Neft gəlirləri qeyri-neft sektorunun inkişafına təkan verir

Ölkə Prezidenti İlham Əliyev hökumətin 2010-cu ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş iclasdakı nitqində neft-qaz sektorunda işlərin plan üzrə getdiyini qeyd etmişdir. Dövlət başçısı karbohidrogenlərin hasilatı ilə bağlı bütün işlərin lazımi səviyyədə qurulduğunu bir daha vurğulayaraq cari il üçün nəzərdə tutulmuş səviyyənin təmin ediləcəyinə əmin olduğunu bildirmişdir.

Həmin tədbirdən keçən qısa vaxt ərzində hasilat sahəsində göstəricilər daha da yüksəlib. Belə ki, bu ilin yeddi ayında Azərbaycanda 29,7 milyon ton neft hasil edilib, 10 milyard kubmetr əmtəəlik qaz çıxarılıb. Bu barədə məlumat verən Dövlət Statistika Komitəsi yanvar-iyul aylarında çıxarılmış neftin 24,8 milyon tonunun Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkətinin (ABƏŞ) payına düşdüyünü bildirir.

Azərbaycanda ən iri neft-qaz və ixrac layihələrinin əməliyyatçısı olan bp şirkətindən də vaxtaşırı ürəkaçan məlumatlar alırıq. Hazırda təkcə Xəzərin Azərbaycan bölməsindəki "Azəri-Çıraq-Günəşli" (AÇG) yataqlarından gündə orta hesabla 827,6 min barel neft hasil edilir. Həmin neft əsasən Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəməri vasitəsilə dünya bazarlarına göndərilir. 2006-cı ilin ortalarından indiyədək BTC vasitəsilə 125,6 milyon tondan çox neft nəql olunub. Təkcə bu ilin altı ayında BTC 18 milyon ton neft ixrac edib. Hazırda BTC-yə AÇG neftindən əlavə "Şəhdəniz"dən çıxarılan kondensat da vurulur.

"Şahdəniz"dən hasil olunan qaz isə Cənubi Qafqaz Boru Kəməri (CQBK) vasitəsilə ixrac edilir. İlin birinci yarısında CQBK gündə təxminən 15 milyon kubmetr qaz nəql edib. Neft ekvivalentinə çevirdikdə bu gündəlik göstərici 93 min bareldən çoxdur.

Hasilat artdıqca ölkəmizin əldə etdiyi gəlirlər də çoxalır. Təkcə bp-nin ölkəmizdə operatorluq etdiyi layihələrdən bu il Azərbaycan dövlətinin ümumi gəlirinin 11,4 milyard dollar olacağı gözlənilir. Bu rəqəm hesablanarkən il ərzində neftin bir barelinin 60 dollar olacağı nəzərdə tutulub. Əlbəttə, neftin qiymətinin azaldığı, yaxud artdığı halda bu rəqəm də müəyyən qədər dəyişə bilər. Qeyd edək ki, keçən il bp-nin layihələrindən Azərbaycanın götürdüyü gəlir 11,7 milyard dollar olmuşdur. Buraya Azərbaycanın mənfəət neftindən əldə etdiyi gəlir, bonuslar, tarif haqları, vergilər və sairdən yaranan vəsait daxildir.

Ölkədə aparılan uğurlu siyasət maliyyə imkanlarını getdikcə genişləndirir. İlin əvvəlindən Azərbaycanın valyuta ehtiyatları artaraq 20 milyard dollardan 24,7 milyard dollara çatmışdır.

Neft amilindən istifadə edərək digər sahələrin inkişafına nail olmaq Azərbaycan dövlətinin qarşıya qoyduğu prioritet vəzifələrdəndir və bu vəzifə uğurla yerinə yetirilir. Ötən ilin yeddi ayına nisbətən neft sektorunda artım 2,3, qeyri-neft sektorunda 9,7 faiz olub. Bu, bir daha göstərir ki, sözügedən məqsədin tam reallaşması üçün neft sektorunda işlər müvəffəqiyyətlə icra olunur.

Dövlət Neft Fondunda (DNF) toplanan gəlirlər və onun xərcləri barədə ictimaiyyətə mütəmadi məlumatlar verilir. Təsadüfi deyil ki, bu qurum şəffaf olduğuna görə Azərbaycan neft gəlirlərinin idarə edilməsi və ədalətli bölünməsi sahəsində dünyada nümunə kimi göstərilir.

Dövlət Neft Fondundan altı ayda dövlət büdcəsinə nəzərdə tutulmuş məbləğdə - 2 milyard 455 milyon manat vəsait daxil olub. Bu dövr ərzində icmal büdcənin tərkib hissəsi olan DNF-nin vəsaiti hesabına məcburi köçkünlər üçün yaşayış qəsəbələrinin tikintisi, Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması, Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun çəkilişi layihələrinin həyata keçirilməsi üçün 163,3 milyon manat vəsait xərclənib.

