Ülviliyə qanadlanan nəğmələr
Niyaməddin Musayevin adı çəkiləndə biz nəslin yaddaşında qəribə bir xiffət oyanır. Ürəyimizin min həvəsli arzularla çırpındığı zamanlarda Niyaməddinin özünəməxsus nəfəslə oxuduğu "Şahnaz"ı duyğularımızı dara çəkirdi:
Deyin hardadı, o üzü
dönük,
Sevən ürəyim onu
soraqlar!
İlk
baxışda bəlkə də adi sözlərdir. Amma Niyaməddini
dinləyənlər gözəl duyurlar ki, bu misralar onun qəribə
səsinin qəmli ahəngində necə əfsuna
dönürdü. Sanki səs
görünürdü, səs alışıb
yanırdı. Bir dilim alova çevrilib
köksümüzə köz kimi sıxılırdı.
Ürəkdən qəm alan bu haray kimi
kövrəltmirdi?! Kövrəlmək də təzələşmək,
yeniləşmək deməkdir. Tələbə
vaxtı mənə elə gəlirdi ki, "Şahnaz"
Niyaməddinin zirvəsidir. Ondan sonra nə
oxusa, o mahnılar həmin zirvənin ətəklərinə
belə çatmaz. Əlbəttə, elə
o zaman da Niyaməddin orijinal üslubda, bir-birindən həzin,
könüldə qalan mahnılar oxuyurdu. Bununla
belə, Niyaməddin Musayevin yaradıcılığında
"Şahnaz"ın yeri bambaşqa idi.
Sanki bütün bunların
acığına günlərin birində Niyaməddin Musayev
Azərbaycanın böyük şairi Məmməd Arazın
sözlərindən ibarət yeni bir mahnısını oxudu:
Bir taleyin oyununda cütlənmiş
zərik,
Yüz il
qoşa atılsaq da, qoşa düşmərik.
Bir zərrənin
işığına milyonlar şərik,
Dünya mənim,
dünya sənin, dünya heç kimin.
Nə qəribə etiraz, nə
qəribə sevgi! Olumla ölüm arasındakı bir
addımlıq yolda göyərmiş ağ
və qara günləri bu qədər aydınlığı
ilə eşidənin duyğularına necə ələyirdi
Niyaməddin?! Yoxsa növbəti zirvəsi idi bu
mahnı?! Duydum ki, əsl həqiqət
başqadır. Əslində sənətdə
son zirvə olmur. Ümummilli lider Heydər
Əliyev Niyaməddin Musayevin nəfəsindən qopan bu
mahnını çox sevirdi. Görüşlərinin
birində ulu öndər arzusunu dilə gətirərək
demişdi: "Niyaməddin, sənin Məmməd Arazın
sözlərinə bir mahnın var e, "Dünya sənin,
dünya mənim, dünya heç kimin". Çox
gözəl oxuyursan. Deyəsən,
musiqisini də özün bəstələmisən?"
Müğənni də təvazökarcasına
başını aşağı salaraq "bəli" -
dedi. Gözlərimizdən çəkilməyən
bu görüşdə ulu öndərimiz mahnı janrı ilə
bağlı çox qiymətli fikirlər söylədi.
Niyaməddin
Musayev ruhumuzun müğənnisidir. Pərəstişkarlarının
qəlbində onun nəğmələrinin öz yeri, öz
yozumu var. Əgər oxuyan Niyaməddindirsə, eşidəni
sevindirən ancaq budur. Yəni
ifasındakı nəğmələrin bir o qədər də
fərqinə varılmaz. Təbii, bu,
başqa məsələdir ki, ürəyimizdən hansı nəğmə
də keçərdi. İfa etdiyi
mahnıların hamısına elə bil ki, əbədilik
olaraq öz mənəvi möhürünü vurub. Nəfəsində duyduğumuz şərqilər
özgə ifada bizə çatmaz. Elə müğənninin
ən böyük sənət qələbəsi də budur:
özü olmaq! Bəzən deyirlər ki, bu,
ancaq müəllif mahnılarının ifaçısına
məxsusdur. Xalq mahnılarını
hamı eyni avazla oxuya bilir. İstər-istəməz
Qədir Rüstəmovun "Sona bülbüllər"i yada
düşür, Fatma Mehrəliyevanın "Kəsmə
şikəstə"sini xatırlayırıq. Təkrarı, əvəzi varmı? Həyatda hər kəs ömrünü
yaşadığı kimi, mahnı
ifaçılığında da hər bir müğənni
məhz öz izini qoyur, öz sözünü deyir.
