Yeni Naxçıvan: inkişafdan intibaha

XX əsrin doxsanıncı illərinin başlanğıcında görkəmli dövlət xadimi, böyük öndər Heydər Əliyevin taleyin hökmü ilə Naxçıvanda yaşayıb-fəaliyyət göstərməsi çətin və mürəkkəb şəraitdə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün qorunub saxlanılması baxımından mühüm tarixi hadisə idi. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin Azərbaycan miqyasındakı böyük xilaskarlıq missiyası Naxçıvandan başlamışdı. Ağır düşmən təzyiqlərinə mərdliklə sinə gərmiş, qorunub möhkəmləndirilmiş Naxçıvan Muxtar Respublikası keçən əsrin doxsanıncı illərinin əvvəllərində ulu öndər Heydər Əliyevin müstəqil Azərbaycana əvəzsiz ərməğanı idi. Naxçıvandan sovet qoşunları bölmələrinin çıxarılması, regionda milli ordu hissələrinin formalaşdırılması xilaskarlıq hərəkatının ana xəttini təşkil edirdi.

Ermənistan sərhədinin cəmi üç-dörd kilometrliyində Türkiyə Cümhuriyyəti ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasını əlaqələndirən Sədərək-Aralıq Dilucu bölgəsində Ümid körpüsünün salınması siyasi, hərbi, diplomatik və iqtisadi baxımdan böyük hadisə idi. Hələ 1921-ci ildə imzalanmış məşhur Qars müqaviləsinin yenidən beynəlxalq siyasi mühitin gündəminə gətirilməsi bölgədə sülh şəraitinin möhkəmləndirilməsinə özünün sanballı töhfəsini vermişdir. Eyni zamanda, çətin blokada şəraitində görkəmli romantik şair Hüseyn Cavidin 110 illik, Naxçıvan Dövlət Universitetinin 25 illik yubileylərinin keçirilməsi, Naxçıvandan yüz nəfər orta məktəb məzununun Türkiyədə ali təhsil almağa yola salınması elm, təhsil və mədəniyyət sahəsində həyatın canlanmasına səbəb olmuşdu. Nəhayət, Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Naxçıvan Muxtar Respublikasında iqtisadi islahatların aparılması, keçmiş planlı təsərrüfat sisteminin yerində bazar iqtisadiyyatına əsaslanan özəl sektorun yaradılması ilə yeni həyat başlanmışdı. Beləliklə, böyük öndər Heydər Əliyev hələ XX əsrin doxsanıncı illərinin əvvəllərində Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar Respublikasında cəmiyyət həyatının bütün sahələrini əhatə edən inkişafın möhkəm əsaslarını yaratmışdı. Sonralar ümumən Azərbaycanın hər yerində, o cümlədən Naxçıvanda baş verən böyük yeniləşmə və inkişaf prosesləri həmin zəmin üzərində ucalmışdır.

Bütün bunlara görə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin 5 dekabr 1995-ci il tarixli sessiyasında muxtar respublikanın başçısı seçilən Vasif Talıbovun bəyan etdiyi aşağıdakı mülahizələr mövcud reallığı çox dolğun şəkildə əks etdirirdi: "Mənim ayrıca bir fəaliyyət proqramım olmayacaqdır. Fəaliyyətimi görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin dövlətçilik proqramının Naxçıvanda dönmədən həyata keçirilməsinə həsr edəcəyəm".

