Qəhrəman kəşfiyyatçının dastanı

Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəlləri idi...

Savaşın ən qanlı günləri bu məmləkəti, milləti qeyrət sınağına çəkirdi.

Xocavəndin Muğanlı kəndinin yağı tapdağına çevrilməməsində Mövsüm Hüseynovun oğulları böyük igidlik göstərmişdi. Ailənin böyük oğlu Eyvazın sayəsində kənd camaatı düşmənin qarşısını almaqdan ötrü əvvəlcədən yaxşı təşkilatlanmışdı. Elə bu addım kənddə yenə Eyvazın rəhbərliyi altında könüllü özünümüdafiə dəstələrinin yaradılmasını olduqca asanlaşdırmışdı.

Ailənin digər oğulları İlyasla Əbülfət həmin vaxt Ukraynada yaşayaraq böyük hörmət sahibinə çevrilmiş, özlərinə yaxşı güzəran qurmuşdular. Hətta burada məskunlaşmış soydaşlarına da imkan daxilində yardım göstərirdilər. Elə işlətdikləri ticarət müəssisələri və digər obyektlərdə çalışanların çoxu da azərbaycanlılar idi. Ancaq Vətənin dar günü İlyasın da, Əbülfətin də Ukraynadakı rahat həyatlarını zindana döndərmişdi. Odur ki, hər iki qardaş böyüyüb boya-baş çatdıqları doğma yurd yerlərinin, bütövlükdə Vətən torpaqlarının müdafiəsində iştirak etmək üçün Qarabağ münaqişəsinin daha ağır bir mərhələyə keçdiyi vaxt Azərbaycana döndülər. İlyas gətirdiyi pulları yalnız özünümüdafiə dəstələri üçün silah-sursat alınmasına sərf edirdi. Əsgərliyini sovet ordusunun artilleriya polkunda çəkdiyindən bu qoşun növünün döyüşdə hansı rol oynadığını yaxşı bilirdi. Buna görə də Azərbaycanda olan rus əsgərlərindən artilleriya silahları alınmasına xüsusi diqqət yetirirdi.

Kənddə yaradılan özünümüdafiə dəstəsinin yüksək döyüş ruhunda olması və fiziki cəhətdən yaxşı hazırlanmasında əsas məsuliyyət idmançı olan Əbülfətin üzərinə düşmüşdü. Əsgərlikdən yenicə qayıtmış İbad isə hərbi formasını əynindən çıxarmağa macal tapmamışdı. Sovet ordusunun motoatıcı briqadasında xidmət etməsi onun döyüşlərə peşəkar hərbçi kimi qatılmasına imkan verirdi. Üstəlik, yaxşı idmançı olması onu dəstədə əvəzedilməz əsgərə çevirmişdi. Qardaşlardan ən kiçiyi olan Fizuli isə hərbi xidmətinə ilk dəfə olaraq elə özünümüdafiə dəstəsinin tərkibində başlamışdı.

İndi Muğanlıda Vətənin müdafiəsi üçün bu beş qardaşın gördüyü işlər əsl əfsanəyə çevrilmişdi. Onların sayəsində müharibənin ilk dəhşət dolu illərində yaradılan özünümüdafiə dəstəsi sonradan nəinki doğma kəndlərinin, ətrafda olan digər ərazilərin də düşmən əlinə keçməməsində elə igidliklərə, rəşadətlərə imza atdı ki...

Qardaşlar arasında İbad dəli-doluluğu ilə seçilirdi. Tez-tez ermənilərin nəzarətində olan ərazilərə keçərək mövqelərini müşahidə edib heç bir iz qoymadan geri dönürdü. Əslində, bu, onun peşəkar kəşfiyyatçı olmasından xəbər verirdi. İbadın bu cəsarəti kəndin digər gəncləri üçün də nümunəyə çevrilir, onlara cürət verirdi. Artıq gənclərin bir çoxu onunla birgə düşmən arxasına keçməyi, yağının nəzarətində olan ərazilərdə kəşfiyyat aparıb məlumat toplamağı özü üçün fəxr sayırdı.