Bəs ilk
mahnısını nə vaxt oxuyub Niyaməddin Musayev? Dediyinə
görə, bu, orta məktəb illərində "
Müğənninin
uşaqlıq illəri İmişlidə keçib. O, 1940-cı ildə bu şəhərdə
doğulub, orta təhsilini alıb, elə o çağlarda da
qəlbində bir niskil göyərib. Atasını
erkən itirib. Görünür, bu da
taleyin amansız qəsdidir ki, səni başqalarından tez
seçir, fərqləndirir. Səni
yaşıdlarından da tez sınağa çəkir. Həyatın bu dərdli, əzablı yollarından
Niyaməddin öz səsinə sığınaraq keçib.
Bir də gözlərini açıb ki,
Bakıdadır. İlk konserti də 1970-ci
ildə olub. O günün həyəcan və uğurlarını
indiyədək unutmayıb. 1974-cü ildə isə
bizi bizdən qoparan "Şahnaz" təsnifini oxuyub. Məhz şəhərin ünvanına yol
açdığı günlər də o ildən
başlayıb. O mahnı unudulmaz müğənnimiz,
böyük sənət ustası Şövkət Ələkbərovanın
da çox xoşuna gəlib. Təbiətindəki
xeyirxahlıq, istedada kömək etmək, qolundan tutmaq
xüsusiyyəti onu rahat buraxmayıb. Filarmoniyanın
direktorundan xahiş edib ki, Niyaməddin Musayevin solo konsertinin
keçirilməsinə icazə versin. İndi o günləri
həzin duyğularla xatırlayan Niyaməddin Şövkət
xanımın özünəməxsus mərdliyini,
böyüklüyünü ehtiramla yad edir: "Proqrama
Şövkət xanımla mənim birgə konsertim
salındı. Konsertin başlanmasına bir
neçə dəqiqə qalmışdı. Rəhmətlik
zala baxıb mənə dedi: "Nə qədər adam gəlib? Neçə illərdir
mən oxuyuram, bu qədər tamaşaçı görməmişəm.
Hamısı sənin səsinin
işığına yığışıb". Şövkət xanım belə ürək sahibi
olmaqla yanaşı, sənətə, sənətçiyə
qiymət verməyi bacaran, onu gərəyincə duyan fədakar
insan idi. Sizə deyim ki, rəhmətlik
Sara xanım Qədimova da belə mərd idi. Açığı, sənətkar
qadınlarımız sənəti qiymətləndirməkdə
kişilərdən daha çox fərqlənirlər. Onlarda bizlərə qarşı sənət
qısqanclığı olmur".
Niyaməddin
Musayev 1978-ci ilə kimi müxtəlif xalq çalğı alətləri
ansamblında muğam ifaçısı kimi
çıxış edib. Məhz həmin ildə
"Röya" instrumental ansamblının yaradılması
isə musiqi aləmində yeni bir sənət
cığırı oldu. "Oxuyur
Naxçıvan Muxtar Respublikasının əməkdar artisti
Niyaməddin Musayev". Bir neçə il
Niyaməddini məhz belə təqdim etdilər. O, əslində
üzünü bütün Azərbaycana tutub oxuyurdu. Onu yurdumuzda hamı sevirdi. Niyaməddin
başdan-başa Azərbaycan torpağının vurğunu
idi. O, muğamlarımızı da, xalq
mahnılarımızı da özünəməxsus şəkildə
ifa edirdi. Bu həqiqəti hamı bildiyi halda
onun sənətinə uzun müddət laqeydlik oldu və birdən-birə
ona məhz belə bir fəxri ad necə verildi? Niyaməddin
Musayevin söylədiklərindən: "1991-ci ildə
Naxçıvana konsert verməyə getmişdik. Heydər Əliyev də Naxçıvanda
Ağsaqqallar Şurasının sədri idi. O vaxt rəhmətlik
Afiyəddin Cəlilov da orada işləyirdi. Xəbər
gətirdilər ki, Afiyəddin müəllim səni görmək
istəyir. Görüşdük, məni çox
mehribanlıqla qarşıladı və dedi: "Niyaməddin,
xalq səni çox sevir. Bu gün konsertə
Heydər Əliyev də gələcək. Proqrama nəzər salsan, pis olmaz". Bu, mənim üçün gözlənilməz xəbər
oldu. Çünki o vaxta kimi heç bir
dövlət nümayəndəsinin, tanınmış siyasi
xadimin qarşısında oxumamışdım. Heydər Əliyev içəri daxil olanda
bütün salon ayağa qalxdı. Əvvəlki
şövqlə, əvvəlki ehtiramla adamlarla
salamlaşdı. Doğrudur, bu qəfil
görüşə sevinsəm də, çox həyəcanlanmışdım.
