Mədəniyyət tariximizin yeni naxışları

2010-cu il Azərbaycan mədəniyyət tarixinə əlamətdar hadisələrlə naxışlandı. Ən başlıcası odur ki, Azərbaycan

YUNESKO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrsin Qorunması üzrə Konvensiyasının iştirakçı dövlətlərinin Hökumətlərarası Komitəsinə üzv seçildi. YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, ölkəmizin birinci ledisi Mehriban xanım Əliyevanın Azərbaycanın qeyri-maddi irs nümunələrinin qorunması, mühafizəsi və təbliği yolunda gördüyü işlərin buna böyük təsiri oldu.

2010-cu il YUNESKO tərəfindən "Mədəniyyətlərin yaxınlaşması ili" elan olunmuşdu. Azərbaycan müxtəlif mədəniyyətlərin qovuşduğu, yarandığı, millətlərin yaşadığı tolerant bir ölkədir. Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü sayəsində YUNESKO-nun "Mədəni özünü ifadə müxtəlifliyinin qorunması və təşviqinə dair Konvensiyası"na qoşulan Azərbaycanda bir sıra layihələr həyata keçirildi. Atılan məqsədyönlü addımların nəticəsində Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi bu konvensiya çərçivəsində "Mədəni müxtəlifliyimiz mədəni vəhdətimizdir" layihəsini bu ənənənin davamı kimi il boyu həyata keçirdi. Müxtəlif tədbirlər, konfranslar, simpoziumlar və dialoqlar, görüşlərlə müşayiət edilən layihənin uğurlu olması beynəlxalq aləmdə də təqdir edildi.

İlin ilk rübündə YUNESKO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısına daxil edilmiş Novruz bayramı ilə bağlı həm bu qurumun, həm də Avropa Şurasının qərargahında təqdimat mərasimləri keçirildi. Beləliklə də, Novruzun Azərbaycanın milli bayramı, sülhə, barışa, xalqlar arasında dostluğa səsləyən bir mərasim olduğu beynəlxalq aləmdə də təsdiqləndi.

Müjdəli xəbərlər

İlin ən fərəhli faktlarından biri də Azərbaycan aşıq sənətinin YUNESKO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısına düşməsi oldu. Şifahi xalq ədəbiyyatının ən böyük və zəngin qolu hesab edilən aşıq yaradıcılığının mədəniyyət mərkəzində bu cür qiymətə və dəyərə malik olması həqiqətən, fərəhdoğurucu hadisələrdən biridir. Dünyanın mədəni qurumları tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanan bu fakt bir də ona görə dəyərlidir ki, tarixən milli musiqimizə, mahnılarımıza göz dikən, onu mənimsəyən, mənəvi işğala məruz qoyan bədnam qonşularımız nə qədər cəhd etsələr də, heç zaman sazımıza, sözümüzə yaxın düşə bilməyəcəklər. Aşıq sənətinin beynəlxalq aləmdə məhz Azərbaycana məxsus olmasını təsdiqləyən bu mühüm sənədin qəbulu mədəniyyət tariximizə yeni naxışlar vurdu.

Payızda dünyaya yayılan bir məlumat bizim qürur və sevincimizi daha da artırdı. YUNESKO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin V sessiyasında Azərbaycan xalçası bu mötəbər qurumun mədəni irs siyahısına daxil edildi. Bu, Azərbaycan mədəniyyətinin növbəti uğuru oldu. Bəllidir ki, bədnam qonşularımız ötən əsrin ortalarından başlayaraq Azərbaycan xalçalarını qapı-qapı toplayaraq müxtəlif muzeylərdə öz adlarına çıxmağa çalışmışlar. İndi Azərbaycan xalçasının YUNESKO-nun Mədəni İrs Siyahısına daxil edilməsi məhz bu ədalətsizliyə son qoyacaq. Daha ermənilər bizim xalçalarımızı dünyaya öz adları ilə çıxara bilməyəcəklər. Çünki Azərbaycan xalçalarının kimə məxsusluğunu təsdiqləyən pasportu - kataloq və digər sənədlər beynəlxalq şəkildə təsdiq edilib.

