Uzaq sahillərdə təntənə

Azərbaycan musiqiçilərinin, sənətçilərinin istedadı sayəsində okeanın o tayında - adalar kralı Kubada möhtəşəm bir təntənənin şahidi olduq. Azərbaycan mədəniyyəti bu uzaq ölkənin sənətsevərləri tərəfindən böyük məhəbbətlə qarşılandı və qiymətləndirildi. Biz kubalılardan köhnə dostlar kimi ayrıldıq. Sanki uzun illər idi bir-birimizi tanıyırdıq. Kubalılar coşqunluqla bizim rəqqaslarımıza qoşulur, mahnılarımızı ifa edir, məhəbbətlə "Azərbaycan" deyir, bayrağımızı hörmətlə sinələrinə sıxır, əziz yadigar kimi özlərilə aparırdlar.

Kubadan sonra növbəti ünvan Meksika Birləşmiş Ştatları oldu. Şimali Amerikanın cənub-qərb hissəsində yerləşən bu qeyri-adi yaşıl libaslı ölkə Birləşmiş Ştatlarla, Beliz və Karib dənizi, Meksika körfəzi, Sakit və Atlantik okeanları ilə əhatə olunub. Meksika Birləşmiş Ştatları 31 ştat və federal dairədən ibarət federasiyadır. Paytaxtı Mexiko şəhəri dünyanın ən sıx əhalisi olan şəhərlərdən biridir. Meksika ərazisinə görə Amerikanın 5-ci, dünyanın 14-cü ölkəsidir, 110 milyon əhalisi var. Paytaxt Mexikonun əhalisi isə 30 milyondan yuxarıdır.

Piramidalar ölkəsi

Piramida adı çəkiləndə ilkin yada Misir ehramları düşür. Halbuki Meksikada da hələ çox qədim zamanlardan xristianlığın ilk illərində inşa edilmiş piramidalar, şəkilli məbədlər, heykəllər var. Teotiyakandakı "Ay" və "Günəş" ehramları, onların ətəyindəki məbədlər ansamblı, müxtəlif evlərin nişanələri təqribən VI əsrə aid edilir. Bu iki nəhəng piramida çox uzaqdan da diqqəti cəlb edir. Hər gün buraya dünyanın müxtəlif yerlərindən minlərlə insan ziyarətə gəlir. Dinindən, dilindən və irqindən asılı olmayaraq, buraya gələn zəvvarlar belə hesab edirlər ki, mütləq "Günəş" piramidasının zirvəsinə qalxmaq lazımdır. Etiqada görə, bu piramidaya qalxan insanlar Günəşdən enerji alırlar. 23 kvadratmetr ərazini tutan bu sahədə, deyilənə görə, varlı və hakim təbəqəyə məxsus insanların yaşayış evləri inşa olunub. İndi onu böyük məharətlə, məhəbbətlə qoruyan meksikalılar bu qədim abidəni gələcək nəsillərə çatdırmaq üçün hər bir daşın, nişanənin üzərində yarpaq kimi əsirlər. Faktlar göstərir ki, hələ XVI əsrdən başlayaraq Meksikada memarlıq və şəhərsalma sürətlə inkişaf etmişdir. Bizi isə ən çox heyrətə gətirən dağlarla əhatə olunmuş Mexiko şəhərinin meşə içərisində yerləşməsidir. Müxtəlif hündür ağaclar, hətta bizim yaxşı tanıdığımız çinar, vələs, şam, küknar, palıd, söyüd, şaftalı ağacları bu yerlərin bəzəyidir. Təbii ki, Meksikada palmalar daha çoxdur. Həm də bu palmaların saysız-hesabsız növləri var. Xüsusilə də Meksikada gül kolları yox, gül ağacları gördük. Bəzilərinin adını bilməsək də, bizim tanıdığımız çin qızılgülləri bu ölkədə nəhəng ağaclardır. 7-8 il ərzində dibçəkdə bir əl boyda böyütdüyümüz kaktuslar burada nəhəng ağaclara bənzəyir. Bizim "mal dili" adlandırdığımız kaktusun Meksikada böyük plantasiyaları var. Öyrəndik ki, onun meyvəsinin şəfaverci xüsusiyyəti olduğundan meksikalılar bu bitkini geniş şəkildə əkib-becərirlər. Bu ölkədə ən ucuz satılan isə güllərdir. Bizim pulla 5 manata nəhəng bir buket bağlatmaq olar. Mexiko şəhəri başdan-ayağa müxtəlif abidələrlə doludur. Xüsusilə də müstəqilliklərinin 200 illiyi şərəfinə salınmış Azadlıq meydanındakı abidə kompleksi olduqca heyrətedicidir. Hansı tərəfdən baxsan, abidə görürsən. Həftənin şənbə və bazar günlərində bu meydanda maşınların hərəkəti dayandırılır, velosiped yarışı başlanır. Paytaxtda 750 muzey var. Beş gün pullu işləyir. Şənbə və bazar günləri isə pulsuzdur (kasıbların gəlməsi üçündür). Şəhərdə bir neçə yerdə nəhəng meydan var. İstirahət günlərində həmin meydanlarda Meksikanın tanınmış müğənniləri, musiqiçiləri konsert proqramı ilə çıxış edirlər ki, teatrlara getməyə maddi imkanı olmayanlar buraya gəlib dincələ bilsinlər. İşlərin bu cür qurulmasında bir tərəfdən sakinlərin maddi durumuna diqqət göstərilirsə, digər halda əhalinin mədəniyyətdən uzaq düşməsinin qarşısı alınır.