Bu qısa bəyanatda həm tarixin bütün sınaqlarından çıxmış Heydər Əliyevin siyasətinə dərin sədaqət, həm də böyük əzmkarlıq ifadə olunmuşdu. Sonrakı illərdəki gərgin, ardıcıl və səmərəli fəaliyyətin uğurlu nəticələri seçilmiş yolun nə qədər düzgün olduğunu bir daha təsdiq etdi. Bu, Heydər Əliyev siyasi kursuna münasibətdə sözlə əməlin, dərin sədaqətlə konkret işin vəhdəti baxımından canlı örnəyə çevrildi. Beləliklə, Heydər Əliyev dövlətçilik məktəbinin Naxçıvan modeli yarandı. Bu böyük dövlətçilik konsepsiyasının qətiyyətlə həyata keçirilməsi Naxçıvan Muxtar Respublikasında bütün sahələrdə inkişafdan yeniləşməyə və intibaha doğru hərəkatın başlıca hərəkətverici qüvvəsinə çevrildi.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbov hər şeydən əvvəl, regionda böyük quruculuq proqramını gerçəkləşdirmişdir. Nəticədə muxtar respublikanın paytaxtı Naxçıvan şəhəri, demək olar ki, qısa müddətdə əsaslı surətdə yenidən qurulmuşdur. Qədim tarixə malik olan Naxçıvan şəhərinin əsas memarlıq üslubu saxlanılmaqla yanaşı, şəhərdə düşünülmüş şəkildə yeniləşdirilmə proqramı həyata keçirilmişdir. Hazırkı Naxçıvan Şərq memarlığı zəminində ucaldılmış Avropa şəhəridir. Naxçıvan şəhəri indi Nuh əyyamından, Atabəylər dövlətindən XXI əsrə qədər keçdiyi yolda ən uca zirvəyə gəlib çatmışdır. Şəhərsalmada xüsusi diqqət yetirilən kərpic və şəbəkə elementləri burada Şərq memarlıq ənənələrini, şüşə və metal konstruksiyalardan istifadə isə Qərb inşaat texnologiyalarını üzvi vəhdətdə yaşatmağa xidmət edir. Müasir Naxçıvan Şərq mühitinin özünəməxsus aurasını və qərbyönlü inkişafın əsas meyillərini cəm halda təcəssüm etdirir. Naxçıvan şəhərində əsaslı şəkildə bərpa edilmiş XIX əsrə məxsus Came məscidi, görkəmli şair-dramaturq Hüseyn Cavidin şəbəkə ilə işlənmiş türbəsi, yerli travertin materialı ilə üzlənmiş binalar, Zaviyə-mədrəsə kompleksi qədimlik ənənəsinin örnəkləridir. Eyni zamanda, muxtar respublikanın baş kəndindəki Gənclik mərkəzi, konsulluq idarəsi, Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin, Dövlət Gömrük Komitəsinin çoxmərtəbəli binaları, Naxçıvan Dövlət Universitetinin elektron kitabxanası, konservatoriyası, diaqnostika-müalicə mərkəzi, Məhəmmədağa Şahtaxtlı adına Naxçıvan Kitab evi Şərq şəhərindəki Qərb inşaat abidələridir.

Yenidən qurulmuş Təbriz mehmanxanası, yeni tikilmiş Duzdağ oteli Avropadakı ən yaxşı beşulduzlu otellərlə yanaşı dayanmağa tamamilə layiqdir. Heydər Əliyev sarayı yeni dövr Azərbaycan memarlığının şah əsərlərindən biridir. Bu möhtəşəm sarayın inşaatında və interyerindəki Şərq və Qərb üslubunun üzvi sintezi milli memarlıq ənənələrinin yeni çalarlarla zənginləşdirilməsinə şərait yaratmışdır. Naxçıvan Dövlət Universitetinin beynəlxalq münasibətlər və xarici dillər fakültəsinin beşmərtəbəli korpusunda da eyni harmoniya qorunub saxlanılmışdır. Bütün bunların sayəsində qədim Naxçıvanın zəminində yeni bir şəhər - müasir Naxçıvan ucaldılmışdır. Müasir Naxçıvan isə yeni tipli Avrasiya şəhərinə çevrilmişdir. Eyni prinsiplər Naxçıvan Muxtar Respublikasının rayon mərkəzlərində - Şərur, Babək, Culfa, Ordubad, Şahbuz, Kəngərli və Sədərəkdə aparılan quruculuq proseslərində də mühafizə edilmişdir. Şəhərsalma və quruculuq prosesində qədim və zəngin ənənələrə malik Ordubadda Şərq ənənələri, yeni salınan Kəngərlidə Qərb elementləri, Araz kənarında yerləşən Culfada Şərq-Qərb ünsürləri ağırlıq təşkil edir. Məsafə etibarilə muxtar respublikanın mərkəzindən xeyli aralıda yerləşən rayon mərkəzləri sanki Naxçıvan şəhərinin hər birinin özünəməxsus görkəmi olan mikrorayonları təsiri bağışlayır. Beləliklə, Naxçıvan Muxtar Respublikasında şəhərsalma fərqliliklərin və bənzərliklərin vəhdətindən ibarət olan vahid bir tam, sistemli bir bütöv təəssüratı yaradır. Bu isə regionda şəhərsalmada və memarlıqda Ali Məclisin rəhbəri səviyyəsində aparılan dövlət siyasətinin uğurlu bəhrəsidir.

