Azərbaycan jurnalistikası peşəkarlıq, obyektivlik, qərəzsizlik, yüksək milli şüur və vətənpərvərlik prinsiplərinə dönmədən əməl etməlidir

Mətbuata daim yüksək diqqət və qayğı göstərən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2010-cu il iyunun 10-da imzaladığı "Azərbaycan milli mətbuatının 135 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" sərəncamı ilə Azərbaycan milli mətbuatının 135-ci ildönümü respublika miqyasında təntənəli şəkildə qeyd olunacaqdır. Əsası Həsən bəy Zərdabi tərəfindən 1875-ci ildə "Əkinçi" qəzeti ilə qoyulmuş milli mətbuatımızın formalaşma mərhələləri cəmiyyətin özünün inkişaf xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq mürəkkəb təkamül yolu keçərək müasir səviyyəyə gəlib çatmışdır.

Bu gün müstəqil Azərbaycan söz, fikir və məlumat azadlığının maksimum səviyyədə təminatı baxımından MDB məkanında ən qabaqcıl yerlərdən birini tutur. Respublikamızda bu yönümdə həyata keçirilən mütərəqqi islahatlar, ilk növbədə, demokratik, hüquqi və dünyəvi inkişaf yolunu prioritet seçərək bu yolla inamla irəliləyən Azərbaycanda kütləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətinə verilən yüksək qiymətin ifadəsi sayılmalıdır. Bəs Azərbaycan mətbuatı onun üçün yaradılmış bu plüralist mühit müqabilində mütərəqqi tarixi ənənələri nə dərəcə yaşada bilir? Keyfiyyətcə yeni dövrdə milli mətbuatımızın qarşısında duran başlıca vəzifələr hansılardır? Dövlətin və cəmiyyətin müstəqil mətbuatla bağlı obyektiv gözləntiləri nədən ibarətdir?

"Azərbaycan" qəzetinin yubiley tədbirləri çərçivəsində təşkil etdiyi "dəyirmi masa"da bu və digər suallar aydınlaşdırılmış, əhəmiyyətli müzakirələr aparılmışdır. "Dəyirmi masa"da Milli Məclis Sədrinin müavini Bahar Muradova, Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin sədri, professor Rəbiyyət Aslanova, Milli Məclisin deputatı, Yeni Azərbaycan Partiyası icra katibinin müavini Mübariz Qurbanlı, Prezident Administrasiyasının bölmə müdiri Vüqar Əliyev, "İki Sahil" qəzetinin baş redaktoru, Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü Vüqar Rəhimzadə və Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun prezidenti, KİV-nin inkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun Müşahidə Şurasının sədri Umud Rəhimoğlu iştirak edirdilər.

XX əsrin sonlarında müstəqillik qazandıqdan sonra demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlət quruculuğunu özünün inkişaf modeli kimi qəbul edən Azərbaycan Respublikasında söz və məlumat azadlığının təmin edilməsi, kütləvi informasiya vasitələrinin sərbəst fəaliyyətinə zəruri şərait yaradılması prioritet vəzifə kimi müəyyənləşdirilmişdir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi iradəsi və böyük səyləri nəticəsində plüralizmi, söz və məlumat azadlığını məhdudlaşdıran süni maneələr aradan qaldırılmış, kütləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətini tənzimləyən qanunvericilik bazası təkmilləşdirilərək beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmışdır. Heydər Əliyevin fərman və sərəncamları ilə mətbuatın maddi-texniki bazasının, iqtisadi müstəqilliyinin gücləndirilməsi, jurnalistlərin azad fəaliyyəti üçün əlverişli şəraitin təmin edilməsi məqsədilə çoxsaylı tədbirlər həyata keçirilmiş, mətbuat-dövlət münasibətlərində mütərəqqi ənənələrin əsası qoyulmuşdur. Hazırda Azərbaycanda yüzlərlə mətbuat orqanı, informasiya agentliyi, teleradio şirkətləri, sürətlə inkişaf edən internet resursları vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunun fəal iştirakçısına çevrilərək cəmiyyətimizin informasiyaya olan ehtiyacının ödənilməsində əhəmiyyətli rol oynayırlar.

İlham ƏLİYEV,

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

"Azərbaycan milli mətbuatının 135 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" sərəncamdan

Tədbiri giriş sözü ilə açan "Azərbaycan" qəzetinin baş redaktoru, Milli Məclisin deputatı, Mətbuat Şurasının İdarə Heyətinin üzvü Bəxtiyar Sadıqov dedi:

- Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin milli mətbuatın 135 illik yubileyinin keçirilməsi ilə bağlı 2010-cu il 10 iyun tarixli sərəncamı ölkə jurnalistlərinin böyük sevinc və rəğbət hissi ilə qarşılanmışdır. Bugünkü "dəyirmi masa"nın keçirilməsində məqsəd də milli mətbuatın yubileyi və ölkə başçısının sərəncamından irəli gələn vəzifələri müzakirə etmək, mətbuatımızın ötən dövrdəki inkişaf mərhələlərinə, bugününə və gələcək inkişaf perspektivlərinə obyektiv nəzər salmaqdır. "Dəyirmi masa"ya mətbuatla sıx əlaqədə olan, onun problemlərini yaxından bilən nüfuzlu insanların dəvət olunması da təsadüfi deyildir. Məqsədimiz ilk növbədə, ölkə başçısının sərəncamı ilə keçiriləcək yubiley tədbirlərinin, belə demək mümkünsə, əsas prioritetlərini müzakirə etməkdir. Yəni, keçiriləcək tədbirlərdə hansı məsələlərin müzakirə olunması, diqqətin əsasən nəyə yönəldilməsi ətrafında fikir mübadiləsi aparmaq, ortaq məxrəcə gəlməkdir. Bu mənada, "dəyirmi masa" həm də metodoloji xarakter daşıyır. Eyni zamanda, biz bugünkü görüşlə yubiley tədbirlərinə start veririk.

135 il əvvəl Azərbaycanda ilk mətbuat orqanının - "Əkinçi" qəzetinin yaradılması işıqlı ziyalımız Həsən bəy Zərdabinin adı ilə bağlıdır. Azərbaycanın ilk qəzeti kifayət qədər mürəkkəb dövrdə, həm də texniki imkanların son dərəcə məhdudluğu şəraitində işıq üzü görmüşdü. Həmin dövrə qədər cəmiyyətdə kütləvi informasiya vasitəsi olan qəzet haqqında hansısa təsəvvürlərin olmaması vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirirdi. Bütun bu və digər çətinliklərin öhdəsindən uğurla gələn Həsən bəy Zərdabi 1875-ci il iyulun 22-də "Əkinçi"nin ilk sayının işıq üzü görməsinə nail oldu. Qəribə həm də bu idi ki, "Əkinçi" qəzeti yaranmamışdan öncə onun senzurası yaranmışdı. Görkəmli ədib və naşir Həsən bəy Zərdabi o zaman qubernator Staroselki ilə dil tapa bildiyindən general-qubernator qəzetin senzurasını öz üzərinə götürmüşdü.

Azərbaycan mətbuatı bütövlükdə 123 il müddətində - 1998-ci il 6 avqust tarixinə qədər senzura şəraitində fəaliyyət göstərib. Ulu öndər Heydər Əliyevin 1998-ci il 6 avqust tarixli "Azərbaycan Respublikasında söz, fikir və məlumat azadlığının təmin edilməsi sahəsində tədbirlər haqqında" fərmanı ilə kütləvi informasiya vasitələri üzərində senzura ləğv olundu, bu sahənin inkişafını stimullaşdıran bir sıra zəruri tədbirlər həyata keçirildi. Qəribə məqam bundan ibarətdir ki, senzuranın ləğvini nəzərdə tutan sərəncam müxalifət düşərgəsində də etirazla qarşılanmışdı. Ənənəvi qərəzli ampluadan çıxış edən əks tərəf iddia edirdi ki, senzuranı ləğv edən hakimiyyət guya müstəqil mətbuatı məhkəmə yolu ilə boğmağa çalışır. Amma bütün bunlara baxmayaraq, ulu öndər Heydər Əliyevin bu prinsipial və qətiyyətli addımı Azərbaycan mətbuatının inkişafında maraqlı olan bütün insanlarda böyük sevinclə, razılıq hissi ilə qarşılandı. Əslində, Azərbaycanda müstəqil mətbuatın formalaşması prosesi də məhz bu əlamətdar tarixdən - 1998-ci ilin avqustundan başlayır.

