərbaycan nənəsi olmayacaq. Yəni tamaşaçılar uzun ətəkdə, başı bağlı, saçı ağ olan nənə görməyəcəklər. Leyla xanımın yaratdacağı nənə obrazı müasir nənələrdən idi, hansı ki, o kosmetikadan da istifadə edə bilirdi, başı açıq da gəzirdi və s.

Onu da deyim uşaqlar Leyla xanımı çox sevirdi və ona çox inanırdı. Aktrisa da öz növbəsində uşaqlarla çox səmimi idi. Ən çox Hökümə onu sevirdi".

Ssenarist deyir ki, rejissor kinostudiyanı uşaqlar üçün düzəltmişdi: “Orda çox sayda oyuncaqlar, eyni zamanda o vaxt uşaqların çox sevdiyi ”Karloson" vardı. Filmdən sonra Rasim Höküməyə Karlosunun oyuncağını hədiyyə etmişdi. Bu hədiyyədən o çox sevinmişdi. Hökümə hazırda BP şirkətində maliyyə sektorunda çalışır. O sonralar deyirdi ki, valideynlərimizin bizi sevməsi anlaşılandır. Amma mən anladım ki, eyni zamanda Rasim əmi də məni çox sevir. Çünki Rasim uşaqların özünü rahat hiss etməsi üçün hər şey edirdi. Çəkilişdən əvvəl Hökümə mütləq Rasimin qucağında olurdu. Əksi qeyri-mümkün idi".

Ruhəngiz Qasımova filmin

musiqili obrazını yazmışdı

Nadejda İsmayılova: “Demək olar ki, çəkilişlərin əksəriyyətində olmuşdum. Filmin çəkilişləri əsasən yay fəslində baş tutdu. Ilin əvvəlində başladıq, sonunda artıq hər şey hazır oldu, bir ildən az çəkdi. Film çox uğurlu alındı. Insanlar hələ də efirdə ona maraqla baxırlar.

Hələ 2 il əvvəl Cəmil Quliyev Azərbaycan Film Fondun rəhbəri olanda film texniki cəhətdən yeniləndi. Bu ekran əsərilə neçə-neçə nəsillər böyüyüb.

Avtobioqrafik film olsa da, Rasim həmişə deyirdi ki, yaxşı bir işin ərsəyə gəlməsi üçün professionallarla çalışmaq lazımdır. Komanda yaxşı olduğu üçün hər şey uğurlu alındı. O həmçinin filmin bəstəkarı Ruhəngiz Qasımovadan çox razı idi. Ruhəngiz xanım hətta bir neçə epizodda da çəkilmişdi. Onlar dostluq münasibətində idi. Ruhəngiz Rasimin nə istədiyini bilirdi və demək olar ki, filmin musiqili obrazını yazdı. O uşaq hisslərini, həyəcanını yaxşı duyurdu deyə, bu film üçün çox yaxşı bəstələr etmişdi.

Trolleybusdakı çəkilişlər çətin olsa da, maraqlı idi. Rasim fantaziyalı insan idi. Oradakı quruluş onun ideyası idi. Mövzu onun üçün doğma olduğu üçün hər şey onun istəyi kimi reallaşırdı. O həm opreator, həm recissor kimi çox qabiliyyətli idi".

“Ata, uşağın əlindən

belə də tutmaq olar?”

Nadejda İsmayılova: “Rasim ana rolunda çəkilən Şüküfə Yusupovanı öz anasına oxşadırdı. Onda anasına xas olan müdriklik, gözəllik, emosianallığı görür və hiss edirdi. O eyni zamanda heyvanları çox sevirdi.

Ata rolunda oynayan Məmməd Məmmədov aktirsa Şəfiqə Məmmədovanın qardaşı idi. O talantlı insan olsa da, obrazı Rasimin istədiyi kimi yaratmamışdı. Məmməd şən idi, Rasimin öz atası isə çox ciddi, alicənab. Bu obrazı öz atasının timsalında gördüyündən, alınan nəticə onu qane etmədi. Məmməd sadə insan idi, uşaqları da çox sevirdi.

Rasimin təsəvvür etdiyi ata tipi olmasa da, təqdirlayiq obraz yaratmışdı. Məmməddə uşaqlara xas xüsusiyyətlər daha çox idi. Nahar fasiləsində uşaqlar ona nəsə aldırırdı. Məsələn, onlar ən çox dondurma xoşlayırdılar. Hər şey hazır olana qədər onlar istədiklərini elətdirirdilər. Bir gün Asif rolunda oynayan Emil Məmmədə dedi ki, ehh ata, əvvəl uşaqları yedizdirmək lazımdır ki, sonra özün yeyəsən. Uşağın bu sözünə çəkiliş qrupu çox gülmüşdü.

Deməli, atanın uşaqlarla küçədən keçdiyi kadrlar çəkilirdi. Birdən Ramin (Vasif) Məmmədə dedi ki, uşağın əlindən belə də tutmaq olar? Kiçik uşaq Məmmədə əldən necə tutmaq lazım olduğunu öyrədirdi. Məmmədin uşağı yox idi deyə, bu sahədə təcrübəsi də yox idi. O zaman da çox gülümüşdük".

Azadlıq.- 2015.- 19 yanvar.- S.14.