Mexikonun mərkəzində yerləşən Kafedral kilsə ən qədim və möhtəşəm məbəd sayılır. 240 ilə tikilən bu abidə həqiqətən də dünyanın ən böyük kilsələrindən biridir. Binanın zahiri də, içi də qeyri-adidir. Nəhəng sənət əsəridir. Baxmaqdan doymursan. Həftənin I-V günləri ancaq meksikalılar, qalan günlərində isə xarici ölkə vətəndaşları buraya ibadətə gəlir. Meksikalılar şən, yumoru sevən, xüsusilə də, musiqi ilə nəfəs alan mehriban və nikbin insanlardır.

Meksika və onun tarixi abidələri haqqında məlumat verən kilsə bələdçisi sonda bizdən zəhməthaqqı istəyəndə təəccüblənsək də, "mən də bununla dolanıram" deməsi yadımıza Kubadakı gülsatan qızları saldı. Al-əlvan paltarlı qızlar əllərində gül səbəti tutaraq şəhəri dolaşırlar. Libaslarının rənginə görə güllərdən seçilməyən bu qızların şəklini çəkmişdik. Onlar da fotoya görə bizdən pul aldılar. Bəli, təəccübə dəyməz! Bura Amerikadır.

Musiqimiz Latın Amerikasını fəth etdi

Azərbaycan mədəniyyət günlərinin açılışı Mexiko şəhərinin məşhur Milli Antropologiya Muzeyinin konsert salonunda oldu. Latın Amerikası bölgəsində bu bizim ilk tədbirimiz idi. Azərbaycan incəsənət ustalarının, o cümlədən Dövlət Rəqs Ansamblının, gənc muğam ifaçılarının, eləcə də "Şərq çırağı" uşaq qrupunun ifalarından ibarət təntənəli proqram meksikalılar tərəfindən alqışlarla qarşılanırdı. Onlar bizim musiqimizə, mahnılarımıza maraqla qulaq asır, bəzən özləri də oxumağa, bizim kimi rəqs etməyə cəhd göstərirdilər. Kubalılardan geri qalmayan meksikalılar məhəbbətlə səs-səsə verərək "bravo" sədalarını sənətçilərimizin ünvanına göndərirdilər. Kubada olduğu kimi, Meksikada da zərb alətləri ifaçısı Camaləddin Dadaşova xüsusi diqqətlə yanaşırdılar.

Muzeyin mərkəzi salonunda Azərbaycan fotoqraflarının əsərlərindən ibarət sərgi təşkil edilmişdi. Antara Ticarət Mərkəzinin konsert salonunda isə Azərbaycan caz ustalarının konserti oldu. Gecədə mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev, Azərbaycanın Meksikadakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri İlqar Muxtarov çıxış edərək mədəniyyət günlərinin proqramından söz açdılar.

Meksikalı sənətsevərlər gənc azərbaycanlı cazmenləri İftar Rzayev-Sarabski, Emil Məmmədov, Ruslan Hüseynov, Tofiq Cabbarov və Aleksandr Zingeri alqışlarla qarşıladılar. Rəqs ustalarımızın coşqun musiqi sədaları altında milli geyimlərimizi təqdim etməsi də tamaşaçılarda məişətimiz haqqında dərin təəssürat yaratdı. Tarzən Mircavad Cəfərovun, kaman çalan İsmayıl Həmidovun, qarmon ustası Kamil Vəzirovun ifaları da tamaşaçıların alqışına səbəb oldu. Rəssam-modelyer Səadət Şərifovanın böyük zövq və diqqətlə hazırladığı 27 qadın paltarı əlvanlığı, parlaqlığı, gözəlliyi ilə seçilirdi.

Tədbirdə bir sıra ölkələrin Meksikada yerləşən səfirliklərinin rəhbərləri, Azərbaycanın Amerika Birləşmiş Ştatlarındakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Yaşar Əliyev, eləcə də Meksikada yaşayan soydaşlarımız iştirak edirdilər.

Azərbaycan mədəniyyəti günləri təkcə paytaxt şəhərlə məhdudlaşmadı. Meksikanın Toluka şəhərində yerləşən məşhur Avtonom Universitetində Azərbaycanın mahnı və rəqs kollektivlərinin konserti uğurla keçdi. Konsertdən öncə universitet tərəfindən hazırlanmış məruzə dinlənildi. Məruzədə Azərbaycan haqqında, onun tarixi, mədəniyyəti və bugünü ilə bağlı tamaşaçılara məlumat verildi. Azərbaycanın tanınmış musiqiçisi Əzizə Mustafazadənin adı xüsusilə çəkildi. Tamaşaçılar arasında Toluka şəhərinin meri Mariya Elena Barreta Tapiya və universitetin rektoru, Meksikanın ictimai-siyasi xadimi Eduardo Qaska Plieqo da bizim ifaçıları alqışlayırdılar.