Ötən əsrin səksəninci illərinin sonlarından 1998-ci ilə qədər olan dövr isə müstəqil mətbuatın meydana gəlməsi dövrü kimi xarakterizə olunur. Belə ki, 80-ci illərin sonunda - qırmızı imperiyanın süqutu ərəfəsində Azərbaycan mətbuatında açıq, sərbəst, azad söz demək meyli kifayət qədər qabarıq sezilirdi. Hətta mərhum jurnalist Nəcəf Nəcəfovun redaktoru olduğu "Molodyoj Azerbaydjana" qəzeti müstəqil və cəsarətli yazıları ilə cəmiyyətin diqqətini cəlb edirdi. Sonrakı dövrdə xalqın azadlıq və istiqlaliyyət kimi ideallarını tərənnüm və təbliğ edən, onun haqq səsini qaldıran çoxsaylı mətbuat orqanları yaranmağa başladı. Lakin bu qəzetlərin hamısı sovet dövründə qəbul edilmiş qanunlar əsasında fəaliyyət göstərməyə məcbur idilər, yəni, onların müstəqilliyinə hansısa formada təminat yaradan hüquqi əsaslar yox idi. Digər tərəfdən, dövlət nəzarətinin, senzuranın mövcudluğu şəraitində müstəqil mətbuatın yarandığından danışmaq da mümkün deyildi. Məhz buna görə də 1998-ci ilin 6 avqust tarixinədək olan dövr Azərbaycanda müstəqil mətbuatın meydana gəlməsi mərhələsi kimi dəyərləndirilir.

Ulu öndər Heydər Əliyevin hələ Azərbaycanın ilk qəzeti işıq üzü görməmişdən əvvəl yaranmış senzuranı ləğv etməsi ilə milli mətbuatın inkişafında ikinci əsas mərhələ başlandı. Mətbuat üzərində dövlət senzurasının ləğvi barədə fərman kütləvi informasiya vasitələrinin sürətli inkişafına ciddi təkan verməklə yanaşı, cəmiyyət həyatında onların səmərəli rolunun artırılması sahəsində geniş dövlət proqramının əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirdi. Məhz həmin dövrdən etibarən ölkədə mətbuat orqanlarının azad fəaliyyəti və inkişafı yolunda süni maneələrin aradan qaldırılması, qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi, qəzetlərin maddi-texniki təchizatının yaxşılaşdırılması sahəsində əməli tədbirlərin həyata keçirilməsinə başlanıldı. Eyni zamanda, mətbuatın müstəqilliyinin təmini məqsədilə bir sıra mütərəqqi ruhlu qanunlar, fərman və sərəncamlar qəbul edildi.

Fikrimizcə, mətbuatın inkişafında üçüncü əsas mərhələ 2003-cü ildə Mətbuat Şurasının yaranması və fəaliyyəti ilə başlayır. Buna qədər isə Mətbuat və İnformasiya Nazirliyi ləğv edilmiş, mətbuat dövlət nəzarətindən tamamilə çıxarılmışdı. Jurnalistlərin I qurultayında yaradılan Mətbuat Şurası müstəqil ictimai qurum kimi özünüidarə prinsipi əsasında fəaliyyət göstərməklə müstəqil mətbuatın inkişafında ciddi işlər gördü.

Nəhayət, mətbuatın inkişafında dördüncü mərhələ möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin 2008-ci il iyulun 31-də "Azərbaycan Respublikasında kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafına Dövlət Dəstəyi Konsepsiyası"nı imzalaması ilə başlayır. Sərəncamda vurğulanırdı ki, Azərbaycan Respublikasının sürətli sosial-iqtisadi inkişafı, ictimai həyatın bütün sahələrinin yeniləşməsi fikir, söz və məlumat azadlığının, plüralizmin daha geniş təmin olunması üçün əlavə tədbirlər görülməsini zərurətə çevirir. Mətbuata Dövlət Dəstəyi Konsepsiyasının imzalanması da dövlət orqanları ilə kütləvi informasiya vasitələri arasında səmərəli əməkdaşlıq münasibətlərinin inkişaf etdirilməsi, kütləvi informasiya vasitələrinin iqtisadi müstəqilliyinin və jurnalistlərin peşəkarlığının artırılması, vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunda kütləvi informasiya vasitələrinin rolunun gücləndirilməsi məqsədinə xidmət edir.

Sərəncamda göstərilirdi ki, kütləvi informasiya vasitələrinin inkişafına dövlət dəstəyinin əsas məqsədi vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu prosesində onların mühüm rolunu nəzərə almaqla fikir, söz və məlumat azadlığını inkişaf etdirmək, kütləvi informasiya vasitələrinin müstəqilliyini dəstəkləmək, redaksiyalara yardım mexanizmini təkmilləşdirməkdir. Konsepsiyaya əsasən, kütləvi informasiya vasitələrinə maliyyə yardımı müsabiqəli və müsabiqəsiz şəkildə həyata keçirilir.

Konsepsiyada nəzərdə tutulmuş məqsədlərin reallaşdırılması üçün dövlət başçısı İlham Əliyev 2009-cu ilin aprelində Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun yaradılması haqqında da sərəncam imzaladı. Həmin sərəncam əsasında qısa müddətdə yaradılmış fond bu gün də uğurla fəaliyyət göstərir, dövlətin mətbuata yardım siyasətini praktik surətdə gerçəkləşdirir.

Ümumiyyətlə, xüsusi vurğulamaq olar ki, müstəqillik illərində Azərbaycan mətbuatının inkişafı ilə bağlı üç mühüm sərəncam imzalanmışdır. Bu sərəncamların hər birində mətbuat qarşısında duran əsas vəzifələr müəyyənləşdirilmiş, dövlətin KİV-nin inkişafına yardımının formaları göstərilmiş, yubiley tədbirlərinin mahiyyəti açıqlanmışdır. Eyni zamanda, mətbuatın inkişafı ilə bağlı dövlətin üzərinə götürdüyü öhdəliklər konkret müddəalarda göstərilmişdir.

Bu sənədlərdən birincisi ulu öndər Heydər Əliyevin 2000-ci il 27 mart tarixli "Azərbaycan milli mətbuatının yaranmasının 125 illiyi haqqında" sərəncamıdır. Həmin sərəncamda həmçinin milli mətbuatımızın keçdiyi yola tarixi prizmadan obyektiv qiymət verilirdi. Sirr deyildir ki, hələ ötən əsrin əvvəllərində milli mətbuatın inkişafında böyük rol oynamış nurlu ziyalılar, naşirlər, publisistlər sovetlər birliyi dövründə "burjua yazarları" kimi cəmiyyətə təqdim olunur və mənfi planda göstərilirdilər. Lakin tarixi həqiqət bundan ibarətdir ki, onların hər biri dövlətini sevən ziyalı olaraq xalqa, vətəndaşlara kömək etmək istəyirdi.

"Molla Nəsrəddin" ədəbi məktəbinin nümayəndələri bir üslubda, "Füyuzat" ədəbi məktəbinin üzvləri isə başqa formada fəaliyyət göstərsələr də, xalqın nicatına yol açan mütərəqqi ideyaları təbliğ edirdilər. Məhz bu baxımdan ulu öndərin imzaladığı sərəncamda mətbuat tarixinin yenidən obyektiv şəkildə yazılması zərurəti önə çəkilirdi.

Sərəncamda ikinci vacib məqam sovet dövrü jurnalistikasının müsbət cəhətlərinin obyektiv dəyərləndirilməsi idi. Məlumdur ki, AXC-Müsavat hakimiyyəti dövründə sovet dövrü jurnalistikası birmənalı inkar edilir, onun müsbət cəhətlərinə göz yumulurdu. Belə iddialar səslənirdi ki, bu, kommunist ideallarına xidmət etmiş jurnalistikadır və guya cəmiyyət üçün tamamilə gərəksizdir. Amma ulu öndər Heydər Əliyev konkret fakt, dəlil və sübutlar əsasında bu neqativ yanaşmanın yanlış olduğunu sübuta yetirdi. Düzdür, sovet dövründə mətbuat üzərində həm dövlətin, həm də partiyanın senzurası var idi. Buna baxmayaraq, həmin dövrdə mətbuat dilimizin, mədəniyyətimizin, adət-ənənələrimizin, iqtisadiyyatımızın inkişafında mühüm rol oynamışdır. Həmin dövrdə güclü jurnalist ordusu formalaşmışdır və bütün bu müsbət məqamların üzərindən xətt çəkmək ədalətsizlik olardı. Məhz bu cəhətlərinə görə "Azərbaycan milli mətbuatının yaranmasının 125 illiyi haqqında" fərman mətbuatımız üçün son dərəcə böyük əhəmiyyətə malikdir.

