Azərbaycan Respublikasının Hərbi Prokurorluğu ermənilər tərəfindən Xocalıda törədilmiş soyqırımı ilə bağlı istintaq-əməliyyat tədbirlərini davam etdirir

 

Azərbaycan Respublikasının Hərbi Prokurorluğu qəsbkar ermənilərin keçmiş sovet ordusunun 366-cı motoatıcı alayının şəxsi heyəti ilə birlikdə 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Azərbaycanın Xocalı şəhərində törətdikləri soyqırımı ilə bağlı istintaq-əməliyyat tədbirlərini davam etdirir.

 

1. Zarviqorov Yuri Yuriyeviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın komandiri

2. Çitçyan Valeri İsaakoviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın 1-ci batalyonunun qərargah rəisi

3. Ayriyan Vaçaqan Qriqoryeviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın kəşfiyyat rəisi

4. Akopyan Movses Qrantoviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın 1-ci batalyonunun 2-ci rotasının komandiri

5. Abramyan Poqos Qarnuşeviç - Xankəndində 11-ci alayın komandiri

6. Kisebekyan Qriqoriy Akopoviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın rabitə rotasının komandiri

7. Arutyunyan Slavik Vadimoviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın 5-ci rotasının komandiri

8. İşxanyan Andrey Artyuşeviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın 1-ci rota təchizat vzvodunun komandiri

9. Beqlaryan Sergey Yurikoviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın 2-ci batalyonu, vzvod komandiri

10. Arutyunyan Kamo Rafaeloviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın təmir rotasının vzvod komandiri

11. Danielyan Armen Borikoviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın təmir rotasının vzvod komandiri

12. Qarmaş Viktor Anatolyeviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın zabiti

13. Smaqin Aleksandr Vladimiroviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın zabiti

14. Balyazin Oleq Viktoroviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın zabiti

15. Beqlaryan Armen Volodiyeviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın 1-ci rotasının baş texniki

16. Ayrapetyan Aleksandr Aleksandroviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın giziri

17. Mirzoyan Vaçik Qrantoviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın 2-ci rotasının starşinası

18. Ayrapetyan Vaçik Qurqenoviç - MDB-yə məxsus 366-cı alayın 3-cü rotasının starşinası

19. Abramyan Armo Aramoviç - Xankəndi şəhər DİŞ-nin rəisi

20. Qukasyan Mavrik Araratoviç - Əsgəran RDİŞ-nin rəisi

21. Aqacanyan Karlen Levonoviç - Əsgəran RDİŞ-nin sabiq rəisi

22. Barseqyan Şaqen Semyonoviç - Əsgəran rayon DİŞ-nin rəis müavini

23. Petrosyan Karo Vaniyeviç - Əsgəran RDİŞ yanğın təhlükəsizliyi bölməsinin rəisi

24. Koçaryan Serjik Sumbatoviç - Xankəndi şəhər həbsxanasının rəisi

25. Ayriyan Samvel Samurkayeviç - Əsgəran RDİŞ-də müfəttiş

26. Qriqoryan Edik Emirvaroviç - Əsgəran RDİŞ-nin əməkdaşı

27. Qriqoryan Ararat Rantikoviç - Əsgəran RDİŞ-nin əməkdaşı

28. Akopyan Oleq Nikolayeviç - Həsənabad kənd sovxozunun üzvü

29. Tumasyan Seyran Aprakoviç - Xasq kəndində sürücü

30. Babayan Georgi Ginikoroviç - Həsənabad kənd sovxozunda sürücü

31. Qriqoryan Valerik Sergeyeviç - Həsənabad kənd sovxozunun üzvü

32. Balasanyan Vitaliy Mixayloviç - DQMV erməni xalq cəbhəsinin sədri

33. Mirzoyan Maksim Mixayloviç - Stepanakert şəhəri 2718 saylı avtobazanın rəisi

34. Babayan Bahadur Giniqoroviç - Əvvəllər Xocalıda yaşamış

35. Manqasaryan Artik Qurgenoviç - Əsgəran rayonu, Daşbulaq kənd sakini

36. Kaqramanyan Hamlet Asriyeviç - Əsgəran rayonu, Daşbulaq kənd sakini

37. Qriqoryan Canpolad Xanlaroviç - Əvvəllər Xocalıda yaşamış

38. İşxanyan Yura Georgiyeviç - Əsgəran rayonunda yeməkxana müdiri işləmiş

 