Naxçıvandakı yeniləşmə və intibahda elm, təhsil və mədəniyyətin xüsusi yeri və payı var. Əslində, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi sədrinin möhkəm qənaətlərinə görə elm, təhsil və mədəniyyət sahəsində ciddi islahatlar aparıb yeniləşməyə nail olmadan əsl intibah səviyyəsinə çatmaq mümkün deyildir. Müasir səviyyədə qurulmuş elm və təhsil regionda yeniləşmənin əsas hərəkətverici qüvvəsi, qızıl açarı kimi qəbul olunur. Ona görə də muxtar respublikada bu istiqamətdə dövlət səviyyəsində aparılan siyasət ardıcıl və məqsədyönlü proqram şəklində həyata keçirilir. Bir tərəfdən Naxçıvanın qədimliyi, minilliklərə dayanan yaşı, milli-tarixi ənənələri, buradakı minilliklərdən xəbər verən Azərbaycan toponimləri, arxeoloji abidələr, qayaüstü rəsmlər əsaslı şəkildə tədqiq edilir, öyrənilib bərpa olunur, digər tərəfdən isə ən müasir informasiya texnologiyalarına yiyələnmiş yeni nəslin hazırlanması, bu sahədə olan potensialın işə salınması prosesi gedir. Yanaşı, paralel aparılan bu siyasət biri digərini tamamlayır. Nəticə etibarilə regionda milli-tarixi ənənələrə yiyələnmiş yeni təfəkkürlü ziyalılar nəsli yetişib formalaşır. Proses həm eninə, həm də dərininə doğru inkişaf edir, getdikcə dərinləşir və möhkəmlənir. İlk növbədə, elm, təhsil və mədəniyyət sahəsində maddi-texniki bazanın yeniləşdirilməsi və əsaslı şəkildə yenidən qurulması siyasəti həyata keçirilmişdir.

Ötən 15 ilə yaxın müddətdə ucqar dağ kəndlərindən tutmuş rayon mərkəzlərinə, Naxçıvan şəhərinədək 178 orta və ali təhsil müəssisəsinin tikilib istifadəyə verilməsi, məktəblərin sürətlə kompüterləşməsi, Naxçıvan şəhərində və rayon mərkəzlərində kompüter təlim-tədris mərkəzlərinin, internet klublarının yaradılması elm və təhsil sahəsində böyük inkişafın və yeniləşmənin möhkəm təməlini təşkil edir. Muxtar respublika Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin xətti ilə "Kənd rabitəsinin inkişaf etdirilməsinin problemləri" (2007), Naxçıvan Dövlət Universitetində "Blokada şəraitində fəaliyyət göstərən regionların inkişafında informasiya texnologiyalarından istifadənin imkanları" (2008) mövzularında keçirilən beynəlxalq simpoziumlar regionda informasiya-kommunikasiya vasitələrinin tətbiq edilməsi sahələrində dünya təcrübəsinin öyrənilməsinə və həyata keçirilməsinə münasib şərait yaratmışdır.