Azərbaycan Prezidenti möhtərəm İlham Əliyevin imzaladığı ikinci mühüm sənəd isə mətbuatın 130 illik yubileyi ərəfəsinə təsadüf etdi. 2005-ci il 21 iyul tarixində "Azərbaycan mətbuat işçilərinin təltif edilməsi haqqında", "Azərbaycan mətbuat işçilərinə fəxri adların verilməsi haqqında", habelə "Kütləvi informasiya vasitələrinə maliyyə yardımı göstərilməsi haqqında" sərəncamlar imzalayan cənab İlham Əliyev jurnalistlərin əməyinə yüksək qiymət verdiyini, onlara arxa, dayaq olduğunu əməli şəkildə sübuta yetirdi. Bu sərəncamlar əsasında milli mətbuatın ilk qaranquşu olan "Əkinçi" qəzetinin 130 illik yubileyi respublikanın bütün bölgələrində yüksək səviyyədə qeyd olundu, jurnalistlər mükafatlandırıldı, onlara fəxri adlar, habelə prezident təqaüdləri verildi. İyulun 21-də "Gülüstan" sarayında keçirilən təntənəli mərasimdə çıxış edən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Azərbaycanda söz və mətbuat azadlığının inkişafında maraqlı olduğunu, bunun üçün üzərinə düşən bütün vəzifələri həyata keçirəcəyini növbəti dəfə bəyan etdi.

Nəhayət, üçüncü mühüm sənəd yenə də möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin 2010-cu il 10 iyun tarixində imzaladığı "Azərbaycan milli mətbuatının 135 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" sərəncamdır. Bu sərəncamda da ötən dövrün uğurlarına nəzər salınır və mətbuatın üzərinə yeni dövrün tələblərindən irəli gələn vəzifələr qoyulur. Bugünkü "dəyirmi masa"da biz bu və digər məsələlər ətrafında müzakirələr aparacağıq.

Bahar MURADOVA:

- İlk növbədə, hər birinizi salamlayır, 1875-ci ildə bünövrəsi qoyulan, müxtəlif inkişaf mərhələlərini keçən Azərbaycan milli mətbuatının növbəti yubileyi münasibəti ilə ürəkdən təbrik edirəm. Düşünürəm ki, "Azərbaycan" qəzeti redaksiyasında start verilən yubiley tədbirləri ölkənin müxtəlif regionlarında yüksək səviyyədə keçiriləcək, Azərbaycan Prezidentinin milli mətbuatın 135 illik yubileyi ilə bağlı imzaladığı sərəncamında mətbuat nümayəndələrinin və eləcə də cəmiyyətin qarşısına qoyulmuş vəzifələrin yerinə yetirilməsi baxımından bu tədbirlər stimul rolu oynayacaqdır.

Azərbaycan mətbuatı öyündüyümüz, fəxr etdiyimiz, qürur duyduğumuz dəyərlərdən biridir. Cənab İlham Əliyevin sözügedən sərəncamı Azərbaycan mətbuatının keçdiyi yolu həm xronoloji, həm də məzmun baxımından dövrləşdirməyə imkan verir. Həmin sərəncamda mətbuatın keçdiyi yola, onun oynadığı rola qısa da olsa, nəzər salınır, qiymət verilir, eyni zamanda, qarşıda dayanan vəzifələr göstərilir. Bu vəzifələr çox əhəmiyyətlidir. Çünki istənilən xalqın və millətin özünün dövlətini, ən yüksək səviyyədə insan haqlarını təmin edəcək cəmiyyətini formalaşdırmasında mətbuat çox əhəmiyyətli rol oynayır. Azərbaycan dövlətinin yeritdiyi siyasətin əsas istiqamətlərindən biri də məhz mətbuata qayğıdır, onun öz missiyasını, vəzifələrini yerinə yetirməsinə yaradılan şəraitdir.

Bu şəraitdən necə istifadə olunur? Mətbuat nümayəndələri bunu necə dəyərləndirir? Azərbaycan ictimaiyyəti, Azərbaycan xalqı mətbuatın inkişafı ilə bağlı hansı istək və arzulara malikdir, hansı məsələlərə işıq salınmasını mətbuatdan gözləyir? Əlbəttə, bütün bunlar əhəmiyyətli məsələlərdir. Və mətbuatın öz vəzifəsini yerinə yetirməsi üçün bu sualların aydın və konkret şəkildə cavablandırılmasına böyük ehtiyac var. Ümummilli lider Heydər Əliyevin qısa dəyərləndirməsinə əsaslansaq, deyə bilərik ki, mətbuat xalqın tribunasıdır və xalqın tribunası rolunu oynamalıdır. Mətbuat özünün informasiya almaq, informasiya ötürmək və məlumat yaymaq vəzifəsini qanunlarla müəyyən olunmuş çərçivədə yerinə yetirməklə yanaşı, ictimaiyyət, eləcə də xalq tərəfindən üzərinə qoyulmuş vəzifə və öhdəlikləri yerinə yetirməlidir. Xalqın, dövlətin inkişaf perspektivlərini nəzərə alanda, milli-mənəvi dəyərlərini qorumaq baxımından vəzifələrinə diqqət yetirəndə, əlbəttə, mətbuatın mənəvi öhdəlikləri, onun üzərinə düşən vəzifələr çoxluğu daha qabarıq görünür.

Əlbəttə, bu gün müstəqil mətbuatla yanaşı, ayrı-ayrı partiyaların, cəmiyyətlərin, ictimai qurumların, həmçinin dövlət orqanlarının təsis etdiyi qəzetlər mövcuddur. Eyni zamanda, "Azərbaycan" qəzeti kimi rəsmi dövlət orqanı var. Bunların hər birinin məsələlərə yanaşmalarında köklü fərqlər də hiss olunur. Azərbaycan ictimaiyyətinin də, xalqın da bu mətbuat orqanlarına münasibətində formalaşmış stereotip var. Məsələn, heç kim "Azərbaycan" qəzetindən və bu qəbildən olan mətbuat orqanlarından qeyri-ciddi xəbərlər gözləmir. Bu mətbuat orqanlarının səhifələrində, kütləvi elektron informasiya vasitələrində hansı informasiya, məlumat gedirsə, insanlarda onun dəqiqliyinə, səhihliyinə şübhə yeri qalmır.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin ən ümdə arzusu bu idi ki, Azərbaycan mətbuatı müstəqil olsun. Müstəqil mətbuatın yetişməsinə, formalaşmasına hər birimizin ehtiyacı var. Çünki hər birimizin obyektiv, qərəzsiz, vicdanlı və fərq qoymayan münasibət formalaşdırılmasını istəyirik. Biz həqiqətin harada olmasını dərk etmək üçün məhz bu məsələlərə diqqət yetirməliyik. Doğrudur, bəzən maraqlarımız baxımından məsələləri bu və ya digər formada şərh edə bilərik, amma bu, bizim siyasi və qrup maraqlarımıza aiddir. Milli və dövlət maraqlarımızdan yanaşdıqda isə, burada obyektiv, qərəzsiz müstəqil mətbuatın işinə çox böyük ehtiyac var.

Çox yaxşı ki, bu gün özünün bütün qüsurları, müsbət cəhətləri, çatışmazlıqları ilə müstəqil mətbuat formalaşmaqdadır. Əgər 1875-ci ildən 1998-ci ilədək Azərbaycanda mətbuat özünün formalaşma və təşəkkül prosesini keçirirdisə, sonrakı illər məhz müstəqil mətbuatın formalaşması, təşəkkül tapması dövrü kimi xarakterizə olunur və bizim hər birimiz bu proseslərdə yaxından iştirak etmişik.

Bu gün mətbuatı təkcə jurnalistlərin yaradıcılıq sahəsi adlandırmaq olmaz. Çünki mətbuatın formalaşmasında öz fikrini ifadə etmək imkanı olan şəxslər və qurumlar da yaxından iştirak edirlər. Demək, bizim həm mətbuata münasibətimizdən, həm də mətbuatda münasibətimizdən çox şey asılıdır. Biz bu yolla həm ictimaiyyəti, həm də mətbuatı düzgün istiqamətə yönəldə bilirik. Amma indi hansını nə qədər yönəldə bilmişik, bu, başqa söhbətin, müzakirənin mövzusudur.