Ötməkdə olan il həqiqətən, mədəni aləmdə çox zəngin hadisələrlə, maraqlı görüşlərlə, beynəlxalq tədbirlərlə yadda qalır. Xüsusilə də, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin həyata keçirdiyi bir sıra orijinal layihələr diqqət çəkir. "2010-2014-cü illər üçün Dövlət Proqramına uyğun olaraq Azərbaycanın qədim şəhərlərinin ünvanına yeni adlar yazıldı. Şəki şəhəri 2010-cu ildə Azərbaycanın "Sənətkarlıq paytaxtı" elan edildi. Gəncə "Əfsanələr paytaxtı", Qazax "Folklor paytaxtı" oldu. Bunun da nəticəsində il ərzində bu şəhərlərdə xalq tətbiqi sənət ənənələri, dekorativ və milli sənət nümunələri ilə bağlı silsilə tədbirlər keçirildi. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin layihələri əsasında milli-mədəni irsin qorunması, bərpası, xalq yaradıcılıq nümunələrinin toplanması ilə bağlı ardıcıl işlər görüldü. Bütün ictimaiyyətin diqqəti bölgələrə yönəldi. Xüsusilə, Şəkidə bir neçə dəfə beynəlxalq tədbirlər keçirildi. Bütün bunların təşkilində bircə məqsəd var idi. Azərbaycan mədəniyyətini qədim kökləri ilə birlikdə dünyaya tanıtmaq və eləcə də bəşəriyyətin tanınmış simalarını Azərbaycana gətirmək. Nəticə uğurlu alındı. Keçirilən müxtəlif tədbir və konfranslarda iştirak edən əcnəbilər həm öz çıxışlarında, həm də müxbirlərə verdikləri müsahibələrdə yurdumuzun gözəlliyindən, xalqımızın qədimliyindən, sənət adamlarımızın istedadından ürək dolusu danışdılar...

Dünyadan gələn səslər

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin xalqlar tərəfindən sevilməsi və bu böyük şəxsiyyətin şərəfinə müxtəlif ölkələrdə xiyabanların salınması, parkların yaradılması, muzeylərin açılması, abidələrin ucalması bir vətəndaş olaraq hər bir azərbaycanlıda qürur doğurur. Sentyabr ayında Daşkənddə Heydər Əliyev adına Mədəniyyət Mərkəzinin açılışı oldu. Açılış mərasimində Prezident İlham Əliyev iştirak etdi.

Heydər Əliyev Fondunun mədəniyyət layihələrinə dəstək verməsi, digər tərəfdən yeni təşəbbüslərlə çıxış etməsi Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin işinə də müsbət mənada öz təsirini göstərir. Nazir Əbülfəs Qarayevə məxsus fikirdir: "Bu gün Azərbaycan mədəniyyəti dünyada tanınır. Xüsusilə də, Mehriban xanım Əliyevanın həyata keçirdiyi müxtəlif layihələr dəyərliliyi, dərin məzmunu və çağdaş biçimi ilə diqqət çəkir, insanlar tərəfindən maraqla qarşılanır. Mehriban xanımın bütün layihələri bizim işimizin sürətlənməsinə və uğurla nəticələnməsinə səbəb olur". Ölkəmizdə Azərbaycan mədəniyyətinin həqiqətən, əsl himayədarları, qayğıkeşləri var. Ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin imzaladığı sərəncamlara əsasən, mədəniyyət sahəsinin tanınmış simaları müntəzəm olaraq qayğı ilə əhatələnir, maddi və mənəvi dəstək alırlar. Azərbaycan mədəniyyətinin bəşər mədəniyyətinin tərkib hissəsinə çevrilməsində isə Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə hazırlanan layihələrin əhəmiyyəti misilsizdir. Fərəhli faktdır ki, Mehriban xanım Əliyeva təkcə Azərbaycanın deyil, dünya mədəniyyətinin tərəqqisində fədakarlıqla çalışan, orijinal layihələr həyata keçirən təcrübəli, səriştəli bir insan kimi özünü mədəniyyətin dostu olaraq təsdiqləyib.

