Dini tolerantlığın Azərbaycan nümunəsi

ABŞ Dövlət Departamentinin yeni hesabatında ölkəmizdə dini dözümlülük mühiti yüksək qiymətləndirilir

Beynəlxalq miqyasda Azərbaycanı xarakterizə edən əsas xüsusiyyətlərdən biri də ölkəmizdə yüksək tolerantlıq mühitinin mövcudluğu, müxtəlif dinlərin dözümlülük şəraitində sərbəst fəaliyyət göstərməsidir. Bu səbəbdən Azərbaycan dünyanın bir çox araşdırma mərkəzləri üçün təkcə dinamik sosial-iqtisadi inkişafına görə yox, həm də dini tolerantlıq baxımından xüsusi maraq və əhəmiyyət kəsb edən tədqiqat obyektidir. Danılmaz həqiqətdir ki, Azərbaycan artıq dini dözümlülük baxımından nümunəvi bir dövlət olaraq qəbul olunur, ölkəmizin sözügedən kontekstdə formalaşdırdığı model geniş miqyasda təqdir olunur.

Ümumiyyətlə, tarixən dinindən, dilindən, irqindən və digər bu kimi mühüm göstəricilərdən asılı olmayaraq ölkəmizdə müxtəlif xalqların nümayəndələri həmişə bir ailə olaraq dostluq, qardaşlıq, mehribanlıq şəraitində yaşayıblar. Bu mütərəqqi ənənə indi də davam edir və qeyd olunduğu kimi, Azərbaycanın əsas xarakterik xüsusiyyətləri sırasında yer alır. Prezident İlham Əliyev bununla bağlı bildirmişdir: "Azərbaycan burada yaşayan hər bir xalqın vətənidir. Azərbaycan dövləti bütün gücünü ortaya qoyur ki, ölkəmizdə yaşayan bütün xalqlar özlərini rahat hiss etsinlər, vahid ailə kimi yaşayaq. Bu gün dünyada Azərbaycanın adı çəkiləndə təkcə neftdən söhbət getmir. Eyni zamanda, millətlərarası münasibətlərdən söhbət gedir. Azərbaycan artıq bölgədə və dünyada bir model rolunu oynamağa başlamışdır. Təsadüfi deyildir ki, ölkəmizdə dini, milli tolerantlıq, dözümlülük mövzularında müxtəlif beynəlxalq tədbirlər keçirilir. Bu, bizim ən böyük gücümüzdür, ən böyük sərvətimizdir və biz bu sərvəti qorumalıyıq. Prezident, hər bir məmur, millət vəkili, hər bir vətəndaş, hər bir insan bu sərvəti öz əməyi, öz münasibəti ilə qorumalıdır".

Prezident İlham Əliyevin dini, milli tolerantlığı ən böyük sərvətimiz olaraq dəyərləndirməsi Azərbaycanda sözügedən sahədə formalaşmış mühitin daha möhkəm əsaslar üzərində təşəkkül tapması və qorunub saxlanması üçün ən yüksək səviyyədə bu məsələyə göstərilən xüsusi diqqətin real təsdiqidir. Beləliklə, ölkəmizin mövcud mənzərəsi onu göstərir ki, Azərbaycanda bütün azadlıqlarla yanaşı, dini azadlıqlar da təmin edilib. Eyni zamanda, din xadimlərinin, eləcə də dinə bağlı insanların Azərbaycanda gündəlik fəaliyyəti üçün ölkədə hər cür şərait və sərbəstlik yaradılıb. Bu fonda belə bir mühüm faktı qeyd etmək yerinə düşərdi ki, ölkəmizdə mindən çox məscid, on bir kilsə, altı sinaqoq və digər dini məbədlər fəaliyyət göstərir.

Azərbaycan həm də müxtəlif beynəlxalq dini tədbirlərin keçirildiyi əsas məkanlardan biri olaraq dünyada yaxşı tanınır və belə tədbirlərin ölkəmizdə baş tutması artıq ənənəvi xarakter alır. Məsələn, bu ilin aprelində dünya dini liderlərinin Bakı sammiti baş tutub. Bütün bunlar həm də Azərbaycanın sivilizasiyalararası dialoqun gücləndirilməsi işinə böyük töhfə verən tərəflərdən biri kimi çıxış etməsindən xəbər verir. Bu mənada təsadüfi deyil ki, ötən il Bakı İslam mədəniyyətinin paytaxtı seçildi və həmin il ərzində bununla əlaqədar ölkədə çoxsaylı tədbirlər keçirildi.