Qanun yaradıcılığı prosesində iştirak edən bir şəxs kimi mənim üçün qanunların aliliyi və onların dönmədən həyata keçirilməsi əsasdır. Amma, eyni zamanda, bu qanunların yerinə yetirilməsi prosesində Azərbaycan milli-mənəvi dəyərlərinin, mədəniyyətinin, dəyərlər sisteminin, mentalitetinin, tarixi keçmişinin, habelə qarşıda dayanan ali məqsədlərin hansı şəkildə ictimaiyyətə çatdırılması da mənim üçün çox maraqlı və önəmlidir. Düşünürəm ki, mətbuat bir an da olsa vəzifələrini, hansı xalqa mənsubluğunu, hansı dəyərlərin daşıyıcısı olduğunu unutmamalıdır. Çünki informasiyanı çatdırmaq bir məqsəd ola bilməz. İnformasiyanı çatdırmaq bizim hansısa ali məqsədimizə xidmət edən vasitə rolunu oynamalıdır. Bu gün mətbuat təkcə özünü ifadə etməyin məqsədi yox, həm də vasitəsi, formasıdır. Bu həm milli, həm fərdi, həm də qrup mənasında götürülməlidir. Bütün bunları uzlaşdırmaq, bir araya gətirmək vəzifəsi, missiyası isə, əlbəttə, mətbuatın üzərinə düşür. Bizim hər birimizin rəhbərlik etdiyimiz qurumlarda, bu qurumların ictimaiyyətlə əlaqələrinin bir forması olan mətbuat orqanlarında bu kimi məsələlərə obyektiv yanaşmanın formalaşmasına təsir etmək kimi vəzifəmiz var və bunu heç zaman unutmamalıyıq. Bəzən partiya, bəzən digər maraqlar üstünlük təşkil edərkən, digər maraqların da öyrənilməsini qarşımıza məqsəd qoymalıyıq. Çünki demokratik bir cəmiyyət qururuq və bunu dünyaya bəyan edirik.

Beynəlxalq təşkilatların tədbirlərində iştirak edərkən, yaxud da başqa bir ölkədə olarkən Azərbaycanın iqtisadi uğurları, sosial və mədəni cəhətdən inkişafı barədə gözəl sözlər eşidirəm. Eyni zamanda, bizdə çox zəngin və çoxsaylı mətbuatın mövcudluğu barədə fikirlərə tez-tez rast gəlirəm. Lakin etiraf edək ki, "Azərbaycanda mətbuat boğulur", "Azərbaycanda azad sözə yer yoxdur", "Azərbaycanda sərbəst toplaşma azadlığı məhdudlaşdırılır" kimi qərəzli və absurd fikirlərin qarşılığında bəzən mövqeyini tam və qəti şəkildə ifadə etmək çətinliyi ilə üzləşirsən. Çünki bəzi hallarda bu neqativlər cəmiyyətdə özünə yer alır. Niyə yer alır - biz bunu başa düşürük, anlayırıq. Amma digər cəmiyyətlərdə, beynəlxalq təşkilatlarda, əlbəttə, bunu anlamaq mövqeyindən çox uzaqdırlar. Axı, onlar özlərini bizim yerimizdə təsəvvür edə bilməzlər. Müharibədən böyük maddi-mənəvi zərər çəkən, ərazisinin 20 faizi işğal altında olan, uzaq və yaxın qonşularının qısqanc münasibəti ilə üzləşən Azərbaycanda biz bəzən müəyyən qanuni məhdudiyyətlərə gedirik. Bu da bizim başlıca məqsədimizə - Azərbaycanın başlıca sərvəti olan dövlət müstəqilliyinin qorunmasına, ölkənin inkişafına, vətəndaşların rahat həyat şəraitinin yaradılmasına xidmət edir. Lakin bu addımları atarkən biz elə etməliyik ki, qınaq obyektinə də çevrilməyək.

Düşünürəm ki, bu gün Azərbaycan mətbuatında kifayət qədər həm qanuni, həm mənəvi öhdəliklərini dərk edən, ondan irəli gələn vəzifələri düzgün müəyyənləşdirən jurnalist ordusu yetişir. Bu jurnalist ordusuna həm dövlətin, həm cəmiyyətin diqqət və dəstəyini davam etdirmək lazımdır. Çünki bu mətbuatın və onun nümayəndələrinin formalaşması, ilk növbədə, biz siyasətçilərə, Azərbaycan xalqına, Azərbaycan ictimaiyyətinə və dövlətinə lazımdır.

Ümidvaram ki, müzakirələrimiz çox səmərəli keçəcək və hər birimiz üçün faydalı olacaq. Fürsətdən istifadə edərək bir daha saçını-saqqalını mətbuatın inkişafı yolunda ağardan, qələmini, düşüncəsini, beynini və təfəkkürünü Azərbaycan mətbuatının inkişafına yönəldən insanları hörmətlə yada salıram. Hamısına hörmət və ehtiramımı çatdırır, bütün jurnalistləri əlamətdar yubiley münasibəti ilə təbrik edirəm!

Vüqar ƏLİYEV:

- Milli mətbuatın yubileyi ərəfəsində təşkil olunan tədbirlər mətbuatımızın tarixi inkişaf yolunun nəzərdən keçirilməsi və təhlil edilməsi, əldə olunmuş nailiyyətlərin qiymətləndirilməsi, mövcud problemlər və onların həlli ilə bağlı ictimai rəyin öyrənilməsi, nəticə etibarilə medianın perspektivi ilə bağlı qarşıda duran vəzifələrin müəyyənləşdirilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu mənada, Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin "Azərbaycan milli mətbuatının 135 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" 2010-cu il 10 iyun tarixli sərəncamında əks olunmuş olduqca dəyərli, zəngin fikirlər ictimai müzakirələrin leytmotivini, ana xəttini təşkil etməlidir. Bütün dövrlərdə təşəbbüskarlığı ilə seçilən "Azərbaycan" qəzetinin cənab Prezidentin sərəncamı ətrafında faydalı fikir mübadiləsinə şərait yaradan tədbir təşkil etməsi, əlbəttə ki, təqdirəlayiq haldır.

Məlum olduğu kimi, sərəncamda 22 iyul 1875-ci ildə maarifçi, böyük ziyalı və alim Həsən bəy Zərdabi tərəfindən əsası qoyulmuş Azərbaycan mətbuatının keçdiyi inkişaf yolunun əhəmiyyəti vurğulanır, ölkəmizdə demokratik, plüralist mətbuatın formalaşması və inkişafında ümummilli lider Heydər Əliyevin misilsiz xidmətləri, görülmüş işlər qeyd edilir, mətbuatımızın qarşısında duran vəzifələr müəyyənləşdirilir və milli mətbuatın davamlı inkişafının təmin edilməsi məqsədilə dövlətin həyata keçirdiyi tədbirlər göstərilir.

XIX əsrin ikinci yarısı, XX əsrin əvvəllərində mətbuatımızın formalaşması və inkişafı ilə bağlı sərəncamda əks olunmuş məsələlər artıq şərh edildiyi üçün, digər vacib məsələlər barədə fikir bildirməyi zəruri hesab edirəm.

Mübaliğəsiz demək olar ki, Azərbaycan milli mətbuatı xalqımızın azadlıq amallarının gerçəkləşməsində, milli özünüdərkin formalaşması və inkişafında, milli və ümumbəşəri dəyərlərin təbliğində böyük rol oynamış, bütün dövrlərdə həqiqət carçısı, cəmiyyətin aynası olmuş, müstəqil dövlət quruculuğuna əhəmiyyətli töhfə vermişdir. Ötən əsrin sonlarında dövlət müstəqilliyi əldə edildikdən sonra milli mətbuatımızın qarşısında yeni perspektivlər açılmış, Azərbaycan mətbuatı öz inkişafının mühüm mərhələsinə qədəm qoymuşdur. Əlbəttə, Azərbaycanda demokratik, plüralist, müstəqil mətbuatın formalaşmasından danışarkən ümummilli lider Heydər Əliyevin xidmətlərini qeyd etməmək mümkün deyil. Məhz Heydər Əliyevin müəllifi olduğu Azərbaycan Konstitusiyasında söz və məlumat azadlığı, hər kəsin sərbəst şəkildə məlumat almaq və yaymaq hüququ təsbit olundu. 1998-ci ildə Azərbaycanda senzuranın ləğv olunması, 1999-cu ildə mütərəqqi, beynəlxalq standartlara uyğun "Kütləvi informasiya vasitələri haqqında" qanunun qəbul edilməsi, 2000-ci ildə mətbuatın fəaliyyətini tənzimləyən Mətbuat və İnformasiya Nazirliyinin ləğv edilməsi, KİV-lərin davamlı inkişafının təmin edilməsi, onun maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi məqsədilə fərman və sərəncamların imzalanması, mətbuatın vergi yükünün azaldılması, onlara kreditlərin ayrılması və digər tədbirlər ümummilli liderin Azərbaycan mediasının inkişafına töhfələrinin natamam siyahısıdır. Azərbaycanda sivil dövlət-mətbuat, cəmiyyət-mətbuat münasibətlərinin formalaşması məhz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Ulu öndərin "Azərbaycanda milli mətbuatın yaradılmasının 125 illiyi haqqında" fərmanında mətbuatımızın tarixi dərin təhlil edilmiş, bu tarixin bütün mərhələlərinə layiqli qiymət verilmişdir. Ən əsası, 90-cı illərin əvvəllərində mətbuatımızın sovet dövrünə qarşı formalaşdırılmış inkarçılıq psixologiyasının yolverilməzliyi göstərilmiş, kommunist ideologiyasının güclü təsiri və total nəzarət altında fəaliyyət göstərən mətbuatımızın öz milli varlığını qoruyub saxlaya bilməsi, zəngin ənənələrini davam etdirərək respublikanın ictimai-siyasi həyatında fəal rol oynaması, fədakar jurnalistlərimizin əməyi layiqincə qiymətləndirilmişdir.