Naxçıvan Dövlət Universitetində ardıcıl olaraq gerçəkləşdirilən Elektron-universitet proqramına muxtar respublikanın rəhbərliyi səviyyəsində dəstək verilməsi bu ali təhsil ocağında elektron kitabxananın yaradılmasına, elektron lövhə və müasir informasiya texnologiyaları ilə təchiz olunmuş açıq dərs siniflərinin, kompüter otaqlarının təşkilinə geniş meydan açmışdır. Universitetdə NATO-nun texniki dəstəyi ilə MDB və Şərqi Avropa ölkələri içərisində birinci dəfə olaraq 108 hektarlıq ərazidə 2,4 meqabit gücündə olan Vay-fay kampus simsiz internet şəbəkəsinin qurulması beynəlxalq əhəmiyyət daşıyan mühüm hadisədir. Ardıcıl olaraq dörd dəfə keçirilmiş və hər il keçirilməsi nəzərdə tutulan "Elektron Naxçıvan" beynəlxalq miqyaslı video konfranslarda və prezentasiyalarda Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun iştirakı və çıxışları geniş mənada muxtar respublikada elektron vasitələrinin, informasiya texnologiyalarının, yeni tipli kommunikasiya vasitələrinin imkanlarının ildən-ilə genişləndirilməsinə təkan verir. Bu zəmində məqsədyönlü şəkildə inkişaf etdirilən Naxçıvan Dövlət Universiteti bu gün möhkəm milli əsaslara malik olan, dövlətçilik yönlü və Avropaya inteqrasiya edilmiş ali məktəbə çevrilmişdir. Ali təhsilin yeniləşdirilməsi ilə bir sırada aparılan genişmiqyaslı tədqiqat işləri Naxçıvan Dövlət Universitetinin həm də ciddi bir elmi məktəb səviyyəsində inkişaf etməsinə, tanınmasına şərait yaradır.

Bununla yanaşı, elmi-tədqiqat işlərinin miqyasını daha da genişləndirmək və funksiyasını artırmaq üçün regiondakı akademik qurumların fəaliyyətinin tamamilə yenidən qurulması zərurəti meydana çıxmışdır. Muxtar respublikada 1972-ci ildən mövcud olan Naxçıvan Regional Elmi Mərkəzinin mövcud strukturunun və işinin yeni dövrün tələblərinə cavab verə bilmədiyi nəzərə alınmaqla burada Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Naxçıvan bölməsinin yaradılması haqqında təşəbbüsün qaldırılması regionda elmin inkişafında yeni mərhələnin başlanmasına səbəb olmuşdur. Ulu öndər Heydər Əliyevin 7 avqust 2002-ci il tarixli sərəncamı ilə yaradılmış AMEA-nın Naxçıvan bölməsi ölkə elminin üfüqlərinin, əhatə dairəsinin genişləndirilməsində, Naxçıvandakı mövcud elmi potensialdan istifadənin səmərəliliyinin artırılmasında mühüm rola malikdir. Qısa müddətdə AMEA-nın Naxçıvan bölməsi üçün elmi-tədqiqat institutlarından bir neçəsinin yerləşdiyi ayrı-ayrı çoxmərtəbəli binaların tikilib istifadəyə verilməsi, ən müasir avadanlıqlarla təchiz edilməsi, normal iş şəraitinin yaradılması Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədrinin görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin imzaladığı sərəncamın, qəbul etdiyi qərarların dönmədən həyata keçirilməsinə bəslədiyi ciddi, məsuliyyətli münasibətin konkret nəticəsidir.