Asan deyil, ulu öndər Heydər Əliyev
böyük səhnələr, böyük müğənnilər
görüb, dünyanın "mənəm-mənəm"
deyən sənətçilərini dinləyib. İndi
belə bir şəxsiyyətin qarşısında mənim
çıxış etməyim... Böyük məsuliyyət
hissi duyurdum. Konsert yüksək səviyyədə
keçdi. Qüdrət Quliyev (o vaxt muxtar
respublikada ikinci katib işləyirdi) səhnəyə
çıxdı. Mənə
"Naxçıvan Muxtar Respublikasının əməkdar
artisti" fəxri diplomunu təqdim etdi. Yaman
təsirləndim. İnanın, təşəkkür
etməyə dilim də söz tutmadı. Konsertdən
sonra Heydər Əliyev yaradıcı kollektivimizlə
görüşdü. Bir daha ulu öndərin
yaddaşına və sənət duyumuna məftun oldum. Mənim üçün unudulmaz bir gün də
Bakıda qismətimə çıxdı. Heydər Əliyevin Prezident seçilməsi ilə
bağlı andiçmə mərasimi ilə əlaqədar təşkil
olunmuş konsert proqramında mən də iştirak edirdim.
Ümumiyyətlə, ulu öndərin mənim
boynumda böyük haqqı var. Aldığım bütün
fəxri ad və mükafatlarda bu böyük insanın
razılığı və imzası var. İndi xalq artistiyəm.
Hər dəfə bu ad səslənəndə
inanın, birinci olaraq Heydər Əliyevi xatırlayıram.
Bəlkə də elə o səbəbdəndir
ki, oxuduğum "Millət atası" mahnısı
eşidənlər tərəfindən rəğbətlə
qarşılanır. Çünki ürəyimin
bütün məhəbbətini, həsrətini mən bu nəğmə
ilə dilə gətirirəm".
Bizim
böyük şairlərimizdən Bəxtiyar Vahabzadə, Məmməd
Araz Niyaməddin Musayevin səsini çox sevirdilər. Müğənninin
Bəxtiyar Vahabzadənin "Kölgəm qədər
yaxınsan" şeirinə bəstələdiyi mahnı da
rəğbətlə qarşılandı və sevildi.
Rəhmətlik Bəxtiyar Vahabzadə söyləyirdi:
"Sözlə demək istədiyim hissləri Niyaməddin səslə
elə gözəl, heyranedici ifa edib ki..."
Niyaməddin Musayev oxuyanda tənhalıq,
özünə çəkilmək istəyirsən,
duyğularınla baş-başa qalmaq arzusunda olursan. Bir-birinə
bənzəyən və bənzəməyən o qədər
müğənni var ki?! Neçə-neçə gözəl
nəfəsli ifaçımız barəsində "bənzərsizdi",
"təkrarsızdı" demişik. Bu sözlərin həqiqiliyinə
şübhə yox. Çünki belə ifadələri
çoxumuz işlətmişik. Məsələ ondadır
ki, Niyaməddin Musayevi kiməsə bənzətmək, kiminləsə
müqayisə etmək heç mümkün deyil. Çünki
onun sinəsindən qopan adi səs deyil. Sanki dəhşətli
hüzndü, dərin kədərdi birləşərək
haray qoparır. Bütün varlığı, mahnıları
və musiqisi ilə Niyaməddin Musayev ancaq özüdür. Mahnı
var ki, ürək oxşayır, qəlbə yatır,
neçə-neçə xatirə oyadır, səni gah
kövrəldir, gah da sevindirir. Mütəxəssislər ki, yəqin
ki, razılaşarlar. Niyaməddinin ifa etdiyi mahnılar
bunların heç biri deyil. Niyaməddin hüznü, Niyaməddin
kədəri (məhz hüznü, kədəri, səsi yox)
adamın ruhunu tərpədir, ölüb-dirilirsən. Varlığımızı
silkələyən, bizi titrədən bu, nə möcüzədir?
Baş açmırsan.
Xalq artistinin mahnı
seçməkdə də öz yolu var. Şeiri müəllifə
görə yox, müəllifi şeirə görə
tapır. Dəfələrlə olub ki, cırılmış
qəzet parçalarından misralar, şeirlər
götürüb. Müəllifi kimdir, bilməyib, xoşuna gəlib,
musiqi qanadı verib. Belə nəğmələrdən biri:
Danlayıb özümü,
küsdüm özümdən,
Yalançı bir eşqə
mən inanmışam.
Səndən yox, incidim iki
gözümdən,
Onlara aldanıb oda
yanmışam.
İlk nəğməsini
oxuyan gündən ürəyinin odunu nəfəsinə, səsinə
sıxaraq ülviliyə qanadlanan mahnılar oxuyub Niyaməddin
Musayev. Gəncləri sevgiyə, həyata, məhəbbətə
çağırıb. Bütün dinləyənləri
yaşından asılı olmayaraq gözəlliyə,
ucalığa, zirvələrə səsləyib. Bəlkə
də buna görədir ki, onun mahnıları qulaqlıq
deyil, ürək və könül ünvanlıdır!
Flora XƏLİLZADƏ
Azərbaycan.- 2010.- 5 iyun- S.
7.