Ağrılı suallarla dolu bir roman

...Bir roman oxudum. Elə bir mövzu qoyulub ki, sadəcə oxuyub keçmək mümkün deyil. Başdan-ayağa sualdı bizim üçün. Məncə, romanı oxuyarkən bu suallar qəlbində əks-səda verməyən oxucu- vətəndaş yəqin ki, onu oxumağa davam edə bilməz. Nədən ki, bu bir məcəra, adi bir mövzu deyil, bizim yaralı yerimizdi. Düşmən tapdağında tapdanan yurd yerlərimiz kimi ağrılı məsələdi. Düşmən sadəcə çölümüzdə deyil, içimizdə o qədər yeddibaşlı əjdahaya bənzər düşmənlərimiz var ki, onlar hər cür alçaqlıqla millətimizi içindən parçalamağa, didməyə çalışır. Özü də bu “ doğma” düşmən zəhərli gülləsini qəlbimizin ən incə nöqtəsinə elə tuşlayıb ki, daha belə cinayətləri sirr kimi saxlamaq, onu nəyəsə görə gizlətmək bizim ziyanımızadı. Bir də hərbi hissələrdə əsgərin ölümü, özbaşınalıq, hərc-mərclik halları belə kütləvi bir hal alırsa onda buna göz yummağın özü həm də bir haqsızlıq, ədalətsizlikdi. Axı xalqı nə qədər “əsgərin nişanlısının onu atmasına görə havalanması” kimi mənasız uydurmalara inandırmaq olar?...

Elə qələmin də vəzifələrindən biri haqqı-həqiqəti söyləməkdi və o qələm də öz sahibinin əlində olanda o yazı sözün həqiqi mənasında dəyərli bir yazı olur...

Bəli, söhbət Vətənə dayaq olan əsgərlərimizin həyatından, onların həyatına qəsd olan bəzi hərbi hissələrimizdən gedir. Göründüyü kimi yazıya elə başladım ki, sanki söhbət bir əsərdən deyil, elə həyatın özündən, konkret faciəmizdən gedir. Beləliklə, “Azərbaycan” jurnalının 11-ci sayında özünə, sözünə böyük hörmət bəslədiyim yazıçı-publisist Aqil Abbasın “Allahı qatil edənlər” romanını belə bir həyəcanla oxudum.

Əsərdə bir hərbi hissədə baş verən dəhşətli hadisələrdən söhbət açılır. Təkcə 6-7 ay ərzində bu hərbi hissədə üç ağır cinayət hadisəsi baş verib. Analar ağlar qalıb, ümumiyyətlə insanların ürəyində çoxlu suallar yaranıb. Ancaq bu cinayətləri törədən rütbəlilər kimlərəsə, nəyəsə görə cəzasız qalıb. Çox cəsarətlə həqiqəti söyləyən və məsələnin kökünü açmağa çalışan müəllif bu romanla hərbi hissələrimizdə hələ bu olanlardan da dəhşətli hadisələrin baş verdiyindən xəbər verir. Yəqin dilə, sözə gitirilməsi utanc olan müsibətlər də var. Hələ biz polkovnikin əsgəri necə təhqir etməsindən belə təsirlənirik...

...Çox ağrılı məsələdi. Bir yandan torpaqlarımız igid oğullarını gözləyir, o biri yandan bu yolları bağlayan milli ruhu olmayan rütbə sahibləri vətənpərvər oğulların qarşısını kəsir, onları sındırır, müti olmağa sövq edir. Bir yandan da analarımızın ürəyinə oğul dağı çəkilir Özü də necə ağır bir dağ. Ana heç vaxt özünü inandıra bilmir ki, onun övladı Vətən xaini olar. Doğrudan da ali təhsilli, hüquqşünas, aspirant, həm də Vətəni sevən, qeyrətli bir oğul heç nədən necə ağır bir cinayət törədə bilər? Ana suallar içində qovrulur və onu yandıran odur ki, oğlu düşmənlə üz-üzə vuruşub şəhid olmaq əvəzinə “doğmalar” əlində üstündə də bir damğa həlak olub...Amma onun övladı həqiqi bir qəhrəmandır və ana bunu qəlbinin dərinliklərində hiss edir...