Bu gün AMEA-nın Naxçıvan bölməsi maddi-texniki imkanlarına görə postsovet məkanı ölkələrində mövcud olan ən yaxşı təchiz edilmiş akademiyalarla müqayisə oluna bilər. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin müəyyən etdiyi siyasi xəttə uyğun olaraq muxtar respublika Ali Məclisinin həyata keçirdiyi məqsədyönlü elm siyasəti sayəsində Naxçıvan bölməsi regionun qədim tarixinin, ədəbi-mədəni mühitinin, folkloru, etnoqrafiyası, arxeologiyası və toponimikasının, təbii sərvətlərinin və biomüxtəlifliyinin aktual məsələlərinin öyrənilməsi istiqamətində mühüm nəticələr əldə edə bilmişdir. Demək olar ki, hər il Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının elmi-tədqiqat institutları və Naxçıvan Dövlət Universitetinin professor-müəllim heyəti ilə birlikdə keçirilən ənənəvi Naxçıvan simpoziumları diyarın qədim tarixi və mədəniyyətinin, flora və faunasının araşdırılmasına sanballı töhfələr verir. Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun "Ordubad rayonundakı Gəmiqaya abidəsinin tədqiq edilməsi haqqında"kı 26 fevral 2001-ci il tarixli sərəncamı əsasında başlayan Gəmiqaya hərəkatı Azərbaycan elminin qiymətli əlavələrlə, nadir materiallarla zənginləşdirilməsi ilə nəticələnmişdir. Son illərdə Naxçıvanda formalaşan gəmiqayaşünaslıq elmi fondu ümumən Azərbaycan elminin qiymətli sərvətidir. Eyni zamanda, görkəmli maarifçi şair və pedaqoq Məhəmməd Tağı Sidqinin anadan olmasının 150, məşhur publisist və ictimai xadim Məhəmmədağa Şahtaxtlının 160 illik yubileylərinin Naxçıvan Muxtar Respublikasında qeyd olunması haqqındakı mühüm tarixi əhəmiyyətə malik sərəncamların işığında aparılan səmərəli axtarışlar, aşkar edilən yeni ədəbi-tarixi materiallar, nəşr edilən kitablar elmimizin yaddaqalan hadisələridir. Bundan başqa, birbaşa Naxçıvan MR Ali Məclisinin sifarişi əsasında hazırlanıb çap edilmiş ikicildlik "Naxçıvan" ensiklopediyası, "Naxçıvanın tarixi atlası", Azərbaycan və ingilis dillərində çıxan "Naxçıvan abidələri" ensiklopediyası, muxtar respublikanın qırmızı kitabı Azərbaycan elminin Naxçıvan məktəbinin azərbaycanşünaslığa qiymətli töhfələri sayıla bilər. Bütün bunlar isə həm də bədnam Ermənistanın Naxçıvana qarşı haqsız ərazi iddialarına dəlilli-sübutlu cavabların ifadəsidir.

Əldə olunan nəticələrin, yekun qənaətlərin elmi əhəmiyyəti ilə bir sırada həm də regionda möhkəm real əsasa malik olan azərbaycançılığın təsdiqinə, milli-mənəvi dəyərlərin möhkəmləndirilməsinə yönləndirilməsi müstəqillik dövründə vətənpərvər milli ziyalılığın formalaşmasında başlıca rol oynayır. Muxtar respublikada Ali Məclisin müvafiq sərəncamları əsasında keçirilmiş "Uluslararası qaynaqlarda Naxçıvan" (1996), "Naxçıvan Muxtar Respublikasının təbii sərvətləri" (2002), "Naxçıvan: tarixi gerçəklik, müasir dövr və inkişaf perspektivləri" (2006), "Nuh peyğəmbər, dünya tufanı və Naxçıvan" (2009) beynəlxalq simpoziumları dünyanın elmi ictimaiyyətinin Azərbaycan elminin Naxçıvanda qazanılan nailiyyətləri ilə yaxından, əyani surətdə tanış olmalarına şərait yaratmışdır. Eyni zamanda, Naxçıvanda yaşayan elm adamlarının Yer kürəsinin müxtəlif ölkələrində keçirilən beynəlxalq elmi tədbirlərdə təmsil olunmalarına dəstək verilməsi regionda formalaşan elmi potensialın inkişafına müsbət təsir göstərir.

Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin "Azərbaycan xalqının qədim tarixini əks etdirən müqəddəs bir torpaq" adlandırdığı Naxçıvan diyarının zəngin mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsi sahəsində də böyük proqramlar həyata keçirilməkdədir. Son on beş ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasında 143 mədəniyyət müəssisəsinin tikilib istifadəyə verilməsi, 52 memarlıq abidəsi və dini obyektlərin bərpa edilməsi regionda mədəniyyətin inkişafına real təminat yaratmışdır. Əsaslı şəkildə yenidən qurulan Naxçıvan teatrı Azərbaycan teatr mədəniyyətinin mühüm qollarından birini təşkil edir. Naxçıvan Kukla teatrının, yeni təşkil olunmuş Naxçıvan Uşaq teatrının səmərəli fəaliyyəti bölgədə milli mədəniyyətin müxtəlif növlərinin tərəqqisinə imkan yaratmaqla bərabər, burada ölkəmizin yeni nəslinin milli və dünyəvi dəyərlər əsasında tərbiyə olunmasına kömək edir. Naxçıvan Dövlət Filarmoniyasının kamera və xalq çalğı alətləri orkestrlərinin təşkili, Şərur yallı rəqs ansamblının fəaliyyət dairəsinin genişləndirilməsi, regionlardakı xalq teatrlarının, özfəaliyyət kollektivlərinin canlandırılması mədəni mühitin səviyyəsinin artırılmasına rəvac verir. Naxçıvan Dövlət Universitetinin Tələbə teatr studiyasında hazırlanan Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər", "Anamın kitabı" tamaşaları, Tələbə opera studiyası üzvlərinin səhnəyə çıxardıqları Üzeyir Hacıbəyovun "Arşın mal alan" operettasının uğurlu Türkiyə, Rusiya və Gürcüstan qastrolları, universitet televiziyasının efir məkanına çıxması regionda yeni mədəniyyətin daşıyıcılarının yetişib formalaşmasının real təcəssümüdür.

Keçən il Naxçıvan Muxtar Respublikasının incəsənət ustalarının Türkmənistanda keçirilən Azərbaycan mədəniyyəti günlərində və Naxçıvan Muxtar Respublikasının 85 illiyi ilə əlaqədar Moskva şəhərindəki konsertdə uğurlu çıxışları artıq regionda peşəkar, professional musiqi kollektivlərinin formalaşdığını nümayiş etdirir. Naxçıvan MR Ali Məclisi sədrinin 9 fevral 2009-cu il tarixli sərəncamı ilə muxtar respublikada xalq yaradıcılığının ayrı-ayrı sahələrinin dirçəldilməsi diqqət mərkəzinə çəkilmişdir. Unudulmaqda olan tikmə, döymə, toxuma, oyma sənəti sahələrinə yeni həyat bəxş edilmiş, milli mətbəxin ön mövqeyə çıxarılması təmin olunmuşdur.

Regionda milli və bəşəri dəyərlərin vəhdətdə yaşadılması baxımından Naxçıvan MR Ali Məclisi sədrinin "Nuh peyğəmbərin Naxçıvan şəhərindəki məzarüstü türbəsinin bərpa edilməsi haqqında"kı 28 iyun 2006-cı il tarixli sərəncamı əsasında həyata keçirilən tədbirlər böyük əhəmiyyətə malikdir. Tarixi qaynaqlardan əldə edilmiş məlumatlara və Naxçıvanın çoxəsrlik memarlıq ənənələrinə istinad edilməklə bərpa edilib 2008-ci ildə ucaldılmış Nuh türbəsi həm də Naxçıvan diyarının böyük sivilizasiyanın beşiyi olduğunu bir daha təsdiqləyir. AMEA-nın Naxçıvan bölməsinin əməkdaşı, müxbir üzv Qadir Qədirzadənin həmin sərəncamın ruhuna uyğun olaraq "Nuh peyğəmbər, dünya tufanı və Naxçıvan" adlı monoqrafiyasının meydana çıxması (2008) və bu istiqamətdə aparılmış digər tədqiqatlar ulu əcdadlarımızın sivilizasiyanın başlanğıc dövründən bu regionda məskən salıb yaşadığını yəqinləşdirir.