Hərbi Prokurorluğun mətbuat xidmətindən AzərTAc-a daxil olmuş məlumatda bildirilir ki, ötən əsrin 80-ci illərinin ikinci yarısında təcavüzkar erməni millətçilərinin Azərbaycan Respublikasına qarşı əsassız ərazi iddiaları irəli sürməsi və qondarma Dağlıq Qarabağ probleminin ortaya atılması azərbaycanlıların kütləvi şəkildə qırğını və əsrlər boyu yaşadığı tarixi ərazilərdən deportasiyası, şəhər və kəndlərimizin, maddi-mədəniyyət abidələrimizin dağıdılması, milli genefondumuzun məhvinə yönəlmiş digər qəsdlərlə nəticələnmişdir. 1991-1992-ci illərdə Xocalıda və digər yaşayış məntəqələrində soyqırımı törədilmiş, Şuşa şəhəri və başqa çoxsaylı yaşayış məntəqələri işğal edilmiş, bununla da həmin ərazilərdə etnik təmizləmə əməliyyatları həyata keçirilmişdir. Eyni zamanda, dövlət terrorizmi və genosid siyasəti yeridən Ermənistan və işğal olunmuş ərazilərdəki separatçı rejim tərəfindən 1994-cü ilədək çoxsaylı insan tələfatı ilə nəticələnən 373 terror aktı törədilmişdir. Təcavüzkar müharibə nəticəsində 20 min nəfər soydaşımız şəhid olmuş, 50 min nəfərdən artıq vətəndaşımız yaralanmış və əlil olmuş, minlərlə yaşayış məntəqəsi və yaşayış binası, təhsil və tibb müəssisəsi, iqtisadi obyektlər dağıdılmış, ərazilərimizin 20 faizinin işğalı nəticəsində bir milyondan çox soydaşımız qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşmüşdür. Dağlıq Qarabağ və Azərbaycanın digər işğal olunmuş ərazilərində, həmçinin Ermənistanda saxlanılan azərbaycanlı əsir və girovlara dözülməz işgəncələr verilərək, onların bir qismi öldürülmüş və şikəst edilmişdir. 1988-ci ildən etibarən erməni silahlı qüvvələri tərəfindən Dağlıq Qarabağ və Azərbaycanın digər işğal olunmuş ərazilərində, həmçinin Ermənistanda saxlanılan azərbaycanlı əsir və girovlara dözülməz işgəncələr verilməklə, bir qisminin öldürülməsi və şikəst edilməsi, təxribat və terror aktlarının törədilməsi, əhalinin məcburi köçürülməsi, yaşayış məntəqələrində maddi sərvətlərin, tarixi mədəniyyət abidələrinin dağıdılması, habelə ermənilərin törətdikləri digər ağır cinayət faktları ilə əlaqədar prokurorluq və digər hüquqmühafizə orqanları tərəfindən cinayət işləri başlanmış, istintaq aparılmışdır.

Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş bu ağır cinayətlərin istintaq edilməsinin və onlara hüquqi qiymət verilməsinin, həmin cinayətlərin təşkili və törədilməsində iştirak etmiş təqsirkar şəxslərin müəyyənləşdirilib mövcud qanunvericiliyə əsasən cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması, habelə beynəlxalq hüquq normalarının kobud şəkildə pozulması faktları barəsində beynəlxalq təşkilatlar qarşısında müvafiq vəsatətlər qaldırılması məqsədi ilə 2003-cü il dekabrın 18-də Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun, Daxili İşlər və Milli Təhlükəsizlik nazirlərinin əmri ilə birgə istintaq-əməliyyat qrupu yaradılmışdır.

Baş prokurorun 2005-ci il 5 may tarixli qərarına əsasən cinayət işlərinə prosessual rəhbərliyin həyata keçirilməsi Azərbaycan Respublikası hərbi prokuroruna həvalə edilmişdir.

