Uzaq sahillərdə təntənə

Bu ilin mart ayında Kuba və Meksikada Azərbaycan mədəniyyət günləri keçirildi. Bu ölkələrdə düzənlənən mədəniyyət günlərində iştirak edən 50 nəfərlik nümayəndə heyətinə Dövlət Mahnı Teatrının, Dövlət Rəqs Ansamblının, "Şərq çırağı" Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzinin üzvləri, caz ustaları, modelyer-rəssam, tərcüməçilər və KİV nümayəndələri salınmışdı. Nümayəndə heyətinə mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev rəhbərlik edirdi.

Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanından səmaya qanadlanan təyyarəmiz Fransanın hava limanında yerə endi. Beş saat yarımlıq bir məsafəni qət edən sərnişinlər Avropanın bu məşhur hava limanından Kubaya uçmalı idilər. Amma gedəcəyimiz ünvanda baş verən fövqəladə hal - dəhşətli çovqun imkan vermirdi ki, Havana şəhəri təyyarələri qəbul etsin. Bu səbəbdən də uçuşda müəyyən fasilələr və qeyri-normal dəyişmələr yarandı. Nəticədə heyətin yarısı Parisdə qalmalı oldu. Diqqət çəkən bir məqam da var idi ki, azərbaycanlı sərnişinlərə hava limanının rəhbərliyi və yerli hökumət böyük diqqət və qayğı ilə yanaşdı. Bizə şəhərə çıxış vizası açıldı, otellə təmin edildik, pulsuz yemək və içəcək verildi. Parisdə bir udumluq hava alacağımız təqdirdə iki gün qonaq qaldıq. Avropanın bu qədim şəhərinin özünəməxsus özəllikləri var. Sakinlər klassik üslubda geyinirlər. Hamının sifətində bir təbəssüm görünür... Xüsusilə də tanımadıqları insanlara nəzakətlə yanaşırlar. Parisin gecələri nağıla bənzəyir. Bu şəhərin rəmzinə çevrilmiş Eyfel qülləsi gecələr daha füsunkar görünür. Sanki özü boyda bir tonqaldır. Paris hər birimizə köhnə tanış təsiri bağışladı. Bəzi küçələri, binaların memarlıq üslubu Bakının ötən əsrin əvvəllərində tikilmiş evlərini xatırlatdı. Şərq və Qərb memarlıq üslubunun sintezindən doğulmuş qədim binalarda qəribə cazibədarlıq var idi. Paris yaddaşımıza əfsanəvi şəhər kimi daxil oldu. Sanki bu şəhərdə insanlar bir-birlərini sözsüz anlayırlar.

Adalar kralı Kuba

Şimaldan Atlantik okeanı və Meksika körfəzi, cənubdan Karib dənizi ilə əhatə olunan Kuba inzibati cəhətdən 14 əyalətə bölünür. Tropik ölkədir. Ərazisini tropik və şam meşələri bürüyüb. Savannalar və həmişəyaşıl kolluqlar, palmalar diqqət çəkir. Dövlət dili ispan dilidir. Amerika qitəsində ilk sosialist dövlət burada qurulub. Memarlığı sürətlə inkişaf etmiş ölkələrdəndir. Ötən əsrin əvvəllərində Avropa və Amerika memarlığı üslubunda çoxlu tikililər inşa edilib. Xüsusilə də 1940-1950-ci illərdə çoxmərtəbəli evlər tikilib. Kubalılar özlərini "kubano" adlandırırlar. 11,4 milyon əhalisi var. Əhalinin 65 faizini ispanlar təşkil edir. Özləri "Havana" adını "Habana" yazır, "Labana" çağırırlar.