Aparılan məqsədyönlü dövlət siyasəti sayəsində Naxçıvan Muxtar Respublikasında müasir sənayeləşmənin və özəl sektorun inkişaf etdirilməsinə nail olunmuşdur. Belə ki, 1995-ci ildən 2009-cu ilədək muxtar respublikada kiçik müəssisələrin, sənaye sahələrinin sayı 390-a çatdırılmışdır. Sənayeləşmə proseslərində daxili bazarın tələbatının nəzərə alınması ilə yanaşı, ixracyönlü məhsulların istehsalına da diqqət yetirilmişdir. Naxçıvan avtomobil zavodu, Badamlı mineral su zavodu, duz mədəni, kərpic zavodu, mebel fabriki, "Gəmiqaya" şirkətlər qrupu, mərmər zavodu və sair kimi müəssisələrdə istehsal olunan məhsullar dünya bazarının tələblərinə cavab verir. Aqrar sahədə baş verən dəyişikliklərin tənzimlənməsi və idarə olunması ilə regionda yeni təsərrüfat münasibətləri şəraitində kənd təsərrüfatı sahələrinin dirçəldilməsində mühüm nailiyyətlər qazanılmışdır.

Bütün bunlar, hər şeydən əvvəl, ölkəmizdə ümummilli lider, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyev siyasi kursunun təntənəsidir. Eyni zamanda, Naxçıvan Muxtar Respulikasında inkişafdan intibaha qədər keçilən yol Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin müvəffəqiyyətlə həyata keçirdiyi regionların inkişafı üzrə dövlət proqramı sahəsində qazanılan nailiyyətlərin üzvi tərkib hissəsidir. Naxçıvan diyarındakı hərtərəfli sürətli inkişaf muxtar respublika Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun ardıcıl və yorulmaz fəaliyyətinin, məqsədyönlü və qətiyyətli mövqeyinin, fədakar işinin konkret və uğurlu nəticəsidir. Vasif Talıbov kimi böyük təşkilatçılıq qabiliyyətinə malik olan dövlət xadiminin yetişib formalaşması Heydər Əliyev dövlətçilik məktəbinin, geniş mənada müstəqillik dövrü Azərbaycan dövlətçiliyinin nailiyyətidir. Ona görə də Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun böyük zəhməti, xidmətləri ölkə rəhbərliyi tərəfindən həmişə yüksək qiymətləndirilmişdir. Hələ 14 oktyabr 1999-cu ildə, Naxçıvan Muxtar Respublikasında yeniləşmə və inkişafın ilkin nəticələri nəzərə çarpdığı dövrdə Azərbaycan Respublikasının rəhbəri, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin Ali Məclisdə keçirilən görüş zamanı dediyi aşağıdakı sözlər Vasif Talıbovun əsl dövlət adamı kimi böyük potensiala malik olduğunu nümayiş etdirirdi: "Mən ümumiyyətlə demək istəyirəm ki, Naxçıvanda işlər lazımi səviyyədə gedir. Vasif Talıbovu bu vəzifəyə seçəndə mən onun çox xüsusiyyətlərini bilirdim. Amma o, çox gənc idi. Daxilən bir az fikirləşirdim ki, gəncliyinə görə bəlkə də ağır, çətin olar. Ancaq o, sübut etdi ki, vətəninə, millətinə, xalqına sədaqətli olan adam yaşından asılı olmayaraq böyük işlər görə bilər".