Cəmiyyətimizin inkişafının hər bir mərhələsi milli mətbuatımızın qarşısında yeni vəzifələr müəyyənləşdirir. XlX əsrin ikinci yarısı, XX əsrin əvvəllərində milli mətbuatımızın qarşısında duran əsas vəzifə xalqımızı maarifləndirmək, milli özünüdərk və azadlıq ideyasını gücləndirmək olmuşdur. Cümhuriyyət dövründə müstəqil dövlətçiliyi qorumaq və möhkəmləndirmək, sovetlər dönəmində öz mövcudluğunu qoruyub saxlamaq və respublikamızın inkişafına töhfə vermək əsas məqsədlər idi. Ötən əsrdə ikinci dəfə müstəqillik əldə edildikdən sonra milli mətbuatımız dövlətçilik, milli həmrəylik ideyalarının təbliğ edilməsi, xalqımızın vahid ideya ətrafında birləşməsində böyük rol oynamış, daxili və xarici düşmənlərimizə qarşı ideoloji mübarizə funksiyasını yerinə yetirmiş, Ermənistanın və erməni lobbisinin informasiya blokadasının yarılmasında yaxından iştirak etmişdir.

Bu gün sürətlə inkişaf edən, regionun lider dövlətinə çevrilən, beynəlxalq aləmə uğurla inteqrasiya edən Azərbaycanda kütləvi informasiya vasitələrinin, mətbuatın qarşısında müasir dövrün tələblərindən irəli gələn mürəkkəb vəzifələr durur. Azərbaycan Prezidentinin sərəncamında qeyd edildiyi kimi, Azərbaycan mətbuatı müasir informasiya cəmiyyəti quruculuğunda, sosial ədalətin və şəffaflığın təmin edilməsində, milli həmrəyliyin və tolerantlığın möhkəmləndirilməsində, demokratik özünüdərkin, siyasi mədəniyyətin inkişafında, milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərlərin qorunub saxlanması və təbliğində mühüm rol oynamalı, tədris və maarifləndirmə sahəsində fəaliyyətini gücləndirməlidir.

Lakin unutmamalıyıq ki, yaşadığımız informasiya, sürətli qloballaşma əsrində, dövlətlər və millətlər arasında sərhədlərin tədricən silindiyi, milli informasiya məkanı anlayışının artıq mübahisələrə səbəb olduğu və vahid informasiya məkanı anlayışı ilə əvəzləndiyi müasir dövrdə müstəqilliyimizə qarşı təhdidlər hələ də səngiməmişdir. Ermənistanla müharibə vəziyyətində cəmiyyətimiz, mətbuatımız hər an sayıqlıq nümayiş etdirməli, ölkəmizə qarşı törədilən informasiya təxribatlarına adekvat cavab verilməli, Azərbaycan Prezidenti tərəfindən müəyyənləşdirilmiş hücumçu mövqeyimizi gücləndirmək üçün bütün səylərimizi səfərbər etməlidir. Bu gün cəmiyyətimizin informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi mətbuatımız üçün heç də aktuallığını itirməyib, əksinə, daha böyük zərurətə çevrilib.

Mətbuatın qarşısında duran vəzifələrdən danışarkən onun maarifləndirmə funksiyasının gücləndirilməsinə ehtiyac olduğu açıq görünür. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin 2009-cu ildə "Azərbaycan" qəzetində dərc olunmuş "Azərbaycanın efir məkanı: problemlər, vəzifələr" adlı məqaləsində KİV-lərin maarifləndirmə funksiyasının əhəmiyyəti xüsusi vurğulanır, milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliği sahəsinə diqqətin artırılması tövsiyə edilir.

Jurnalist peşəkarlığının yüksəldilməsi, etik prinsiplərə, davranış qaydalarına riayət olunması, insan hüquqlarına hörmətlə yanaşılması bu gün vacib məsələlərdən biridir. Mətbuat onun adına ləkə gətirən, Azərbaycan jurnalistikasını nüfuzdan salan, ictimai qınaq obyektinə çevirən neqativ hallarla mübarizəni gücləndirməlidir. Mətbuatın özünütənzimləmə orqanı kimi artıq 7 ildir fəaliyyət göstərən Mətbuat Şurasının bu istiqamətdə fəaliyyəti, "reket nəşrlər"ə qarşı kəskin mübarizəsi cəmiyyət tərəfindən bəyənilir və dəstəklənir.

Bütün bunlarla yanaşı, Azərbaycan KİV-in qarşısında öz təsir dairəsini genişləndirmək, ölkə hüdudlarından kənarda oxucu auditoriyası əldə etmək, bölgəmizdə, dünyada tanınmaq və qəbul edilmək kimi vəzifə durur. Bu gün KİV-lərimiz Cənubi Qafqazın, Mərkəzi Asiyanın, hətta Qara dəniz regionunun informasiya məkanı uğrunda mübarizəyə qoşulmalı, bu bölgələrdə də öz varlığını nümayiş etdirməyi, söz sahibinə çevrilməyi bacarmalıdır. Azərbaycan dövlətinin güclənməsi, onun artan imkanları bunun üçün zəruri şərait yaradır. Təsadüfi deyil ki, sərəncamda yeni medianın inkişafı ilə bağlı güclənən rəqabət mühitində Azərbaycan mətbuatına bundan sonra da dəstək veriləcəyi birmənalı şəkildə bəyan edilir, dövlət dəstəyinin prioritet istiqamətləri göstərilir. Söz və məlumat azadlığının inkişaf etdirilməsi, mətbuatın maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi, dövlət orqanları ilə mətbuat arasında səmərəli əməkdaşlığın genişləndirilməsi, jurnalist peşəkarlığının artırılması, jurnalistlərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi və digər sahələr üzrə dövlət dəstəyinin həyata keçirilməsi qarşıdan gələn illərdə də davam etdiriləcək.

2008-ci ildə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən təsdiq olunmuş "Azərbaycan Respublikasında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Konsepsiyası"nda nəzərdə tutulmuş müddəaların həyata keçirilməsi milli mətbuatımızın inkişafına mühüm töhfədir. Konsepsiyanın tələblərinə uyğun olaraq 2009-cu ildə yaradılmış Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında KİV-lərin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondu artıq ikinci ildir ki, mətbuat orqanlarının və jurnalist təşkilatlarının layihələrini maliyyələşdirir, jurnalist müsabiqələri keçirir və onlara yüksək məbləğdə pul mükafatları verir. Qarşıdan gələn illərdə Fondun vəsaitinin artırılması, Konsepsiyanın tələblərinə müvafiq olaraq mətbuata dəstək mexanizminin təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulur.

Göründüyü kimi, ölkəmizdə müstəqil, demokratik mətbuatın inkişafı istiqamətində tədbirlərin bundan sonra da davam etdirilməsi ilə bağlı siyasi iradə var. Yuxarıda göstərilmiş məsələlər, habelə sərəncama uyğun olaraq milli mətbuatın 135 illiyinin geniş qeyd edilməsi, mətbuatımızın inkişafında əməyi olan jurnalistlərin mükafatlandırılması ilə bağlı tədbirlərin həyata keçirilməsi bu iradənin əyani göstəricisidir.

Hesab edirəm ki, "Azərbaycan" qəzetinin təşkil etdiyi bu tədbir maraqlı, mətbuatımız üçün lazımlı ideyalarla zəngin olacaq və milli mətbuatımızın tarixi, perspektivi ilə bağlı səmərəli diskussiyalara, müzakirələrə təkan verəcək.

Rəbiyyət ASLANOVA:

- Milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliğində mətbuatın rolu olduqca böyükdür. Mövzuya keçməmişdən əvvəl yaşadığımız gerçəklik və medianın cəmiyyətdəki rolu barədə danışmaq istərdim. Azərbaycan keyfiyyətcə yeni dövrə qədəm qoyub. Bu gün sosial institutlaşmanın keyfiyyət və kəmiyyət baxımından inkişafının elə dövrüdür ki, Azərbaycan bu dəyişikliklərdən kənarda qalmır. Dünyaya inteqrasiya, modernləşmə yolunu strateji hədəf hesab edən Azərbaycan beynəlxalq təcrübələrdən bəhrələnib yeni məkanlara daxil olur. Respublikanın daxil olduğu yeni məkanlardan biri də dünya media məkanıdır. Dünya media məkanı öz qanunları, tələbləri, reallıqları, modelləri olan məkandır. Media məkanının sakini olmaq, orada layiqli yer tutmaq üçün Azərbaycan mətbuatı çox iş görməlidir.

