Kəmər ahəngdar, təhlükəsiz və səmərəli işləyir

18 sentyabr 2002-ci il. Bu, tarixi bir gün idi. Çünki Azərbaycanın təkcə neft sənayesində deyil, ölkənin bütün həyatında əlamətdar hadisə baş verirdi. Üçüncü minilliyin nəhəng mühəndis qurğusunun təməli qoyulurdu.

Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəməri adlanan bu boru xətti ətrafında o zaman bəzi bədgüman fikirlər səslənsə də, layihənin uğur qazanacağına bütün dünya inanırdı. Çünki onun müəllifi böyük siyasətçi, müdrik və uzaqgörən ümummilli lider Heydər Əliyev idi. Həmin gün Bakıdan 55 kilometr cənubda yerləşən Səngəçal terminalında kəmərin təməlqoyma mərasimi keçirilirdi. Gürcüstanın və Türkiyənin dövlət başçıları, ABŞ-ın energetika naziri, BTC layihəsinin tərəfdaşları olan tanınmış xarici şirkətlərin səlahiyyətli nümayəndələri, neçə-neçə ölkənin jurnalistləri burada idilər. Bu qeydlərin müəllifinə də həmin tarixi hadisəni əyani görmək, ümummilli lider Heydər Əliyevin tədbirdəki olduqca parlaq nitqini dinləmək xoşbəxtliyi nəsib olub. Ulu öndərin hər fikri, hər müddəası, BTC, neft-qaz yataqları, layihələrdəki tərəfdaşlar haqqında dedikləri həmişəlik yaddaşımızda qalıb.

O vaxt BTC-nin təməli qoyulurdu və bir çox maneələrdən keçmiş layihəni hələ qarşıda da çətin sınaqlar gözləyirdi. Ulu öndər Heydər Əliyev isə sonsuz inam və qətiyyətlə deyirdi: "Bakı-Tbilisi-Ceyhan irəliyə gedəcək, gedəcək, gedəcəkdir!"

Belə də oldu, BTC irəlilədi. 2003-cü ilin yazınadək tikintiyə birbaşa başlamaq üçün hazırlıq işləri getdi. Aprel ayında isə Səngəçaldan başlanan tikinti geniş vüsət aldı. İyulda boruların düzülməsinə start verildi. Növbəti ilin payızında isə kəmərin Azərbaycan hissəsinin tikintisi bütünlüklə başa çatdı. Az sonra BTC-nin Azərbaycan və Gürcüstan hissələri birləşdirildi. 2005-ci ilin mayında boru xəttinə Səngəçaldan ilk neft vuruldu. Bir il sonra - 2006-cı il mayın 28-də Azərbaycan nefti Ceyhana çatdı. Həmin il iyulun 13-də Ceyhan şəhərində BTC-nin tam bir sistem kimi istifadəyə verilməsi münasibətilə təntənələr keçirildi. Başqa sözlə, BTC bütün müşkülləri arxada qoyaraq üç ölkənin ərazisində 1768 kilometr məsafə qət edərək Azərbaycan neftini Ceyhana çatdırdı.

Aqil və uzaqgörən rəhbərin işləyib hazırladığı layihədə ən ümdə problemlər də, ən xırda cizgilər də əvvəlcədən son dərəcə dəqiqliklə nəzərə alınmışdı. Mütəxəssislərin fikrincə, belə böyük obyektlərin tikintisinə aid hər şərti, məsələn, xərcləri, istismaravermə tarixini və sairəni əvvəlcədən dəqiq demək mümkün deyil. BTC düzgün düşünülmüş, real bir layihə idi. Ona görə də bu möhtəşəm qurğunun müəllifi - ulu öndər Heydər Əliyev tikilən kəmərin gələcəyi, hətta onun istifadəyə veriləcəyi tarix barədə əvvəlcədən qəti fikir söyləyirdi: "2005-ci ildə Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəməri tamamilə hazır olacaq və biz hamımız birlikdə buradan Türkiyənin Ceyhan limanına gedəcək və orada Azərbaycan neftinin, Xəzər neftinin Ceyhan limanından yola salınmasının şahidi olacağıq".

Hazırda boru xəttinin gündəlik ötürücülük gücü 1,2 milyon bareldir. Hələlik kəmərlə hər gün təxminən 850 min barel neft ixrac edilir. Bu həddin keçildiyi günlər də olur. Məsələn, bu il iyulun 21-də BTC ən yüksək gündəlik ixrac göstəricisinə nail olub - 1,06 milyon barel neft daşıyıb.

BTC-yə Xəzərin Azərbaycan sektorundan çıxarılan "Azəri-Çıraq-Günəşli" nefti və "Şahdəniz" kondensatı vurulur. İki ay əvvəl yeni nəql sazişi imzalandıqdan sonra kəmərə Türkmənistan nefti də qoşulur. BTC-nin həmçinin Qazaxıstandakı "Tengiz" yatağından çıxarılan nefti daşımaq haqqında sazişləri var.

Ümummilli lider Heydər Əliyev deyirdi ki, bütün bu layihələr Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafına yönəldilibdir. 2002-ci il sentyabrın 18-dəki çıxışında da ulu öndər təməli qoyulan kəmərin əhəmiyyətini bir daha vurğulayaraq demişdir: "Mənim dediyim bu sözlər gələcək üçündür və bu işlər bizim xalqlarımızın gələcəyi üçündür".

Bu gün Azərbaycanın neft-qaz və ixrac layihələri həqiqətən də ölkəyə və regiona gəlir gətirməkdədir. Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəmərindən əldə olunan gəlirlər hesabına ən ümdə problemlər həll olunur. Qaçqın və məcburi köçkünlər üçün qəsəbələrin salınması, Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəmərinin çəkilməsi üçün vəsait məhz bu hesabdan ayrılıb. Neft gəlirləri ilə yeni infrastruktur qurulur, qeyri-neft sektoru inkişaf etdirilir, iqtisadiyyat şaxələndirilir.

BTC Azərbaycanda 13 rayonun ərazisindən keçir. Bu marşrut Bakının Qaradağ rayonundan başlayaraq Ağstafada bitir. BTC-nin və sözügedən ərazidə onunla yanaşı eyni yolu keçən Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin sosial sərmayələri hesabına bu bölgələrdə davamlı inkişaf layihələri həyata keçirilir. Məktəblər, uşaq bağçaları, səhiyyə obyektləri, kənd yolları təmir olunur, aqrar sahəyə kömək göstərilir, sahibkarlığın inkişafına dəstək verilir.

Bütün bunlar göstərir ki, BTC ona əvvəlcədən bəslənən bütün ümidləri layiqincə doğruldur. Kəmər təhlükəsiz, ahəngdar və səmərəli işləyir. Onun indiyədək 1 milyard bareldən çox neft daşıması və bu neftin 1275 tankerə yüklənərək dünya bazarlarına çatdırılması deyilənləri bir daha təsdiqləyir.

Flora SADIQLI

Azərbaycan.- 2010.-18 sentyabr.- S. 3.