Hələ 40 yaşı tamam olmamış Vasif Talıbovun fəaliyyətinə verilən bu yüksək qiyməti zaman dəfələrlə təsdiq etdi. Bu təsdiqnamələrin sırasında Naxçıvanda geniş quruculuq hərəkatının böyük sürətlə davam etdirilməsi, möhkəm və etibarlı ordu quruculuğunun uğurla həyata keçirilməsi, sosial-iqtisadi gedişatın real nəticələr verməsi, muxtar respublikanın başdan-başa qazlaşdırılması, enerji böhranının aradan qaldırılması səviyyəsində ciddi problemlərin uğurlu həlli kimi hadisələr dayanırdı. Sözlə işin, əməllə əqidənin vəhdəti həmişə Vasif Talıbovun böyük uğurlarının əsasını təşkil etmişdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin qiymətlərində də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun əqidə bütövlüyü ilə böyük əməllərinin vəhdəti xüsusi olaraq nəzərə çarpdırılır. Möhtərəm Prezidentimizin 21 dekabr 2006-cı ildə Naxçıvana səfəri zamanı verdiyi aşağıdakı qiymət bu amilin daim diqqət mərkəzində dayandığını göstərir: "Mən çox məmnunam ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasının rəhbərliyi, Vasif Talıbov Heydər Əliyev siyasətini burada uğurla icra edir, onu davam etdirir və Naxçıvanın möhkəmlənməsinə öz töhfəsini verir".

Ölkə Prezidentinin çıxışlarında Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun xarakterini tamamlayan Vətən və torpaq sevgisi amilləri də öz əksini tapmışdır: "Siz Naxçıvanda işlərin düzgün qurulması, Naxçıvanın rəhbərliyinin, Ali Məclisin sədri Vasif Talıbovun fəaliyyəti nəticəsində bütün bu uğurlara nail olmusunuz. Azərbaycanın digər bölgələri də inkişaf edir. Amma sizə deyə bilərəm ki, bu baxımdan Naxçıvan Azərbaycanda liderdir və ümid edirəm ki, siz gələcəkdə də liderliyi saxlayacaqsınız. Bunu - abadlıq-quruculuq işlərini, yeni binaların yüksək zövqlə, səliqə ilə, diqqətlə tikilməsini Naxçıvana gələn hər bir vətəndaş, qonaq görür. Hiss olunur ki, bu işlər böyük məhəbbətlə görülür. Bu da əsas şərtdir. Bəzən sual verirlər ki, uğurlu siyasətin əsas səbəbi nədir? Mən hesab edirəm ki, xalqa olan məhəbbətdir. Doğma torpağa olan məhəbbətdir. Əgər bu varsa, deməli, rəhbərlikdə olan şəxslər də öz doğma xalqına ləyaqətlə, məhəbbətlə xidmət edirlər. Bu, Naxçıvanda var və məni çox sevindirir".

Göründüyü kimi, yüksək tələbkarlıq, prinsipiallıq, yorulmaz fəaliyyət, əqidə bütövlüyü, qəti siyasi mövqe, dərin sədaqət və vətənpərvərlik Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Vasif Talıbovun siyasi portretinin ana xətlərini təşkil edir.

İnkişaf etdirilmiş, əsaslı şəkildə yenidən qurulmuş, tikilib ucaldılmış, düşmən sərhədində alınmaz qalaya çevrilmiş Naxçıvan diyarı Ali Məclisin sədri Vasif Talıbovun Azərbaycan dövləti və xalqı qarşısındakı layiqli hesabatıdır. Həm də yarım əsrlik mənalı ömrün qiymətli yekunu olan bu möhtəşəm hesabat Naxçıvanın beş min illik tarixində yeni tarixi mərhələnin qiymətli salnaməsidir. Eyni zamanda, müasir Naxçıvan çətin şəraitdə intibah yaratmağın mümkünlüyünün konkret və əyani göstəricisidir. Bu mərhələ qədim Naxçıvanın yeni dövr tarixinin çoxcildlik kitabıdır.

İnkişaf və yeniləşmə istiqamətində keçilmiş şərəfli yolun dərsləri, dövlətçilik, quruculuq, idarəetmə sahəsində toplanmış zəngin təcrübə Azərbaycanın bu qədim və həmişəcavan diyarının sabahkı üfüqlərinə də gur işıq salır.

İsa HƏBİBBƏYLİ,

Naxçıvan Dövlət Universitetinin rektoru,

Milli Məclisin deputatı, akademik

Azərbaycan.- 2010.- 14 yanvar.- S. 2.