Sülh və insanlıq əleyhinə törədilmiş başqa ağır və xüsusilə ağır cinayətlərin hərtərəfli, tam və obyektiv araşdırılmasını təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun 2009-cu il 30 mart tarixli əmri ilə Azərbaycan Respublikası Hərbi Prokurorluğunun Ağır Cinayətlərə dair İşlər üzrə İstintaq İdarəsinin Xüsusi istintaq şöbəsi yaradılmış və şöbənin rəisi istintaq-əməliyyat qrupunun rəhbəri təyin olunmuşdur.

Azərbaycan Respublikası Hərbi Prokurorluğu tərəfindən bu qəbildən olan işlərin icraatı təzələnməklə istintaqın başa çatdırılması, həmin cinayətlərin təşkili və törədilməsində iştirak etmiş şəxslərin müəyyənləşdirilib mövcud qanunvericiliyə əsasən cinayət məsuliyyətinə cəlb olunması, beynəlxalq hüquq normalarının kobud şəkildə pozulması faktları barəsində beynəlxalq təşkilatlar qarşısında müvafiq vəsatətlər qaldırılması ilə əlaqədar zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsi istiqamətində təxirəsalınmaz istintaq işləri aparılır.

Xocalının işğalı ilə əlaqədar 1992-ci il fevralın 27-də 2000-ci il sentyabrın 1-dək qüvvədə olmuş Azərbaycan Respublikası CM-in 70-ci maddəsi (banditizm), 94-cü maddəsinin 4 və 6-cı bəndləri (ağırlaşdırıcı hallarda qəsdən adam öldürmə) ilə cinayət işi başlanmış və istintaq aparılmışdır.

İstintaqla müəyyən olunmuşdur ki, 1992-ci ilin fevral ayının 26-na keçən gecə saat 22.00 radələrində Ermənistan hərbi birləşmələri və Dağlıq Qarabağın separatçı erməni silahlı quldur dəstələri Xankəndidə yerləşən 366-cı alayın zabit, gizir və əsgərlərinin iştirakı ilə həmin alayın sərəncamında olan müxtəlif çaplı atıcı silahlar və zirehli hərbi texnikalardan istifadə etməklə Xocalı şəhərinə hücum etmiş, şəhərin yüzlərlə dinc sakinlərini, özünümüdafiə batalyonunun döyüşçülərini, şəhərin özündə, eləcə də şəhəri tərk edib canını qurtarmaq üçün Ağdam rayonunun ərazisinə getməyə cəhd edən əhalini, o cümlədən uşaqları, qadınları, qocaları həmin istiqamətdəki yollarda təqib edərək, onların fiziki məhvinə nail olmaq məqsədi ilə, odlu silahlardan atəş açmaqla, işgəncələr verməklə vəhşicəsinə qətlə yetirmiş, girov götürmüş, dövlət və ictimai idarə, təşkilat və müəssisələri, vətəndaşlara məxsus binaları və əmlakı yandırmış, məhv etmiş və talan etmişlər.

Xocalı faciəsi ilə əlaqədar başlanmış cinayət işinin icraatı 1994-cü il martın 31-də dayandırılmışdır. Həmin cinayət işinin icraatı 2005-ci il iyulun 12-də Azərbaycan Respublikasının hərbi prokuroru tərəfindən təzələnərək bu cinayət işi üzrə əməllər Azərbaycan Respublikası CM-in 103-cü (soyqırım), 107-ci (əhalini deportasiya etmə və ya məcburi köçürmə), 115.2-ci (müharibə qanunlarını və adətlərini pozma) və s. maddələrinə tövsif olunmuşdur. Həmin vaxtdan sülh və insanlıq əleyhinə müharibə cinayətləri törətmiş şəxslərin beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olaraq cinayət məsuliyyətinə cəlb, axtarış və mühakimə edilməsi istiqamətində istintaq hərəkətləri aparılmışdır. İstintaqla müəyyən edilmişdir ki, Xocalı faciəsi zamanı 350 nəfər Xocalı sakini, o cümlədən 52 uşaq, 111 nəfər qadın, 16 nəfər 60 yaşdan yuxarı kişi vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş, 371 nəfər girov götürülmüş, 150 nəfər itkin düşmüş, 421 nəfər müxtəlif dərəcəli bədən xəsarəti almış, Azərbaycan dövlətinə və ayrı-ayrı vətəndaşlara bütövlükdə 144.730.267 manat və ya 170.270.816 ABŞ dolları məbləğində maddi ziyan vurulmuşdur.