ABŞ Dövlət Departamentinin Demokratiya, İnsan Hüquqları və Əmək Məsələləri Bürosu tərəfindən dünyada dini vəziyyətlə bağlı yayılan növbəti hesabatda da Azərbaycanda tolerantlıq mühiti yüksək dəyərləndirilir. Hesabatın Azərbaycana aid bölməsində deyilir ki, hesabat müddətində hökumət tərəfindən dini azadlıqlara hörmət statusu baxımından dəyişiklik qeydə alınmayıb. "Beynəlxalq dini azadlıq hesabatı-2010" adlanan sənədin dini demoqrafiya adlı bölməsində bildirilir ki, Azərbaycan əhalisinin təxminən 96 faizini müsəlmanlar təşkil edir. Qalan əhalinin isə əsas etibarilə Rusiya ortodoks, digər xristian təriqətlərinin daşıyıcıları, eləcə də yəhudilər və mötədillər olduğu qeyd edilir.

Hesabatda vurğulanır ki, Azərbaycan Konstitusiyası insanların dini etiqadını seçməsinə və bununla bağlı mərasimləri yerinə yetirməsinə heç bir məhdudiyyət qoymur. Ölkə qanunvericiliyi isə bu hüququ qoruyur, hökumət nümayəndələrinin və digər şəxslərin həmin hüquqa qarşı çıxmasına imkan vermir. Bildirilir ki, Konstitusiya, müvafiq olaraq, insanların dini birləşmələri seçmək, onları yaratmaq, ona qoşulmaq və ya bu birləşməni dəyişmək hüququ verir. Eyni zamanda, onların dini etiqadlarını seçmək və dəyişmək hüquqları da təsbit olunub: "Dini azadlıqla bağlı qanunlar aydın şəkildə hökumətin hər hansı fərdi və ya qrup şəklində olan dini fəaliyyətə müdaxilə etməsini qadağan edir".

Bununla yanaşı qeyd olunur ki, siyasi partiyalar dini fəaliyyətlə məşğul ola bilməzlər, həmçinin dini birliklər siyasi məqsədlər üçün istifadə oluna bilməz. O da xatırlanır ki, Qurban bayramı və Ramazan milli-dini bayramlar kimi qeyd olunur. Ölkəmizdə insanların məcburi şəkildə öz dini etiqadlarından döndərilməsinə dair də hər hansı halın qeydə alınmadığı bildirilir.

Hesabatda dini azadlığa hörmət və bu istiqamətdə vəziyyətin daha da təkmilləşdirilməsi üçün görülən işlər qeyd edilir. Bu kontekstdə xatırlanır ki, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin yerləşdiyi Təzəpir məscidi yenidənqurmadan sonra açılıb. Ölkənin ən böyük məscidlərindən olan Təzəpirdə dini ayinlər üçün geniş imkanların olduğu da qeyd edilir. O da bildirilir ki, İslam Konfransı Təşkilatının mədəniyyət nazirlərinin 2007-ci ilin noyabrında Tripolidə keçirilən beşinci konfransında Bakı 2009-cu il üçün İslam mədəniyyətinin paytaxtı seçilmişdi. Xüsusi olaraq qeyd edilir ki, hökumət Bakıda və Abşeron yarımadasında il ərzində bir sıra məscidlərin təmirini həyata keçirib. 2010-cu ilin aprelində Bakının ev sahibliyi etdiyi beynəlxalq dini konfransa isə hətta erməni katolik kilsəsinin rəhbəri də qatılıb.

Hesabatda o da qeyd edilir ki, ABŞ-ın Azərbaycandakı səfirliyinin əməkdaşları müsəlman, xristian, yəhudi dini liderləri ilə sıx əlaqələr saxlayır, qeydiyyatdan keçmiş və keçməmiş dini qrupların üzvləri ilə mütəmadi görüşlər keçirir. Bütün bunlar bir daha Azərbaycanda yüksək dini tolerantlıq mühitinin mövcudluğunu, bu sahədə ölkəmizdə uğurlu bir nümunənin yarandığını göstərir.

Azərbaycan.- 2010.- 20 noyabr.- S. 7.