Bu gün Azərbaycanda medianın durumunu, təkcə lokal məkanda analiz etmək olmaz. Bu məsələ regional səviyyədə də deyil, qlobal miqyasda araşdırılmalıdır. Əgər mətbuatımız Azərbaycan gerçəkliyini dünyaya olduğu kimi çatdırmaq iqtidarında deyilsə, yalnız ölkə içində fəaliyyətini məhdudlaşdırırsa, bunun elə bir əhəmiyyəti olmayacaq. Ölkə başçısı tərəfindən təsdiq edilən konsepsiyada Azərbaycanın dünya mətbuat məkanında layiqli yerini tuta bilməsi mühüm vəzifələrdən biri kimi göstərilir. Dünya media məkanı sərhədi olmayan, informasiya texnologiyaları baxımından son dərəcə inkişaf etmiş virtual aləmdir, mövcud reallığa paralel dünyadır. Bu məkana hər bir şəxs rahat daxil olub istənilən sahəyə dair informasyia götürə bilər. Məşhur bir prinsip var - eyni vaxtda müxtəlif məkanlarda olmaq. Bu mənada, hazırda ən qiymətli əmtəəyə çevrilmiş informasiyanı almaq və onu vətəndaşlara çatdırmaq başlıca vəzifə kimi qarşıda dayanır. Azərbaycan barədə informasiyaların dünyaya olduğu kimi çatdırılması çox böyük vəzifə kimi ölkə mətbuatının qarşısında dayanır. Hazırda dövlət anlayışının yanında elektron dövlət, elektron hökumət anlayışları da özünə yer alıb. Bütün bunları nəzərə alaraq bu gün Azərbaycan mətbuatının mövcud durumunu təhlil etməliyik.

Azərbaycan mətbuatından danışanda bu məsələni yalnız ölkə hüdudları çərçivəsində müzakirə etməli oluruq. Ancaq biz paralellər aparmaqla müzakirə imkanlarını genişləndirə bilərik. Xatırladım ki, Azərbaycan MDB məkanında, eləcə də Şərqi Avropa ölkələri arasında qəzetlərin sayına görə birinci yerdədir. Sual meydana çıxır ki, bu qədər qəzet bolluğunda rəqabətə davamlı mətbuatımız varmı? Dünya media məkanının bir üzvünə çevrilmək üçün Azərbaycan mediasının üzərinə böyük vəzifələr düşür. Bunun üçün media məkanında layiqli yerimizi tutmalıyıq.

Milli-mənəvi dəyərlərdən danışırıqsa, ilk növbədə, onu necə qorumağın yollarını düşünməliyik. Bu gün media bilməlidir ki, Azərbaycana hansı tərəfdən və hansı xarakterli təzyiqlər var. Xüsusilə informasiya təhlükəsizliyimizin təmin olunması, ona qarşı yönələn hər hansı hallara qarşı atacağımız addımları qabaqcadan müəyyənləşdirməliyik.

Medianın elə imkanı var ki, o, istədiyi vaxtda xalqın milli-mənəvi dəyərlərinə zərbə vura, eyni zamanda, milli-mənəvi müqavimət qüvvəsini yarada bilər. Əgər bir ölkənin informasiya məkanı yoxdursa, deməli, o, ümumiyyətlə, yoxdur. Buna görə də gözlənilən təhlükələr barədə cəmiyyətə məlumatları vaxtında çatdırmaq informasiya vasitələrinin borcudur. Belə bir ifadə də var: mənəvi vakuum və mənəvi panika. Yəni, bu və ya digər ölkə içərisində mənəvi dayaqları sarsıtmaq üçün, ilk növbədə, mənəvi panika yaradılır və insanların şüuruna təsir edilir.

Zorakılığın, insana qarşı çevrilmiş hansısa hisslərin, duyğuların insan beynində oturuşması üçün ayrıca tədbirlər həyata keçirilir. Bu, məsələ ilə dünyanın bir sıra ölkələrində xüsusi institutlar, elmi mərkəzlər məşğul olur. Sivilizasiyaların toqquşması məsələsi də adi bir tədqiqat işi deyildi. Bu, dünyanı gözləyə biləcək fəlakətlərdən, hətta süni fəlakətlərdən belə insanların şok yaşaması üçün görülən tədbirlər idi.

Çıxışların birində vurğulandı ki, jurnalistin etik davranış qaydalarına əməl olmalıdır. Hazırda dövlətlər üçün də etik kodekslər hazırlanır. 2007-ci ilin sentyabrında Strasburqda Avropa ölkələrinin birgə toplantısı keçirildi. Toplantıda dövlətlərə qarşı çevrilmiş informasiyanın qarşısını almaq üçün medianın etik kodeksi qəbul edildi.

Bu etik kodeksdə yazılır ki, ayrı-ayrı dövlətlərə qarşı yönəlmiş hər hansı zidd məlumatın, milli-mənəvi dəyərlərə xələl gətirən informasiyanın qarşısını almaq üçün dövlətlər üzərlərinə öhdəliklər götürürlər. Bu kodeksi imzalayan ölkələr faktiki olaraq media məkanının sağlamlığının qorunmasına xidmət edirlər.

Milli-mənəvi dəyər - fərdin, sosial qrupun, kollektivin əsrlər boyu qoruduğu, düşüncə tərzinə çevirdiyi davranışına təsir edən şüuraltı məqamların gerçəkləşməsidir. Əsrlərdən bugünə qədər bu və ya digər prinsipləri qorumuşuqsa, onları sınaqdan keçirmişiksə və bu dəyərlərin cəmiyyətin tərəqqisinə xidmət etdiyinin şahidi olmuşuqsa, deməli, bundan sonra da qorumaq lazım gələcək. Milli-mənəvi dəyərlər altında konservativ düşüncənin, prinsiplərin, tərəqqiyə xidmət etməyən məqamların qorunmasının əleyhinəyəm. Azərbaycan dünyadan təcrid edilmiş ölkə deyil, dünyaya açıq cəmiyyətdir. Dünyada nə uğurlu məqam varsa, Azərbaycanın tərəqqisinə, inkişafına yardım edirsə, biz bunu qəbul etməliyik. Mentalitet sözü altında pərdələnmək, onun arxasında gizlənmək lazım deyil. Hadisələrə bu gün yeni düşüncə tərzi ilə baxılmalıdır. Milli-mənəvi dəyərlər mənim dilim, tarixim, dinim, əxlaqi keyfiyyətlərimdir. Amma, eyni zamanda, sabaha da baxışımdır. Çünki sabah üçün Azərbaycan cəmiyyətini dünyaya bütün sahələrdə inkişaf etmiş ölkə kimi təqdim etməyəcəyiksə, inteqrasiyadan söhbət açmağa dəyməz. Bu baxımdan milli-mənəvi dəyərlərin qorunmasında mətbuatın rolu çox böyükdür.

Azərbaycan qəzetləri arasında sosioloji sorğu aparsaq, görərik ki, 30 faizi ən müxtəlif sahələrə dair informasiyalar verir, 40 faizi yalnız şou aləmi ilə bağlı informasiyalar təqdim edirlər. 20 faizi xarici ölkələrdə baş verən hansısa olaylarla bağlı, əsasən də insanların şüuruna mənfi təsir göstərən məlumatlar verirlər. Yalnız 10 faiz qəzet materialları maarifçiliyə xidmət edir. Belə olan təqdirdə milli-mənəvi dəyərlərin qorunmasından söhbət açmağa dəyməz. Milli-mənəvi dəyər təkcə keçmişə olan münasibət deyil, həm də bu gün yaşayan insanların dəyərini, qiymətini vermək bacarığıdır. Milli-mənəvi dəyər həm də yüksək vətənpərvərlik hissidir. Təəssüflə qeyd edirəm ki, Vətənin keşiyində dayanan Azərbaycan əsgərinin obrazı bu gün qəzetlərimizdə öz yerini tapmır. Necə ola bilər ki, qəzetlərdə sıravi əsgərimiz haqqında yazı dərc edilmir. Bu, təkcə əsgərlərə aid məsələ deyil! Azərbaycanda bütün şüurlu fəaliyyətini elmə, mədəniyyətə, tərəqqiyə həsr edən insanlar var ki, bu gün onlar haqqında da Azərbaycan gəncliyi heç bir məlumat əldə edə bilmir. Nəyə görə Azərbaycan gənci cəmiyyətdə layiqli yer tutan müəllimin, həkimin gördüyü işlər barədə məlumat əldə edə bilməsin? Milli-mənəvi dəyər abstrakt məfhum deyil! Milli-mənəvi dəyər həmişəyaşar universal prinsipdir. Bu da insanların iç dünyasına hökmranlıq etməlidir. İnsanlar bir vaxtlar deyirdilər ki, dünyanı ideyalar idarə edir. Bü gün isə dünyanı informasiyalar idarə edir. Bu gün müsbət informasiyalarla gənclərimizin şüurunu zənginləşdirməliyik ki, əsl Azərbaycan vətəndaşı yetişdirə bilək. Bu baxımdan Azərbaycan mediası qarşısında çox ciddi vəzifələr dayanır. Birincisi, Azərbaycan mühitində informasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsidir. Ola bilər ki, bununla bağlı ayrı bir qanunun qəbul edilməsinə ehtiyac yaransın. Milli-mənəvi dəyərlərə təhlükə yaradan, onun dağılmasına yönələn hər hansı informasiyanın qarşısı alınmalıdır. Həmin mətbuat orqanı, televiziya kanalı çox ciddi şəkildə cəzalandırılmalıdır. Azərbaycanda bununla əlaqədar xüsusi araşdırma mərkəzi yaradılmalıdır. Bu mühit qorunmalıdır. Dünyanın hər bir yerində sosioloji tədqiqatlar aparılır, ictimai rəyin öyrənilməsi ilə bağlı böyük elmi mərkəzlər fəaliyyət göstərir.