Faciə zamanı qətlə yetirilənlərdən 192 nəfəri əslən Xocalı sakini, həmçinin 24 nəfər 1988-ci ildə Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlı qaçqın, 32 nəfər 1988-1989-cu ildə Xankəndi şəhərindən və 35 nəfər Dağlıq Qarabağın digər azərbaycanlılar yaşayan kəndlərindən zorla çıxarılmış məcburi köçkün, 8 nəfəri isə Fərqanə hadisələri zamanı Özbəkistandan köçərək Azərbaycana pənah gətirmiş ahıska türkləri və s. olmuşdur.

Həmin silahlı birləşmələr Xocalı sakinlərinə qarşı soyqırımı törədərkən 111 nəfəri Xocalıda, mühasirədən çıxıb qaçmağa müvəffəq olmuş Xocalı sakinlərini təqib edərək 16 nəfəri Kətik meşəsində, 130 nəfəri Naxçıvanik yolunda, 23 nəfəri Qaraqaya ətrafında, 23 nəfəri Dəhraz kəndi yaxınlığında, 8 nəfəri Şelli istiqamətində, 6 nəfəri Əsgəran asfalt yolunun 86-cı kilometrində və s. yerlərdə, əsir götürülənlərdən 18 nəfərini isə Əsgəran Rayon Daxili İşlər Şöbəsində işgəncə verərək xüsusi amansızlıqla qətlə yetirmişlər.

Meyitlərin xarici müayinəsi, məhkəmə-tibb ekspertizalarının rəyləri, mühasirədən çıxmağa müvəffəq olmuş Xocalı sakinlərinin ifadələri ilə ermənilərin və 366-cı alayın hərbi qulluqçularının azərbaycanlılara qarşı törətdikləri ağlasığmaz işgəncə, vəhşilik faktları: baş dərisinin soyulması, qulaq, burun, cinsiyyət üzvlərinin kəsilməsi, gözlərinin çıxarılması, erməni qəbirlərinin üstündə azərbaycanlıların başlarının qurbanlıq kimi kəsilməsi, qadına, qocaya və uşağa da fərq qoymadan qəddarlıqla işgəncə verilməsi müəyyən edilmişdir.

İstintaqla müəyyən edilmişdir ki, erməni silahlı qüvvələri və Dağlıq Qarabağın silahlı separatçı qüvvələrinin keçmiş SSRİ-nin Xankəndidə dislokasiya olunmuş 366-cı alayının hərbçiləri ilə birlikdə törətdikləri bu əməldə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Məclisinin "Soyqırım cinayətinin qarşısının alınması və ona görə cəzalandırma haqqında" 1948-ci il 9 dekabr tarixli konvensiyasında və Azərbaycan Respublikası CM-in 103-cü maddəsində nəzərdə tutulmuş soyqırımı cinayətinin tərkibi vardır. Həmçinin cinayət işi öyrənilərkən müəyyən edilmişdir ki, Xocalı soyqırımını həyata keçirən Ermənistanın hərbi birləşmələri, Dağlıq Qarabağdakı silahlı separatçı birləşmələr və MDB-nin Xankəndidə yerləşən 366-cı alayının hərbçiləri tərəfindən dünya dövlətlərinin qəbul etdiyi beynəlxalq hüquq normalarına da riayət edilməmiş, 1949-cu il 12 avqust tarixli "Döyüşən silahlı qüvvələrdə yaralıların və xəstələrin vəziyyətinin yaxşılaşdırılması haqqında", "Hərbi əsirlərlə rəftar haqqında" və "Müharibə zamanı mülki əhalinin qorunması haqqında" Cenevrə konvensiyalarının müvafiq maddələrində nəzərdə tutulan - döyüş əməliyyatlarında bilavasitə iştirak etməyən şəxslərə qarşı onların həyatına və şəxsiyyətinə qəsd etmək, o cümlədən hər hansı şəraitdə öldürmək, şikəst etmək, qəddarcasına rəftar etmək və işgəncə vermək, girov götürmək, insan ləyaqətinə toxunmaq, o cümlədən təhqiramiz və alçaldıcı tərzdə rəftar edilməsi kimi qadağan olunması barədə tələblər kobud surətdə pozulmuşdur.