Azərbaycan mədəniyyətinin qanadları çox geniş açılıb. Onun uçuş aldığı ünvanlar müxtəlifdir. İlin əvvəlində Moskvada Mixael Qlinka adına Dövlət Musiqi Mədəniyyət Mərkəzi Muzeyində "Azərbaycan muğam gecəsi" keçirildi.

26 avqust Kanadada beynəlxalq Azərbaycan Muğamı Günü elan olundu.

Bu ölkədə düzənlənən XII Beynəlxalq musiqi festivalı çərçivəsində Azərbaycan musiqi günləri keçirildi. Əsrlərin dizlərini qatlayaraq bu günümüzə gəlib çıxmış muğamlarımızla bərabər, Üzeyir Hacıbəylinin, Qara Qarayevin, Cövdət Hacıyevin, Müslüm Maqomayevin və digər klassiklərin əsərləri Kanadanın "İpək yolu" kamera orkestrinin ifasında səsləndi. Tamaşaçılar həm milli, həm də klassik musiqilərimizə məftun oldular.

Parisdə ənənəvi olaraq keçirilən beynəlxalq kitab sərgisində Azərbaycan kitabsevərləri iştirak etdilər. Burada bir çox ölkələrdə fəaliyyət göstərən nəşriyyatların məhsulları nümayiş olunurdu. Azərbaycandan gətirilmiş kitablar da rəğbətlə qarşılandı. Azərbaycan kitabı "qran-pri" mükafatına layiq görüldü. Avropa Şurasının Strasburqdakı iqamətgahında ölkəmizin mədəni irsinə həsr edilmiş sərgi təşkil olundu. Burada milli geyimlərimiz, məişət əşyaları, qədim silahlar, xalça məmulatları və digər eksponatlar nümayiş etdirildi.

Dövlət müstəqilliyimizi qazandıqdan sonra mədəniyyətimizin də tərəqqisində, təbliğində, dünya tərəfindən tanınmasında böyük nailiyyətlər davam etməkdədir. Bu gün Azərbaycan mədəniyyətinin xoş sorağı müxtəlif ölkələrdən gəlir. Bu ünsiyyətin də nəticəsində mədəni əlaqələrin inkişafı daha da sürətlənir. İl ərzində (bəzi ölkələrdə ilk dəfə) Meksikada, Kubada, Qətərdə, İran İslam Respublikasında, Mərakeş Krallığında, İordaniyada və digər ölkələrdə Azərbaycan mədəniyyət günləri keçirilib. Bu günlərin çərçivəsində həm incəsənət ustalarımız, həm müğənnilərimiz öz məharətlərini göstəriblər, həm də müxtəlif sərgilər, festivallar gerçəkləşdirilib. Bu gün Azərbaycan mədəniyyəti çox ustalıqla zirvələr fəth etməkdədir.

Oktyabrda Çində keçirilən EXPO-2010 beynəlxalq sərgisində Azərbaycan musiqiçiləri Şanxayı heyran etdilər. Bu günlər və görüşlər haqqında xarici ölkə mətbuatında dərc edilən yazılarda, televiziya kanallarında nümayiş etdirilən reportajlarda Azərbaycan mədəniyyətinə böyük bir rəğbətin, sevginin və marağın olduğu aydın duyulur.

Bakı ev sahibliyi edir

Sentyabr ayında dahi Üzeyir Hacıbəylinin anadan olmasının 125 illiyinə həsr olunan beynəlxalq musiqi festivalı uğurlu keçdi. Bu festival Azərbaycan musiqisinin və böyük bəstəkarın yaradıcılığının dünyada geniş tanıdılmasında, təbliğ olunmasında əvəzsiz rol oynadı.

II Beynəlxalq muğam festivalı da yeni istedadların üzə çıxmasında əvvəlki illərdə olduğu kimi növbəti uğura imza atdı.