XX əsrin əvvəllərində Corc Gellap mərkəzi yaradıldı və bugünə qədər də fəaliyyət göstərir. Cəmiyyətdə baş verən hadisələri, müəyyən rəyləri öyrənir. Cəmiyyətin içərisindəki dalğavari prosesləri öyrənir və müəyyən nəticələrə gəlir. Bu, əslində, dövlətə, cəmiyyətə xidmətdir. Azərbaycan mətbuatının bu gün elmi analizini verən tədqiqat işləri, elmi mərkəzlər yoxdur. İnformasiyalı cəmiyyətdə yaşayırıq, bunun xarakterini, inkişaf xüsusiyyətlərini, qarşılaşa biləcəyi çətinlikləri öyrənə biləcək tədqiqatçılarımız yoxdur. Biz gözlənilən situasiyalara hazır olmalıyıq. Azərbaycan 1991-1993-cü illərdə informasiya blokadasında idi. Belə ağır vəziyyətdə ölkədə baş verənlərin kənara çatdırılması ciddi problemə çevrilmişdir. Azərbaycanın dünyaya tanıdılması üçün ölkə daxilində sensasiya ardınca qaçan jurnalistlərə deyil, siyasi analizlər verə bilən peşəkarlara ehtiyac var. Sevindirici haldır ki, televiziya akademiyası yaradılıb və istərdim ki, jurnalist akademiyası da yaradılsın.

Sonda ümidvar olduğumu bildirmək istərdim ki, ölkə başçısının sərəncamından irəli gələn vəzifələrin gerçəkləşdirilməsi üçün konkret addımlar atılacaqdır.

Mübariz QURBANLI:

- Hesab edirəm ki, burada səslənən fikirlər Azərbaycan mətbuatının keçdiyi yola nəzər salmaqla bərabər, qarşıda duran vəzifələrlə bağlı mühüm və əhəmiyyətli tezisləri ortaya qoydu. Məşhur bir filosof bildirib ki, hansı bir millət üç suala cavab verə bilərsə, o millətin problemi olmayacaq. Haradan gəldiyni, harada olduğunu və hara getdiyini dəqiq müəyyən edə bilən millətlər dünyanın aparıcı millətlərindən birinə çevrilir. Tarixə nəzər saldıqda görürük ki, bu prinsiplər əsasında siyasətini qurmağa qadir olan millətlərin, xalqların və hazırda "Dünya vətəndaşıyam" deyənlərin sayı artmaqdadır. Hansı ölkədə yaşamasından asılı olmayaraq, məskunlaşdığı ölkənin qanunlarına tabe olaraq həmin ölkədə müəyyən siyasi karyera, elmi karyera əldə edən insanlar var. Bütün bunlarla yanaşı, millilik, milli özünüdərk və milli sərhədlər çərçivəsində millətini inkişaf etdirmək ideyası hələ də mövcuddur və bu ideyanı müəyyən formada kürəsəlləşmə fonunda başqa səkildə görməkdəyik.

Azərbaycan mətbuat tarixi böyük yol keçib və bu barədə fikirlər səsləndi. Dövlət başçısının sərəncamı ilə Azərbaycan mətbuatının 135 illiyi ölkə miqyasında qeyd olunacaq, bir daha ölkə mətbuatının keçdiyi yola nəzər salınacaq. 135 il şərti xarakter daşıyır. Azərbaycanda mətbuatın meydana gəlməsi hələ bir qədər əvvəlki dövrlərə gedib çıxır. Bu tarixi "Əkinçi" qəzetinin meydana gəlməsi ilə qəbul etmişik. Dünyanın özündə də mətbuatın meydana gəlməsi ilə bağlı fərqli yanaşmalar mövcuddur. Qədim Misirdə çap məmulatı yox idi, gil və papirus üzərində heroqliflərlə yazırdılar. Orada da müasir mətbuatın funksiyasını üzərinə götürməyə qadir olan məlumatların yayıldığını müşahidə edə bilirik. Papirus kağızları üzərində Misir fironlarının fərmanlarını və ya həmin dövrdə baş vermiş hadisələrin qısa xronikasını görmək mümkündür. Bunun özü göstərir ki, insanların müəyyən informasiyaları yaymaq istəyi qədimdən mövcud olub. Təbii ki, sonrakı dövrlərdə texnologiyanın inkişafı indiki anlamda yazılı mətbuatı ortaya qoydu. Bu gün mətbuat əsrin əvvəllərində olan mətbuat deyil. Bu gün mətbuatın özü də dəyişikliklərə uyğun surətdə dəyişməkdədir. Mətbuat bu gün kollektiv təşkilatçı və kollektiv təbliğatçı da deyil. Bu gün mətbuatın üzərinə götürdüyü əsas funksiyalardan biri də hər bir xalqın tarixi ənənələrini, milli adət-ənənələrini, düşüncə və həyat tərzini müəyyən mənada cəmiyyətə çatdırmaqdır. Mətbuat bir tərəfdən informasiya verirsə, digər tərəfdən maarifləndirici rol oynayır. Cəmiyyətin müəyyən təbəqəsini bu və ya digər ideya ətrafında birləşdirir.

"Dünyanı ideyalar idarə edir" fikri artıq öz yerini informasiyaya verib. Bu gün doğrudan da informasiya həlledici rol oynayır. Bu informasiyanın içərisində yenə də müəyyən ideyanın ətrafında birləşməyin zəruri olduğunu görməkdəyik. İstənilən cəmiyyət bu və ya digər ideya ətrafında birləşir. Azərbaycan xalqını vahid ideya çətiri altında birləşdirmək istəyi həmişə olub. Əvvəlki dövrlərdə, yəni orta əsrlərdə bu, dini xarakterdə özünü büruzə verib. M.F.Axundovdan başlamış C.Məmmədquluzadənin "Molla Nəsrəddin" jurnalınadək - maarifçilik dövründə ideya axtarışları olub. İdeya axtarışının məqsədi Azərbaycan xalqını hansısa ideya ətrafında birləşdirərək müasir dünyanın tələblərinə uyğun şəklə gətirmək, eyni zamanda, müasir dünyanın bir üzvünə çevirmək idi. Sonrakı dövrlərdə azərbaycançılıq ideyası meydana gəldi. Azərbaycançılıq bir ideya kimi ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən irəli sürülüb və hazırda Azərbaycan xalqı bu ideya ətrafında birləşib. Bəzən ideya, ideoloji mübarizə məsələlərindən danışarkən bunu kommunist dövrü rejiminə transfer etməyə çalışırlar. Düşünürəm ki, bu gün dünyada elə bir dövlət yoxdur ki. hansısa bir ideyaya söykənməsin. İslam dünyası ölkələrini götürsək, onlarda əsasən müqəddəs kitab olan "Qurani-Kərim"in prinsipləri dövlətin əsasları kimi götürülür. Söhbət heç də teokratik dövlətdən getmir. İslam dünyasına mənsub ölkələrin idarə formasından gedir və onlar islamın təməl prinsipinə söykənərək ölkəni yönəltməyə çalışırlar. Qərb ölkələrində də xristian ideyalarının dövlətin əsaslarında dayandığını görürük.