İbadın rəhbərlik etdiyi dəstə düşmən nəzarətində olan ərazilərdə bəzən ermənilərlə üz-üzə gəlirdi. Bir dəfə belə qarşılaşma zamanı əlində avtomat olan erməni öz silahını işə salmağa macal tapmamış İbadın ayaq zərbələrinə tuş gəldi. Düşməni cəhənnəmə vasil etdikdən sonra avtomat silahı qənimət kimi götürüldü. Bu, İbadın başçılıq etdiyi dəstənin ilk odlu silahı idi. Kəşfiyyat əməliyyatlarını davam etdirən İbad və onun dəstəsi tədricən ermənilərin qorxunc kabusuna çevrilirdilər. İbad isə ermənilər üçün yeni kəşfiyyat sürprizləri hazırlamaqda, onlara yaddan çıxara bilməyəcəkləri dərslər verməkdə idi.

Sovet dönəmində Martuni adlanan Xocavənd rayonunun ermənilərdən geri alınmasında İbadın göstərdiyi şücaət və bunun müqabilində sağ qalması isə əsl möcüzə sayıla bilər. Həmin vaxt Muğanlıdakı kiçik bir dəstənin böyük sayda erməni qüvvəsi cəmləşmiş Xocavəndə hücum edə biləcəyini düşmən heç xəyalına da gətirə bilməzdi. Xocavənddə düşmənə sürpriz zərbənin endirilməsi isə azərbaycanlıların məskunlaşdığı Əmralılar kəndinin xilası demək idi. Çünki ermənilər gecə-gündüz bu kəndi atəş altında saxlayır və onu ələ keçirmək istəyirdilər.

...İbadın da daxil olduğu dəstəni ermənilər pulemyot atəşləri ilə qarşıladılar. Düşmənin atəş nöqtələrini susdurmadan irəliyə getmək mümkün deyildi. Bu vəzifənin öhdəsindən isə İbad gəldi. Kəşfiyyatçı məharəti ilə ermənilərin atəş nöqtəsinə yaxınlaşaraq əl qumbarasını onlara tərəf atdı. Bir anın içində toz dumana qarışdı, erməni pulemyotu susdu. Bu, Xocavəndə hücuma keçmiş dəstənin işini xeyli asanlaşdırdı. İbad eyni qaydada düşmənin daha bir neçə atəş nöqtəsini susdurdu. Gecənin düşməsi isə Xocavənddəki düşmənin daha çox sayda itkiyə məruz qalması ilə nəticələndi.

Artıq kiçik bir dəstə ermənilərin əsas qüvvələrinin cəmləşdiyi rayonu ələ keçirmişdi. Təşviş içində qaçan düşmənin gücü yalnız əlavə kömək çağırmağa yetirdi. Bu mənzərəni seyr edən İbad ürəyinin dərinliyində bir rahatlıq tapır, düşmənin qaçmasından zövq duyurdu. Sonrakı əməliyyatların birində ermənilərə növbəti zərbə vuruldu...

Xocavənddəki hərbi qarnizonun qazandığı uğurlarda Avo ləqəbli birisinin adı hallanırdı. Tutulan ratsiya danışıqları, toplanan kəşfiyyat məlumatları erməni döyüşçülərinin Avodan əməlli-başlı çəkindiyini göstərirdi. O da məlum idi ki, bu şəxs Xocavənd rayonundakı hərbi qarnizonunun komandiridir. Əsir götürülmüş ermənilər bildirirdilər ki, olduqca əzazil və qəddar Avoya dəhşətli dərəcədə nifrət edirlər. Lakin onun bir sözünü iki edənlər ən ağır formada cəzalandırılırdı. Kim idi bu Avo?

Əsl adı Monte Melkonyan olan Avo ABŞ-da dünyaya göz açıb. Professional terrorçu kimi ad çıxarıb. Terror təşkilatı ASALA-ya daxil olub, sonradan onun hərbi qanadını yaradıb. Məşhur terrorçu Karlos Şakaldan dərs alıb. Dünyanın bir çox bölgələrində, o cümlədən Livanda, Yunanıstanda, İtaliyada törədilən terror aktlarında yaxından iştirak edib. Terror hədəfinə çevirdiyi şəxslər sırasında türk mənşəlilər xüsusi yer alıb. 1985-ci ildə Parisdə qanunsuz silah və narkotik saxladığına görə 6 il müddətinə həbs cəzasına məhkum olunub. Lakin erməni lobbisinin və digər himayədarlarının təsiri ilə vaxtından əvvəl həbsdən azad olunaraq Cənubi Yəmənə göndərilib.