Paytaxtda başlanan beynəlxalq festivalların işığı iki ildir ki, bölgələrə də nur saçır. Bu mənada Qəbələdə keçirilən II Beynəlxalq musiqi festivalının əhəmiyyəti barədə mütəxəssislər müsbət rəylər söylədilər. Müxtəlif ölkələrdən Azərbaycana gəlmiş tanınmış musiqiçilər, məşhur ifaçılar həm bizim sənət adamları, həm xalqımız, həm də təbiətimiz, milli adət-ənənəmiz, mənəvi dəyərlərimiz barəsində ürək dolusu danışdılar. Əcnəbilər bizim sənətimizə, təbiətimizə, qonaq qarşılamaq mədəniyyətimizə və bütövlükdə Azərbaycana aşiq olduqlarını bildirdilər. Hətta dünyanın məşhur musiqiçilərindən bir neçəsi həmişəlik Azərbaycanda qalmaq istədiklərini bildirdilər.

Bakıda keçirilən beynəlxalq teatr festivalı da xeyli müddət həm xarici, həm də yerli mətbuatın diqqət mərkəzində dayandı. Məşhur rejissorların, dramaturqların, aktyorların, sənətşünasların toplandığı bu məclisdə bir məsələ tez-tez vurğulandı ki, Azərbaycan həqiqətən çox qədimdən mədəniyyət beşiyidir. Bu səbəbdən də ölkədə pərvazlanan bir çox mədəniyyət xadimləri dünyanın istənilən möhtəşəm teatr salonunda öz qabiliyyətlərini məharətlə nümayiş etdirə bilirlər. Azərbaycanda həqiqətən də, bir teatr nağılı yaşandı. İstər mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayevin, istərsə də nazir müavini Ədalət Vəliyevin və digər teatrşünasların məruzələrində Azərbaycan mədəniyyəti, teatrının yaranması, inkişafı barədə qonaqlara ətraflı məlumat verildi. Bir məsələ də məmnunluqla vurğulandı ki, ölkə Prezidentinin qayğısı nəticəsində və imzaladığı sərəncamlara əsasən bu gün Azərbaycanda mədəniyyət ocaqlarının əksəriyyəti yenidən qurulub, təmir edilib və dünya standartları səviyyəsinə çatdırılıb. Beynəlxalq tədbirin keçirildiyi Akademik Milli Dram Teatrının binası da yenicə təmirdən çıxaraq tədbir iştirakçılarının istifadəsinə verilmişdi. Binanın gözəlliyi, klassika ilə müasirliyin ünsiyyəti və burada çalışan yaradıcı kollektivin hərtərəfli fəaliyyəti üçün geniş şəraitin olması qonaqların da diqqətini çəkirdi.

İlin mədəniyyətlə bağlı fərəhli faktları çoxdur. Bunlar təkcə xarici ölkələrdə və Azərbaycanda keçirilən mədəni tədbirlərlə bağlı deyildir. İl ərzində müxtəlif müsabiqələr, sərgilər, festivallar keçirilib. Ölkə başçısı İlham Əliyev mədəniyyət xadimləri ilə görüşüb, bir sıra mədəniyyət ocaqlarının açılışında iştirak edib. Prezidentin sərəncamına əsasən Musiqili Komediya Teatrının binası əsaslı təmirə dayanıb. Eləcə də bölgələrdə mədəni həyat öz coşqunluğunda davam edir. Füzuli rayonunun Horadiz qəsəbəsində muğam mərkəzinin tikilib istifadəyə verilməsi də ilin ən yaddaqalan məqamlarından biridir. Cəbhə bölgəsində belə möhtəşəm bir binanın - mədəniyyət ocağının, analoqu olmayan muğam mərkəzinin yaradılması və burada azərbaycanlı ifaçıların milli musiqimizi ifa etməsi həqiqətən, çox xoşdur.

Belə bir fikir də var ki, bu gün Azərbaycan dünya mədəniyyətlərinin qovuşduğu bir məkandır. Mədəniyyət müxtəlifliyinin mədəniyyət vəhdətliyinə aparan yol elə Bakıdan başlayır...

Flora XƏLİLZADƏ,

Azərbaycan.- 2010.- 26 dekabr.- S. 1.