Siyahıda göstərilən 38 nəfərin - 366-cı alayın hərbi qulluqçuları və digər şəxslərin Xocalı soyqırımında iştirakı tam sübuta yetirilmiş və onların Azərbaycan Respublikası CM-in soyqırımına görə məsuliyyət nəzərdə tutan 103-cü maddəsi, habelə sülh və insanlıq əleyhinə, müharibə cinayətlərinə görə məsuliyyət nəzərdə tutan CM-in 107-ci (əhalini deportasiya etmə və ya məcburi köçürmə), 113-cü (işgəncə), 115.4-cü (müharibə qanunlarını və adətlərini pozma), 116.0.17-ci (zorlama, cinsi köləlik, məcburi fahişəlik, məcburi sterilizasiya, məcburi hamiləlik, habelə cinsi zorakılıqla əlaqədar başqa hərəkətlər etmə) maddələri ilə nəzərdə tutulan cinayəti etməkdə təqsirləndirilən şəxs kimi cəlb olunmaları barədə qərarlar çıxarılmış, barələrində məhkəmələr tərəfindən həbs qətimkan tədbiri seçilmiş və beynəlxalq axtarışlarının həyata keçirilməsi üçün müvafiq sənədlər İnterpolun Azərbaycan Respublikası Milli Bürosuna göndərilmişdir.

İstintaq zamanı Xocalı soyqırımı ilə bağlı 2213 nəfər şahid və zərərçəkmiş şəxs qismində dindirilmiş, 800-dən artıq ekpertizalar keçirilmişdir.

366-cı alayın həlak olmuş və yaralanmış hərbi qulluqçularının siyahısının təqdim edilməsi, hərbi texnikasının ermənilər tərəfindən ələ keçirilməsi və ya onlara verilməsi, habelə azərbaycanlıların yaşayış məntəqələrinin 366-cı alaya məxsus hərbi texnika ilə atəşə tutulması ilə əlaqədar məlumatların alınması və digər xüsusatlarla bağlı Rusiya Federasiyası, Özbəkistan və Qazaxıstan respublikaları baş prokurorluqlarına hüquqi yardım göstərilməsi barədə təqdimatlar göndərilmişdir.

Xocalı soyqırımının törədilməsində iştirak etmiş 366-cı alayın 2-ci batalyonunun komandiri olmuş mayor Ohanyan Seyran Muşeqoviçin (hazırda Ermənistan Respublikasının müdafiə naziri vəzifəsində işləyir), 366-cı alayın 3-cü batalyonunun komandiri olmuş Nabokix Yevgeni Aleksandroviçin və qeyrilərinin iştiraklarını sübuta yetirən materialların toplanması və Azərbaycan Respublikası CM-in müvafiq maddələri ilə nəzərdə tutulan cinayətləri törətməkdə təqsirləndirilən şəxslər kimi cəlb olunmaları, eləcə də əsir və girovlarla amansız rəftar edərək onlara işgəncələr verməklə qəddarlıqla qətlə yetirmiş, habelə Meşəlidə, Qaradağlıda, Bağanıs-Ayrımda və digər yaşayış məntəqələrində soyqırımı, həmçinin Azərbaycan millətindən olan yerli əhalinin qanuni yerləşdiyi yerlərdən məcburi surətdə didərgin salınaraq deportasiya etməklə xüsusilə ağır cinayətləri törətmiş şəxslərin müəyyən edilməsi istiqamətində istintaq-əməliyyat tədbirləri davam etdirilir.

 

 

AzərTAc

 

Azərbaycan.- 2010.- 24 fevral.- S. 6.