Daha sonra Qarabağ döyüşlərinə qatılan Melkonyanın əli günahsız azərbaycanlıların qanına bulaşıb. Qaradağlı faciəsinin əsas müəlliflərindən biri məhz Melkonyandır. Bu kəndin ələ keçirilməsi zamanı əsir götürülən xeyli sayda günahsız azərbaycanlının qətlə yetirilməsində, o cümlədən başlarının kəsilməsində, benzin tökülərək yandırılmasında, müxtəlif bədən əzalarının kəsilməsində bilavasitə iştirak edib. Xocalı soyqırımında qadınları, körpələri, qocaları, günahsız insanları ən ağlasığmaz vəhşiliklə qətlə yetirən ermənilər arasında yenə də xüsusilə fərqlənən Melkonyan olub. "Sevimli" məşğuliyyətlərindən biri əsir götürülən dinc azərbaycanlılara ən amansız yollarla işgəncələr vermək, onları xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirmək idi. Ermənistanda mifikləşdirilən Melkonyanla düşmən dövlətin keçmiş və indiki prezidentləri Robert Koçaryanla Serj Sarkisyan da birmənalı hesablaşırdı. Erməni işğalı və vəhşiliyinin əsas ideoloqlarından olan Zori Balayan isə bu beynəlxalq terrorçunun şərəfinə möhtəşəm təriflər yağdırır, ona həsr olunmuş şeirlər və publisistik məqalələr yazırdı. Bu amansız qatili erməni mətbuatı "ən böyük erməni" kimi fanatikcəsinə mədh edirdilər.

...Yeni açılan gün gedişi və nəticəsi məlum olmayan savaş vəd edirdi. Şəhidlərin xatirə lövhəsinə vurduğu şəklini diqqətlə gözdən keçirdikdən sonra İbad dəstəsi ilə birlikdə bu vaxta qədər qatıldığı döyüşlərin bəlkə də ən mühümünə, ən vacibinə yollanırdı.

İbad nə vaxtdandır ki, Avonu məhv etmək arzusu ilə yaşayırdı. Avonu ələ keçirmək üçün indiyə kimi düşmən arxasında həyata keçirilən kəşfiyyat əməliyyatları istənilən nəticəni verməmişdi. Bu dəfə isə Avo mütləq zərərsizləşdirilməli idi. Ürəyində "ya sənə verə Allah, ya mənə" deyib qardaşlarının, bütün döyüşçü yoldaşlarının xeyir-duası ilə gecənin zülmətində yola düşdü. Plan Avonu İbadın erməni işğalı altına düşmüş doğma kəndi olan Muğanlıda zərərsizləşdirmək idi. Səhərə yaxın kəndə çatıb əvvəlcədən müəyyənləşdirdikləri yerdə durdular. Axşama kimi gözləsələr də, hədəf hələ görünmürdü. İbad hər qarışına bələd olduğu doğma kəndini gecə qaranlığında xeyli gəzdi. Bir vaxtlar sevinc, toy-büsat səsləri ucalan kənddən indi heç bir əsər-əlamət qalmamışdı. Hər tərəfdə uçulmuş, yandırılmış evlər idi. Ertəsi gün də hər şey təkrar olundu. İbad yenə Avonu ələ keçirə bilmədən qayıdacaqlarından narahat idi. Amma sonrası gün vəziyyət dəyişdi.

Uzaqdan sarı rəngli UAZ maşını Muğanlı kəndinə doğru gəlirdi. Avonun üç gündən bir sarı UAZ-da gəzərək postları, döyüş xəttini yoxlaması kəşfiyyatçılara məlum idi. Şübhə yox idi ki, UAZ-da gələn Avodur. Sürətlə onlara tərəf irəliləyən UAZ dar keçiddə qurulan "tələdə" ilişib qaldı. Az keçmiş onun içindən bir nəfər düşərək piyada Muğanlıya doğru hərəkət etməyə başladı.

Avonun hərəkət istiqamətini kəşfiyyatçı dəqiqliyi ilə hesablayan İbad kəndin köhnə məktəb binasının yanında onunla üz-üzə gəldi. Bu qəfil görüşü İbad nə qədər arzulamışdı... Avo üçün isə tam gözlənilməz idi. Maddım-maddım İbada baxan Avo azərbaycanlı kəşfiyyatçıların günün günorta çağı onun qarşısını kəsmələrinə hələ də inana bilmirdi. İbadın silahı isə düz ona tuşlanmışdı. Artıq bir hərəkətin həyatına son qoyacağını yaxşı başa düşən Avo durduğu yerdə donub qalmışdı. İbad çiynindəki avtomatı yerə tullamağı əmr etdi, bunu həm Azərbaycan, həm də rus dilində təkrarladı.