Əsərdə rütbəsi olsa da təsadüfi, öz yerində olmayan adamlar çoxluq təşkil etsə də arada vətənpərvər hərbçilərə də rast gəlmək olur. Müəllifin özü də sanki bu adamlar arasındadı və biz onun səsini duyur, söylədiklərini eşidirik. Onun arzuları, törpaq həsrəti və haqq-ədalət uğrunda mübarizəsi elə Qərargah rəisinin söylədiklərindən də məlum olur.

... “Qərargah rəisi qalxdı ayağa, pəncərəni açdı, həyətdə təlim keçən əsgərlərə xeyli baxdı, dağlara baxdı, bu dağların o üzündə doğulduğu, indi isə həsrətində qaldığı kəndlərini xatırladı, bir siqaret yandırdı:

– Bilirsən, dostum, biz bu Vətəni, o görünən dağları, meşələri, göy üzünü, bu dağların bulaqlarını, quşlarını da əsgərlərə etibar etmişik. Bu dövlət də, bu millət də əsgərləri bizə etibar edib. Əgər biz bu əsgərləri qoruya bilmiriksə, deməli bu Vətəni də, o dağları, o meşələri, o göy üzünü də qoruya bilmirik. Yəqin bilirsən son altı-yeddi, nə bilim, səkkiz ayda bu hərbi hissədə neçə ölüm hadisəsi baş verib. Bunlara görə ən azı Komandir vəzifədən götürülməliydi, mən də cəzalanmalıydım. Nə oldu? Kim cəzalandı? Taqım komandiri, batalyon komandiri, uşaq-muşaq. Bu hadisələr elə-belə baş verməmişdi ha. Hamıya ruhi xəstə diaqnozu qoyub işləri bağlayıb atdılar arxivə. Çox cəsarətli bir müstəntiq vardı, arada o yazıq yandı, orqandan xaric etdilər. Mən o uşaqların dəfnində iştirak eləmişəm. Mən o valideynlərin gözlərinə baxa bilməmişəm. Onlar övladlarını mənə etibar etmişdilər. Mən onların övladlarını qoruya bilmədim!”

Əsərin baş qəhrəmanı, ağlı, zəkasıyla “Akademik” adını qazanmış milli qürurla hərbi xidmətə yollanan gənc aspirantdır. Böyük arzularla hərbi xidmətə başlayan “Akademik” tezliklə hərbi hissədə baş verən hadisələrdən, əsgərlərə xoşagəlməz münasibətdən, hərbçilərə villa, ev, tualet tikməkdən bezir və lazımi orqanlara şikayət edir. Artıq vəziyyət o həddə çatır ki, o öz fikirlərini əsgərlər arasında açıq-aşkar heç kimdən çəkinmədən söyləyir və bu da onun tez-tez cəzalanmasına səbəb olur. Ancaq o, nə hərbi hissəyə gələn yalançı komissiyalardan, nə də çəkdiyi cəzalardan usanır. Elə dediyini deyir: “ Qardaşlar, biz bura Vətəni qorumağa gəlmişik, komandirə fəhləlik eləyib gün keçirməyə yox! Evə dönəndə sevdiyiniz qızlara, analarınıza, balaca bacı-qardaşlarınıza nə deyəcəksiz? Nə ilə lovğalanacaqsız? Sement qarışdırmağınızla, daş daşımağınızla?! Yoxsa axşamlar ucuz araqlardan içib şellənməyinizlə? Sizi bilmirəm, mən daha heç kimə nökərçilik edən deyiləm. Sizə də məsləhət bilmirəm...” Beləcə komandirlə əsgər arasında olan münasibətlər getdikcə gərginləşir. İş o həddə çatır ki, polkovnik də məsələyə qarışır. Akademiki bu yoldan qaytarmağa çalışır. Amma onu nə qədər döysələr də, qauptvaxta salsalar da, yenə öz bildiyini edir. “Məni sındıra bilməyəcəksiz. Döysəniz də, söysəniz də, həftədə bir dəfə bura salsanız da sındıra bilməyəcəksiz...” Amma hər şey başqa cür olur, onu öldürsəydilər, bundan yaxşıydı...