Havana bizi çovqun və soyuq hava ilə qarşıladı. Otelimiz Atlantik okeanın sahilində yerləşdiyinə görə gecə səhərəcən bu nəhəng ümmandan qopan qorxulu gurultular bizi vahiməyə salırdı. İki gündən sonra isə bütün təlatümlər yatdı. İnanılmaz bir sakitlik yarandı. Şəhər köhnə və nimdaş vəziyyətdədir. Son illərdə heç bir binada, abidə kompleksində, park və xiyabanlarda bərpa işləri aparılmayıb. Halbuki binalara nəzər yetirdikdə onların orijinal memarlıq üslubunda tikildiyi diqqət çəkir. Əslində Kubada biz vaxtilə yaşadığımız sovet həyat tərzinin izlərini gördük. Boynu qırmızı qalstuklu uşaqlar - yəni pionerlər, komsomolçular diqqətimizi çəkdi. İstər Havanada, istərsə də digər şəhərlərdə Leninin heykəlləri hələ də qalır. Havana sanki qocalıb əldən düşmüş, çox yorulmuş, köməyə ehtiyacı olan ahıla bənzəyir. Köhnə, nimdaş görünməsinə baxmayaraq, hər yerdə bir təmizlik, səliqə-sahman var.

Havanadakı Dostluq evində hökumətlərarası komissiyanın üçüncü iclası keçirildi və Əməkdaşlıq Protokolu imzalandı. İmzalanmanı Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev və Kuba Xarici ticarət investisiyalar nazirinin birinci müavini Orlando Enraldes Giyen həyata keçirdilər. Mərasimdə Azərbaycan Respublikası xarici işlər, iqtisadi inkişaf, maliyyə, sənaye, təhsil, səhiyyə və idman nazirliklərinin nümayəndələri Azərbaycan Respublikasının BMT yanında daimi nümayəndəsi, eyni zamanda ölkəmizin Kuba Respublikasındakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Aqşin Mehdiyev və müxtəlif ölkələrin Kubada yerləşən diplomatik korpusunun əməkdaşları, səfirlər iştirak edirdilər.

Havana Milli Kitabxanasında Azərbaycan fotoqraflarının sərgisi açıldı. Burada Fərid Xayrullinin və Emil Xəlilovun fotoları, eləcə də milli geyimlərimiz nümayiş olundu. "Azərbaycan" kitabının təqdimatı da keçirildi. Mərasimdə qonaqlara Azərbaycan nemətləri - mətbəximizin müxtəlif töhfələri: paxlava, şəkərbura, qoğal, eləcə də quru meyvələr təqdim edildi. Havananın bu məşhur və böyük kitabxanasında belə bir tədbirin düzənlənməsinin xüsusi əhəmiyyəti var idi. Bir həftə davam edən bu sərgiyə gündə minlərlə tamaşaçı baxırdı. Havana Musiqi İnstitutunda isə Azərbaycan caz ustaları öz məharətlərini göstərdilər. Açıq səma altındakı səhnədə təşkil olunmuş konsertdə yüzlərlə havanalı Azərbaycanın gənc caz ustalarına böyük həvəslə qulaq asdılar. Cazın inkişaf etdiyi bir ölkədə cazla ürəkləri fəth etmək o qədər asan olmadığı bir məqamda Azərbaycan cazmenləri həqiqətən də qeyri-adi bir coşqunluqla bu qələbəyə nail oldular. Havanada Azərbaycan kino həftəsi də "Qırxıncı qapı" filmi ilə start götürdü. Filmdən öncə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin mətbuat xidmətinin əməkdaşı Zöhrə Əliyeva çıxış edərək tamaşaçılara Azərbaycan milli kinosunun tarixindən və bugünündən söz açdı. Azərbaycan kinemotoqrafçılarının çəkdiyi filmlərə böyük maraq göstərən kubalılar bildirdilər ki, onlar hələ ötən əsrin ortalarından başlayaraq Azərbaycan filmlərinə rəğbətlə tamaşa ediblər.