Mədəniyyət günləri çərçivəsində Mexikonun mərkəzi kinoteatrlarından sayılan "Cinepolis Diana"da Azərbaycan kinematoqrafçılarının çəkdiyi filmlər nümayiş etdirildi. Tamaşaçılar kinorejissorlardan Ramiz Fətəliyevin və Mehriban Ələkbərzadənin quruluş verdiyi filmlərə xüsusi maraq göstərirdilər.

Latın Amerikasının bu bölgəsində keçirilən mədəniyyət günləri çərçivəsində mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev Meksikanın Gerrero ştatındakı həmkarı Rodriges Eskalano ilə görüş keçirərək Azərbaycanla Meksika arasında turizm əlaqələrinin genişləndirilməsinə dair fikir mübadiləsi də apardılar.

Meksikada mədəniyyət günləri keçirilən zaman mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev bu bölgənin yeganə ingilisdilli qəzeti olan "The News" qəzetinə müsahibə verdi. Deyək ki, bu qəzet ölkəmiz barədə dörd səhifəlik xüsusi buraxılış nəşr etmişdi. Burada Azərbaycan haqqında ümumi göstəricilər, habelə xalqımızın tarixi, ədəbiyyatı, musiqisi, folklor mədəniyyəti, milli mətbəximizə dair ətraflı məlumat verilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Meksikadakı səfiri İlqar Muxtarovun qəzetə verdiyi müsahibədə isə Ermənistanın Azərbaycana qarşı işğalçı siyasəti, təcavuz nəticəsində 1 milyon azərbaycanlının qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətində yaşadığı qeyd edilmişdir. Nəticə olaraq bildirilirdi ki, Meksika ilə Azərbaycan arasında siyasi əlaqələr gündən-günə inkişaf edir, Meksika beynəlxalq toplantılar zamanı Azərbaycanın haqlı mövqeyini daim dəstəkləyir.

Azərbaycan mədəniyyəti günləri, sözün əsl mənasında, böyük təntənə ilə keçdi, alqışlarla qarşılandı. Qətiyyətlə demək mümkündür ki. Azərbaycan musiqisi Latın Amerikasını fəth etdi. Amma bu möhtəşəm və təntənəli günlərin də öz zirvələri var idi. Camaləddin Dadaşov, xalq artisti Təranə Muradova və caz ifaçısı İsfar Rzayev-Sarabski. Bu sənətkarların ifaları həqiqətən mədəniyyət günlərinə bir gözəllik, şirinlik və cazibə qatdı. Onları ayaqüstə alqışlayan tamaşaçıların şən ovqatı hər birimizə fəxrli duyğular bəxş edirdi.

Meksikada keçirilən mədəniyyət günlərində bizi riqqətə gətirən məqamlardan biri də vaxtilə hansı rüzgarınsa bu bölgəyə atdığı soydaşlarımızla görüşümüz oldu. Xalq artisti Təranə Muradovanın dayısı Tacəddin Vəliayi ilə ilk dəfə Mexikoda görüşməsi kövrək an idi. Əslən Cənubi Azərbaycandan olan Tacəddin bəy uzun illər Fransada, 20 ilə yaxındır ki, Meksikada yaşayır. Qələm əhlidir, 30-a yaxın kitabı var. Son kitablarından birini isə ölkəmizin birinci xanımı, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın gördüyü xeyirxah işlərə həsr edib. Eləcə də skripkaçı Spartak Babayev 20 ilə yaxındır ki, Meksikada yaşayır. Mexiko ştatının simfonik orkestrində çalışır. Qızı Nanə Babayeva də bu orkestrdə konsertmeyster köməkçisidir. Mədəniyyət günlərinin xoş büsatından onların da sevincinə pay düşmüşdü. Sanki bu uğurdan fərəhlənərək meksikalı həmkarlarına bildirmək istəyirdilər ki, görürsünüzmü bizim necə zəngin mədəniyyətimiz, musiqimiz, tariximiz və istedadlı insanlarımız var.

Hər iki ölkədə on gündən artıq çəkən Azərbaycan mədəniyyəti günlərinin xoş təntənəsi, yəqin ki, uzun müddət əcnəbi tamaşaçıların yaddaşından silinməyəcək. Bu gün Azərbaycan mədəniyyəti böyük inamla qanadlarını bütün dünyaya açaraq varlığını bir daha əzmlə, mətanətlə, istedadla nümayiş etdirir. Bu gün Azərbaycan mədəniyyətinin sorağı dünyanın möhtəşəm konsert salonlarından, teatr ocaqlarından, məşhur mədəniyyət mərkəzlərindən gəlir.

Azərbaycan mədəniyyəti ölkələri fəth etməkdədir.

Flora XƏLİLZADƏ,

Paris-Havana-Mexiko-Bakı

Azərbaycan.- 2010.- 3 aprel.- S. 7.