ABŞ-da ölkənin təməlini qoyan şəxslərin müəyyən etdiyi prinsipləri əsas götürürlər. Fransada bu gün beşinci respublika fəaliyyət göstərir. Lakin hazırda da Fransa inqilabı dövründəki prinsipial ideyalar dövlətin təməl prinsiplərini təşkil edir. Bizə strateji müttəfiq olan Türkiyə Respublikasında Atatürk tərəfindən müəyyən edilmiş prinsiplər bu gün də Türkiyə üçün əsas prinsiplər olaraq götürülür. Azərbaycanda da Azərbaycan dövlətinin təməl prinsipləri vardır. Bu təməl prinsipləri ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən müəyyən olunubdur. Bu təməl prinsipləri üzərində Prezident İlham Əliyev Azərbaycanı ideoloji, siyasi, iqtisadi, mənəvi, psixoloji sahədə irəliyə aparır. Mətbuatda da bu barədə geniş yazılar gedir. "Azərbaycan" qəzetinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında ölkənin tanınmış alimlərinin iştirakı ilə toplantı keçirilmiş, Azərbaycanın söykəndiyi təməl prinsipləri ilə bağlı müzakirələr aparılmış, akademik Ramiz Mehdiyevin bu sahədəki əsərlərinin ictimai dəyəri xüsusi vurğulanmışdır. "Azərbaycan" qəzetində bununla bağlı geniş müzakirələr açılmış, dəyərli kitablar nəşr olunmuşdur. Azərbaycan dövlətinın təməl prinsipləri Konstitusiyamızda və qanunlarımızda da öz əksini tapmışdır.

Bunlardan ikincisi vətəndaş həmrəyliyi prinsipidir. Bu da Azərbaycanda praktik olaraq ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən irəliyə sürülən, 1993-cü ildəki gərgin vəziyyətdə tətbiq olunan və bu gün də özünü doğruldan prinsipdir. İqtidarla müxalifət arasındakı siyasi mübarizə vətəndaş həmrəyliyi prinsipinə heç də zərər gətirmir. Siyasi mübarizə vətəndaş həmrəyliyi anlayışı ilə tərs mütənasib deyildir. Vətəndaş həmrəyliyi mövcuddur, amma siyasi mübarizə də gedir. Azərbaycanda vətəndaş həmrəyliyi prinsipi dövlətçilik prinsipi olaraq mövcuddur və bu prinsipi ümummilli lider Heydər Əliyev müəyyənləşdirib.

Müstəqil dövlətçilik prinsipi də ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən müəyyənləşdirilib. Müstəqil dövlətin dönməzliyinin təmin edilməsi, iqtisadi mülkiyyət münasibətləri, sosial ədalət prinsipi də dövlətin təməl prinsiplərindən biri kimi götürülür. Cəmiyyətin əsasında ədalət dayanmırsa, həmin cəmiyyətdə gec-tez toqquşmalar baş verir, ədalət prinsiplərinin müəyyənləşdirilməsi heç də bazar münasibətlərini inkar etmir. Ədalət prinsipinin qorunması ədalətli şəkildə iqtisadi münasibətlərin qurulmasını və eyni zamanda, bütün məsələlərə ədalətli yanaşmanı önə çəkir. 2009-cu ilin 18 martında Azərbaycan Konstitusiyasına əlavə və dəyişikliklər ediləndə sosial ədalət prinsipi xüsusi olaraq önə çəkilmişdir.

Siyasi varislik prinsipi də vardır ki, onun da əsasında məhz siyasi varislik dayanır. Söhbət hakimiyyətin seçki yolu ilə kiməsə keçməsindən deyil, siyasətin varisliyindən gedir. Cənab İlham Əliyev ümummilli lider Heydər Əliyevin övladı olaraq deyil, özünün siyasi fəaliyyətinin nəticəsi, liderliyi, şəxsiyyəti, Yeni Azərbaycan Partiyası üzvlərinin, milyonların müdafiəsi nəticəsində Prezident seçilmişdir.

Bu gün Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hüquqi və siyasi varisidir. Demokratik Cümhuriyyətin varisi olaraq Azərbaycan dövlət idarə forması müəyyənləşdirib. Azərbaycanda siyasi sistem, mülkiyyət münasibətləri, xarici siyasətin prinsipial istiqamətləri müəyyənləşib. Bunların dəyişdirilməsi Azərbaycan üçün böyük təhlükələr törədə bilər. Azərbaycanda bu sadalanan prinsiplərdən kənara çıxmaq ümumi prinsiplərdən uzaqlaşmaq demək olar.

Başqa bir prinsip qanunun aliliyi prinsipidir ki, hamı qanun qarşısında bərabərdir. Bu prinsiplərə söykənmədən, bu prinsipləri cəmiyyətə təbliğ, təşviq etmədən Azərbaycan xalqının əldə etdiyi müstəqilliyi daha da möhkəmləndirərək irəliyə apara bilmərik. Prezident İlham Əliyev bu prinsiplərə söykənməklə Azərbaycanı bölgədə lider dövlətə çevirib. Bu prinsiplər zamana uyğun olaraq keyfiyyətcə bu və ya digər formada dəyişilir. Bu məsələlərin təbliğində mətbuatın da üzərinə böyük iş düşür.

"Azərbaycan" qəzeti bu istiqamətdə çox böyük işlər həyata keçirir. Azərbaycan mətbuatı Həsən bəy Zərdabinin əsasını qoyduğu "Əkinçi" qəzetinin təməl prinsiplərini əsas götürməklə XXI əsr texnologiyasını mənimsəməlidir. Əks təqdirdə, biz geriyə qayıda bilərik.

Umud RƏHİMOĞLU:

- Mən əvvəlcə "Azərbaycan" qəzetinə təşəkkür edirəm ki, bu formatda əhəmiyyətli bir tədbir keçirir. Söhbətimə həmişə vurğuladığım bir fikirlə başlamaq istərdim. Bu gün Azərbaycan jurnalistinin məsuliyyəti bizim səngərdə duran əsgərin məsuliyyətindən heç də az deyil! Bu gün 4500-dən çox qəzetdə çalışan jurnalistlərin reallıqda fəaliyyəti nədən ibarətdir?

Buradakı müzakirələrdə sovet dönəmindəki jurnalistikaya da toxunuldu. Həmin dövrdə adi korrektor vəzifəsini tutan şəxs cəmiyyətdə sayılan, hörmət edilən bir insan idi. Lakin çox təəssüflər olsun ki, bu gün azad sözün qiyməti çox aşağı düşüb. Bu gün cibində baş redaktorun, onun müavininin vəsiqəsini gəzdirən minlərlə adam var. Bunların hamısı bizim jurnalistikamızda peşəkarlığa ləkə gətirən, utanc verən, onun səviyyəsini aşağı salan faktlardır.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti Yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun həyata keçirdiyi layihələr də məhz milli mətbuatımızın peşəkarlıq səviyyəsini yüksəltməyə xidmət edir. Fond yaradılandan sonra onun Müşahidə Şurasının bir neçə üzvü Avstriyada - Vyanada səfərdə oldu. Azərbaycan qədər əhalisi olan bu məmləkətdə dövlətin ildə KİV-ə ayırdığı vəsait 14 milyon avro təşkil edir. Onlara belə bir sual verdik ki, əgər dövlət tərəfindən bu dəstək kəsilsə, nə olar? Bizə birmənalı şəkildə cavab verdilər ki, fəlakət baş verər. Biz orada bir sıra qurumlarla görüşlər keçirdik və Fond yaranandan sonra mətbuatda baş vermiş dəyişikliklərlə bağlı xeyli müqayisələr apardıq. Dövlətin KİV-ə dəstək göstərdiyi ölkələrdə medianın, mətbuatın müstəqilliyindən daha çox danışılır. Orada dövlətin KİV-ə göstərdiyi dəstək çox böyükdür. Bu dəstək müxtəlif formalarda həyata keçirilir.

Bu gün üçün ölkəmizdə KİV-ə olan dəstəyi də çox yüksək qiymətləndirirəm. Hesab edirəm ki, ölkəmizin iqtisadi imkanları artdıqca, mətbuata göstərilən yardımların həcmi də artacaq. İndiyə kimi Fond həm mexaniki, həm təşkilati, həm texniki, həm də konsultativ şəkildə mətbuata yardımlar edib. Ayrı-ayrı layihələrə qrantlar ayrılıb. Bu prosesdə peşəkar müşahidəçilərin, jurnalistlərin iştirakı, şəffaflığın maksimum dərəcədə qorunması KİV-in inkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun əsas uğurudur. Uğurlu məqamlardan biri də məhz budur ki, maliyyə ayrılarkən siyasi mövqeyinə görə qəzetlərə heç bir fərq qoyulmur. Yəni, ayrı-seçkiliyə yol verilmədən müxalifət qəzetlərinə də kifayət qədər yardım göstərilir.

Azərbaycan.- 2010.- 25 iyun- S. 3. 4.5.