Kubanın paytaxtındakı Milli Teatrda isə Azərbaycan Mədəniyyət günlərinin təntənəli açılışı oldu. Mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev çıxışında dedi: "Dövlət müstəqilliyimizi qazandıqdan sonra ilk dəfədir ki, Kubada belə bir möhtəşəm tədbir keçirilir. İstər imzaladığımız protokol, istərsə də bu tədbir gələcəkdəki çoxşaxəli əməkdaşlığın bünövrəsini qoydu. Kubalılarla azərbaycanlılar arasında həmişə səmimi münasibətlər mövcud olub. Yəqin ki, bir vaxt Bakıda ali təhsil alan kubalılar bizi hələ də unutmayıblar. Çünki onların həyatında, cəmiyyətdə tutduqları mövqedə Bakı mühitinin, eləcə də Azərbaycan ali məktəblərinin böyük rolu olub. İnanıram ki, bizim bütün sahələrdə əlaqələrimiz davam edəcək. Yaxın gələcəkdə Bakıda Kubanın mədəniyyət günləri keçiriləcək. Mədəniyyətlərin qovuşması, insanların mənən bir-birinə yaxınlaşması, təması sülhün əbədiliyinə, əməkdaşlığın, qardaşlığın, dostluğun inkişaf etməsinə səbəb olur. Bu gün Azərbaycanın mədəniyyət xadimləri sizin qarşınızda maraqlı proqramla çıxış edəcəklər. Məqsədimiz budur ki, bir-birimizin mədəniyyəti ilə yaxından tanış olaq. Tarixən həmişə ölkələrin yaxınlaşmasına əsas vasitə mədəniyyət olub. İnanıram ki, Kubada keçirilən Azərbaycan mədəniyyətinin təntənəsi uzun müddət sizin yaddaşınızdan silinməyəcək".

Üzeyir Hacıbəylinin musiqisi ilə start götürən mədəniyyət günlərinin ilk nəğməsi "Vətənimdir" mahnısı oldu. Bayatı-Şiraz üstündə əməkdar artist Təyyar Bayramovun ifası salona bir həzin ovqat gətirdi. Vəfa Orucovanın oxuduğu "Sizə salam gətirmişəm" mahnısı isə eldən-elə qanadlanan məhəbbətin, xoş münasibətin ifadəsinə çevrildi. Bu konsert proqramında diqqətimizi çəkən məqamlardan biri də bu oldu ki, kubalılar Azərbaycan incəsənət ustalarını ayaq üstə alqışlayırdılar. Xüsusilə də Camaləddin Dadaşovun qoşanağaradakı qeyri-adi ifası kubalıları valeh etdi. Onlar dəfələrlə azərbaycanlı sənətkarı səhnəyə çağırır, onun çalğısına qulaq asmaqdan doymurdular. İlham Nəcəfovun müxtəlif nəfəs alətlərindəki ifası da kubalıların sürəkli alqışına səbəb oldu. Azərbaycan rəqqasələrinin bir-birindən maraqlı və oynaq rəqsləri tamaşaçıları riqqətə gətirirdi. Konsert sona çatsa da kubalılar azərbaycanlılardan ayrılmaq istəmirdilər. Onlar bizə yaxınlaşaraq doğma dilimizdə xoş sözlər deyirdilər: "Salam", "Xoş gəlmisiniz", "Necəsiniz", "Biz Bakını tanıyırıq". Vaxtilə Bakıda təhsil almış kubalılar bizi məhəbbətlə qarşılayır və soruşurdular: "Universitet dururmu?" (BDU-nu soruşurdular - F.X.). Ölkəmizin müxtəlif ali məktəblərində təhsil almış kubalılar bizə xiffətlə yaxınlaşırdılar. Onlar bildirirdilər ki, Bakı ikinci vətənimizdir. Hətta elə ailələr var idi ki, onların övladları da vaxtilə Bakıda doğulub. Bizdən ayrılmaq istəməyən "bu bakılı kubalılar" doğma şəhərimiz haqqında xoş sözlər deyir, azərbaycanlı müəllimlərin və tələbə yoldaşlarının adlarını çəkir, onlara salam göndərirdilər. Orta yaşlı kubalılar rus dilində təmiz danışırlar.