Erməni xisləti burada da özünü göstərdi. Onu öldürməməsi üçün yalvarmağa başlayan, sonra isə silahını işə salmaq istəyən Avonu İbadın atdığı güllə sinəsindən yaraladı. Aldığı yaradan qıvrılan və geriyə dönən Avo yenə də avtomatını İbada sarı tuşlamağa cəhd edirdi. İkinci güllə isə mənfur düşməni yerə sərdi. Ayağa qalxmağa cəhd edən Avo taqəti olmadığından dizləri üstə sürünməyə başladı. Xırıltılı səsinin tonundan onu öldürməməsi üçün İbada yalvardığı aydın hiss olunurdu. Əsir götürdüyü azərbaycanlıları aman vermədən əzazilliklə qətlə yetirən, azərbaycanlı başı kəsməsi ilə öyünən, qan tökməkdən həzz duyan Avo indi qanının tökülməməsi üçün durmadan yalvarmaqda davam edirdi. Azərbaycanlı gəncə zillənən gözlərində bir məzlumluq, yazıqlıq oxunurdu. İbadın gözləri önündə isə Xocalı vəhşəti, Qaradağlı faciəsi canlanır, qulaqlarına zülmlə, işgəncə ilə öldürülən körpələrin, qadınların, qocaların, uşaqların ah-naləsi, hayqırtısı gəlirdi...

1993-cü ilin 12 iyunu...

Xocavəndin işğal altındakı Muğanlı kəndi...

Gənc azərbaycanlı kəşfiyyatçı və onun qarşısında ən böyük erməni terrorçusunun başsız bədəni...

Qisas alınmışdı!!!

Təkcə Qarabağda yox, bütün Ermənistandakı, hətta xaricdəki ermənilər Avonun öldürülməsindən bir-birinə dəymişdi. Düşmən ölkə qəhrəman saydığı terrorçunun xatirəsinə 3 gün rəsmi matəm saxladı, mənfur lobbi isə bütün dünya boyu ermənilər üçün bir ay yas elan etdi. Avonun dəfnində Ermənistanın ovaxtkı Prezidenti Levon Ter-Petrosyan, dünya erməni lobbisinin bütün rəhbərləri şəxsən iştirak etdilər, bu beynəlxalq terrorçunu başsız şəkildə birdəfəlik torpağın altına gömdülər.

İbad isə ermənilərlə amansız mübarizəni davam etdirirdi. Ancaq Bakıda kreslo uğrunda mübarizə aparanların, yad qüvvələrin diqtəsi ilə hərəkət edənlərin xəyanəti nəticəsində itirilən ərazilər içini yandırırdı. Axı xəyanət olmasaydı, istədikləri silah-sursat onlara vaxtında verilsəydi, ermənilərlə çox asanlıqla haqq-hesab çürüdərdilər. Bütün üzbəüz döyüşlərdə olduğu kimi, onları yenə qaçmağa, böyük sayda itki verməyə vadar edərdilər.

İndiyədək qatıldığı bir çox təhlükəli əməliyyatlardan sağ-salamat qayıtmasına bəzən özü də inana bilmirdi. Bəlkə də qoruyucu mələyi vardı. Amma yeni kəşfiyyat əməliyyatından qayıdanda bu dəfə mələyi onu qoruya bilmədi. İbadın içində olduğu maşın tank əleyhinə minaya düşdü. Bu xəbər bütün döyüşçü yoldaşlarını, onu tanıyan hər kəsi sarsıtdı.

Hospitalda həkimlər də ümidverici heç nə demədilər. Ondan əlini üzən qardaşları dəfnə hazırlıq görürdü. İbad isə koma vəziyyətində ölümlə çarpışırdı. Artıq çoxdan hazırlaşdığı şəhidlik zirvəsinin mehi saçlarını oxşayırdı. Düşməndən bacardığı qədər qisas almışdı, həyatla üzüağ vidalaşa bilərdi! Lakin bir nisgili var idi: Vətən torpaqları, doğma kəndi hələ işğaldan azad edilməmişdi! Elə bu nisgil, qəlbində yanan Vətən eşqi onu yenidən həyata qaytardı! 17 gün koma vəziyyətində yatan İbad artıq özünə gəlirdi. Düşdüyü mina onu birinci qrup Qarabağ əlilinə çevirsə də, ordu sıralarından ayrılması üçün edilən çağırışları eşitmək belə istəmirdi. Elə bu şəkildə də daha 3 il orduda qulluğunu davam etdirdi.