“Ayıldı, amma xeyli vaxt özünə gələ bilmədi. Nə etməli? Qarşıda düşmən, onu öldürə biləcək, anasını, sevgilisini gözüyaşlı qoya biləcək bir düşmən. Arxada da onu təhqir edən, onu alçaldan, öldürüb daha xoşbəxt edə biləcəyi halda üzünə işəyən əmisioğlu, dayısıoğlu, qardaşı...

Özünü öldürmək istədi, özünü öldürmək onun düşündüyü qədər də asan deyilmiş...Bəlkə cəbhə xəttini keçsin, onu vursunlar. Amma vurmaya da bilərdilər, onu əsir götürə bilərdilər...”

Onu elə bir həddə çatdırdılar ki, batalyon komandirini, üç əsgər yoldaşını və özünü bir anın içində öldürdü... və beləcə hərbi hissənin adına daha ağır bir cinayət yazıldı, bir igid oğul itirdik, bir ana ağlar qaldı, bir qız sevgisinə sadiq qalıb özünü vurdu...Məgər o oğul bizim ovladımız, o ana bizim anamız deyilmi?

...Kriminalistin “fikirləşməkdən başı şişmişdi, bundan da ağır cinayətləri araşdıranda bu qədər çətinə düşməmişdi.

Ortada Polkovnikdən intiqam almaq istəyən insanlar vardı, at vardı, iki güllə, bir giliz vardı. Hərbi hissədən meşə yolu ilə bir saatlıq məsafədə bir kənd və bu kənddə polkovnikdən intiqam almaq üçün alışıb-yanan Akademikin ailəsi vardı, quşu gözündən vuran atası, desantçı qardaşı, dişi aslana dönmüş anası, bir də sevgisi, sevinci ürəyində qalan, gecələr məzar üstündə ağlayan bir qız...Və naşı bir qatil...”

...Əsər o qədər real və təsirlidir ki, ondan sonra nəsə deməyə çətinlik çəkirsən və yenə də müəllifin fikirləri sənin köməyinə gəlir. “...Ölmək onun üçün dəhşətli bir şey deyildi, bir gün doğulan bir gün də...beş il tez, on beş il gec, heç nə dəyişmirdi. Şirəli Müslümov 167 il yaşamışdı, Cəmil Əhmədov 18...Biri cəmi 18 ilə adını tarixə millətin qəhrəmanı kimi yazdırmışdı, biri çoxyaşayan kimi... Mənasız insanların sevgisi ilə çox yaşamaqdansa, Tanrının sevimlisinə çevrilib cavan ölməyi üstün tutan tək-tək insanlardan idi.”

Məncə, nə qədər içimizdən, çölümüzdən onu vurmağa çalışsalar da, qəhrəmanlıq bu xalqın ruhundadı, elə yaşadığımız Qarabağ müharibəsində “Akademik” kimi qəhrəman oğullarımız azmı olub? Odur ki, torpaqlarımız uğrunda mübarizəyə, döyüşə hazır olan belə oğulları qoruyaq. Hərbi xidmətin köləlik deyil, bir kişilik məktəbi olduğunu unutmayaq! Elə Aqil Abbas “Allahı qatil edənlər” romanında bunu deyir, özü də təkcə eşidənlərə yox, rəhmətlik Mirzə Cəlil demiş, həm də eşitməyənlərə...

Mina RƏŞİD

525-ci qəzet.- 2011.- 21 dekabr.- S.7.