Sonrakı günlərdə Kubanın Matanzas rayonunda mədəniyyət günləri keçirildi. Varadero isə Kubanın kurort şəhəridir. Olduqca yaşıl təbiətə və qeyri-adi gözəlliyə malikdir. İldə Kubaya 3 milyon turist gəlir. Onun 80 faizi məhz Varaderoya üz tutur. Bu şəhərin musiqi məktəbində keçirilən görüşlər çox unudulmaz oldu. Əvvəlcə yerli məktəblilər öz məharətlərini göstərdilər. Onlar müxtəlif mahnılar oxuyur, rəqslər edir, dostluğa, qardaşlığa aid şeirlər söyləyirdilər. Sonra isə Azərbaycan musiqiçilərinin çıxışları başladı. Bir fərəhli faktı deyək ki, xalq artisti Təranə Muradova Varaderonun bu məşhur məktəbində əslində ustad dərsləri keçdi. O, azərbaycanlı incəsənət nümayəndələri ilə kubalıları bir araya gətirərək "Yallı"da birləşdirdi. Doğrudan da əsl musiqinin bir ümumi dili var. Müxtəlif dinli, irqli, qitəli insanlar bir-birlərinin əllərindən tutaraq dövrə vururdular, yallı gedirdilər. Ortada isə Təranə Muradova coşqunluqla rəqslərin təmayülünü müəyyən edirdi. Məktəbin direktoru məhəbbətlə bildirdi ki, kaş Təranə xanım bir müddət burada qalıb bizim müəllimlərə dərs keçəydi.

Azərbaycan haqqında kino çəkmiş kubalı jurnalist Dezi Qomezin bizə göstərdiyi iltifat və məhəbbət də yaddaşımızda şirin xatirəyə döndü. Xüsusilə də mətbuat işçilərinə bələdçilik edən zənci Dieqonun diqqəti, həssaslığı xəyalımızdan silinmir. Kubanın tarixini çox gözəl bilən, bugünkü durumunu bizə təfsilatı ilə anladan bu yaşlı zəncinin rus dilində səlis danışması, ötənləri xiffətlə xatırlaması bizə bir çox məsələləri dərindən anlatdı. Kuba hələ də sosialist ölkəsidir. Kubalılar bundan məmnunluq duyur, öz vətənlərini dərindən sevir, onun qanunlarına, tələblərinə məhəbbətlə yanaşırlar.

Amerika ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri, Azərbaycan oxucusuna "Əlvida silah", "Qoca və dəniz" əsərləri ilə tanış olan Ernest Heminquye vaxtilə bir müddət Kubada oteldə yaşayıb. Kubalılar həmin otel odasını muzey kimi mühafizə edərək qoruyurlar. Burada məşhur yazıçının kitabları, yazı makinası, bir sıra şəxsi əşyaları var. Kubalılar fəxr edirlər ki, dünya ədəbiyyatının bu məşhur siması bir vaxt Havanada yaşayıb.

Vaxtı ilə kitablarını maraqla oxuduğumuz böyük yazıçı Ernest Heminquyenin yaşadığı ünvanda olmaq, ona məxsus eksponatları görmək bizə də qeyri-adi təsir bağışladı.

Kuba dünyada həm də öz siqarası ilə məşhurdur. Nümayəndə heyətimiz siqara hazırlayan fabrikdə də oldu. Bizə xoş gələn məqamlardan biri də köhnə Havanada müsəlman məbədinin - məscidin olması idi. Doğrudur burada yalnız bir ərəb şeyxindən başqa kimsəni görmədik. Amma adalar kralı Kubada belə bir məbədin olması dini tolerantlıqdan xəbər verirdi. Şəhərin müxtəlif yerlərini, paklarını, eləcə də köhnə Havananı seyr etdikcə qədim binalara heyrətlə baxırdıq. Eyni vaxtda Amerika qitəsində iki kapitoli tikilib. Bunlara ekiz binalar da demək olar. Biri Vaşinqtondadır, o birisi də Havanada. ABŞ-dakı ağ rəngli kapitoli bu gün də dünyaya meydan oxuyur. Havanadakı isə öz nimdaş paltarına bürünərək nə vaxtsa insafa gələcək bərpaçıları gözləyir. Ümumiyyətlə, Havanada qədim, əzəmətli, möhtəşəm tarixi binalar çoxdur. Sadəcə olaraq libasları çox köhnədir. Şəhərin simasındakı bu pərişanlıq təəssüf doğursa da, kubalılar öz vətənlərini çox sevirlər.

(ardı var)

Flora XƏLİLZADƏ,

Paris-Havana-Mexiko-Bakı

Azərbaycan.- 2010.- 1 aprel.- S. 11.