1994-cü il aprelin 10-da Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı, Prezident Heydər Əliyev cəbhə zonasına səfəri çərçivəsində İbadın xidmət etdiyi hərbi hissəyə gəlmişdi. Səngərdə əsgər və zabitlərlə görüşən Ali Baş Komandan onların vəziyyəti, problemləri ilə maraqlanırdı. Burada alay komandiri İbad Hüseynovun qəhrəmanlığı barədə ümummilli liderə məlumat verdi, onun hazırda ağır yaralı olduğu söylənildi. Cəbhə zonasından Bakıya qayıdan kimi Heydər Əliyev Vətənin igid oğlunun qəhrəmanlıqlarını yüksək qiymətləndirərək onun "Azərbaycan Bayrağı" ordeni ilə təltif edilməsinə dair fərman imzaladı. Ancaq ulu öndərin qəhrəman Azərbaycan oğluna diqqəti bununla yekunlaşmadı.

1999-cu il noyabrın 13-də - toy günündə İbada zəng gəldi: Danışan Ali Baş Komandan idi! İbadı ailə həyatı qurması münasibətilə təbrik edirdi, onun igidliyini yüksək qiymətləndirirdi.

Elə həmin gün İbad aşağıdakı məzmunda bir məktub da aldı:

"Bakı şəhərinin Yeni Günəşli massivində yaşayan keçmiş

döyüşçü, "Azərbaycan

Bayrağı" ordenli İbad Mövsüm oğlu Hüseynova

Hörmətli İbad Hüseynov!

Azərbaycan torpaqlarının erməni işğalçılarından müdafiə edilməsində göstərdiyin igidlik və şücaətə görə mən öz fərmanımla səni "Azərbaycan Bayrağı" ordeni ilə təltif etmişəm. Sənin kimi şanlı döyüş yolu keçmiş bir gəncin ailə qurmasına, əlbəttə, sevinirəm.

Sevib-seçdiyin gözəl azərbaycanlı qızı ilə birlikdə səni ürəkdən təbrik edir, sizə xoşbəxt həyat, ailə səadəti arzulayıram. Bu şad gününüzdə hər ikinizin valideynlərinə, qohum-əqrəbalara göz aydınlığı verir, onları səmimi-qəlbdən təbrik edirəm. Arzu edirəm ki, gənclərimizin belə xoş günləri çox, qəm-qüssələri az olsun.

Heydər ƏLİYEV,

Azərbaycan Respublikasının

Prezidenti"

Bu məktub Ali Baş Komandanın öz əsgərinə, Prezidentin vətəndaşına, ulu öndərin qəhrəman Azərbaycan oğluna diqqətinin aydın təzahürü idi. İbad bilirdi ki, aradan uzun illər ötməsinə baxmayaraq, Heydər Əliyevin yadında, daim diqqətindədir. Toy günündə ona bundan böyük hədiyyə ola bilməzdi!

Keçdiyi qanlı döyüş yolundan İbadı 17 il ayırır. Lakin o, yenə diqqət mərkəzindədir, yazdığı qəhrəmanlıq tarixi unudulmur, çünki bu tarixdən yetişən yeni gənc nəslin xəbər tutması da vacibdir. Bu yaxınlarda Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi İbadın döyüş yolundan bəhs edən "Əsgər" sənədli filmini hazırlayıb.

İbadın isə bir arzusu var. Vətən torpaqlarını işğaldan azad görmək. İndiki Azərbaycan Ordusunun buna çox asanlıqla nail ola biləcəyini dönə-dönə vurğulayır. Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin Silahlı Qüvvələrə diqqətindən olduqca razıdır: "Mən Azərbaycanın qələbəsinə inanıram. Qalib gəlmək üçün Azərbaycanın bütün imkanları var: güclü rəhbərimiz, qüdrətli iqtisadiyyatımız, peşəkarlaşan ordumuz və ən nəhayət, Mübariz İbrahimov kimi Vətən uğrunda hər cür şücaətə hazır olan qəhrəman gənclərimiz!"

Ali Baş Komandan İlham Əliyev tərəfindən Qarabağda bayrağımızın yenidən dalğalanacağına tam əmin olan İbad Hüseynov da son döyüşünə hazırlaşır. Bu dəfə düşməndən qisası daha ağır, daha amansız olacaq! .

Rasim BAYRAMOV

Azərbaycan.- 2010.- 19 sentyabr.- S. 5.