Bunlar çox mühüm layihələrdir. Ölkə Prezidenti onlardan biri - Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin çəkilişi barədə demişdir: "Bu, çox böyük layihədir, bunun həm çox praktik əhəmiyyəti var, eyni zamanda, o, rəmzi xarakter daşıyır. Neft kəmərindən əldə edilmiş gəlirləri biz su kəmərinin tikintisinə yönəltdik".

Əldə edilən gəlirlər, qazanılan ehtiyatlar ölkəmizdə istənilən məsələnin müvəffəqiyyətlə həll olunmasına, böyük infrastruktur layihələrinin kənar köməyə ehtiyac duyulmadan gerçəkləşməsinə imkan verir. Həm də sevindirici haldır ki, neft-qaz sahəsində görülmüş nəhəng tədbirlərlə, artıq həyata keçirilmiş iri layihələrlə işlər bitmiş hesab olunmur. Bu sahədə irəliləyiş mütəmadi davam edir. "Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasından 16 il keçməsinə baxmayaraq, Azərbaycan xarici sərmayədarlar üçün maraqlı və cəlbedici bir ölkə kimi qalmaqdadır. Azərbaycanla əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq etmək, birgə iş görmək istəyən şirkətlərin sayı getdikcə daha da artır. Bunların arasında yeni şirkətlər də var, uzun illər ölkəmizlə tərəfdaşlıq edənlər də. Ölkə Prezidentinin dediyi kimi: "Bu, çox müsbət haldır. Bir tərəfdən onu göstərir ki, bizim həqiqətən də çox böyük neft-qaz sərvətlərimiz vardır ki, bugünə qədər biz kontraktlar imzalayırıq. Digər tərəfdən onu göstərir ki, ölkəmizdə xarici sərmayələr lazımi səviyyədə qorunur. Azərbaycan investisiyaların qorunması sahəsində çox böyük işlər görübdür. Biz xarici tərəfdaşlarla qarşılıqlı maraqlar əsasında işləyirik".

Bütün bunlar göstərir ki, ölkəmizin neft-qaz sahələrində qazandığı beynəlxalq əməkdaşlıq təcrübəsi bir nümunə kimi öyrənilə bilər. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycanın bu əməkdaşlıq sayəsində əldə etdiyi gəlirlərin ədalətli bölünməsi və şəffaf şəkildə saxlanılması artıq bütün dünyada nümunə kimi göstərilir. Bu da dünyada mövcud olan ən yüksək standartların Azərbaycanda tətbiq olunmasının verdiyi bəhrədir.

Qazanılan nailiyyətlər qarşıda yeni üfüqlər açır və yeni vəzifələrin yerinə yetirilməsi məsələlərini gündəmə gətirir. Məsələn, Azərbaycanın özünü qaz ixrac edən ölkə kimi təsdiqləməsi, üstəlik, bu sahədə ehtiyatlarımızın zəngin olması və dünyada yanacağın bu növünə ehtiyacın artması ilə bağlı yeni vəzifələr ortaya çıxır. Qaz ehtiyatlarımızın çox böyük olması ixracın istiqamətlərinin artması üçün də imkan yaradır. Odur ki, mövcud olan bazarlara əlavə qazın verilməsinə nail olmaqla yanaşı, yeni bazarlara çıxmaq üçün də əlavə tədbirlər görülməlidir. Bundan sonra onilliklər ərzində, daha dəqiq, ən azı yüz il ərzində Azərbaycan özünü etibarlı qaz təchizatçısı kimi göstərə biləcək.

Qaz təchizatı ilə bağlı ölkə daxilində olan problemlər də aradan qaldırılıb. İndi bütün rayon mərkəzləri qaz alır. Qazlaşdırma getdikcə daha çox kəndi əhatə etməkdədir. Yeni qaz xətləri çəkilir, qaz anbarlarının həcmi artırılır.

Azərbaycan öz sərvətlərinin sahibidir və istənilən vaxt həmin sərvətlərin özündən də, onlardan əldə etdiyi gəlirlərdən də istədiyi kimi istifadə edə bilər. Ölkə Prezidenti bunu vacib bir məsələ kimi vurğulayır: "Elə etməliyik ki, biz öz təbii ehtiyatlarımızdan maksimum səmərə ilə istifadə edək". Çünki bu cür olduqda biz daha böyük işlər görə biləcək, bütün sahələrin paralel surətdə inkişafına nail olacağıq.

F.SADIQLI

Azərbaycan.- 2010.- 25 avqust.- S. 1.