İnkişafın Azərbaycan modeli:iqtisadiyyatda ənənələr bərpa edilir

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən aparılan uğurlu siyasət nəticəsində respublikamızın son 7 ildə dinamik və kompleks inkişaf mərhələsinə qədəm qoyması bütün dünyada böyük maraqla izlənilir. Bu illərdə makroiqtisadi sabitlik qorunub saxlanılıb, iqtisadiyyatın diversifikasiyası, qeyri-neft sahələrinin inkişafı sürətlənib, milli valyutanın sabitliyi, bank sisteminin etibarlılığı artırılıb, sahibkarlığa dövlət dəstəyi güclənib. Bütün bu sadalananlarla yanaşı, sosial-iqtisadi sferada həyata keçirilən çoxsaylı tədbirlər Azərbaycanı inkişaf səviyyəsinə görə dünya liderləri sırasına çıxarıb.

Fərəhli haldır ki, respublikamızın davamlı tərəqqisi inkişafın Azərbaycan modelini uğurla dünyaya təqdim etməyə imkan verib. İnkişafın Azərbaycan modelinin əsasını təşkil edən amillər düzgün iqtisadi siyasətlə yanaşı, təbii ki, siyasi sabitlik və xalqla iqtidar arasındakı birlikdir. Məhz bu modelin sayəsində Azərbaycan iqtisadi baxımdan son illərdə xeyli qüdrətlənib. Bu modelin sayəsində bütün dünyanı əhatə edən maliyyə böhranı Azərbaycana güclü təsir göstərə bilmədi. Dünyanın bir çox ölkəsində inkişaf modelləri mövcuddur. İnkişafın Azərbaycan modelinin əsasında isə dayanıqlı iqtisadi inkişafın təmin olunması durur.

Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin ideya rəhbəri və ön söz müəllifi olduğu "İnkişafın Azərbaycan modeli" kitabında da bütün bu məsələlərlə bağlı ətraflı söz açılır, geniş təhlillər, müqayisələr aparılır. Kitabda son 17 ildə Azərbaycanda elmi əsaslarla hazırlanıb həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasət, reallaşdırılmış islahatlar milli inkişaf modelini səciyyələndirən məsələlər kimi önə çəkilir.

"Azərbaycan" qəzetinin təşəbbüsü ilə inkişafın Azərbaycan modelinin müzakirəsinə həsr olunmuş növbəti "dəyirmi masa" Lənkəran şəhərində keçirildi. Tədbirdə Milli Məclisin deputatları, rayonun rəhbər şəxsləri, ictimaiyyətin nümayəndələri iştirak edirdilər.

"Dəyirmi masa"nı giriş sözü ilə açan Milli Məclisin deputatı, "Azərbaycan" qəzetinin baş redaktoru Bəxtiyar SADIQOV dedi:

- Azərbaycanda iqtisadiyyatın müşahidə olunan dinamik inkişafı artıq dönməz xarakter alıb, ölkəmiz regional əhəmiyyətli iqtisadi güc mərkəzinə çevrilib. Sözsüz ki, bu uğurların həlledici amili ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş və bu gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında inamla davam etdirilən, elmi əsaslara söykənən iqtisadi islahatlar siyasətidir.

Möhtərəm Prezidentin siyasətinin ən mühüm istiqamətlərindən biri ölkənin kompleks və eləcə də regional baxımdan tarazlı inkişafına nail olunmasından ibarətdir. Çünki məhz bu yanaşma inkişafın davamlılığını təmin edə bilər. Hələ 2003-cü ildə Prezident seçildikdən sonra cənab İlham Əliyevin qarşıya qoyduğu məqsədlərdən biri ölkədə aparılan islahatlar nəticəsində Azərbaycan iqtisadiyyatında qazanılan uğurların miqyasını daha da genişləndirmək, bütün regionları sosial-iqtisadi baxımdan yüksəltmək idi. Aydındır ki, iqtisadiyyatın regional baxımdan inkişafının zəifliyi ölkədə ümumən sosial-iqtisadi, demoqrafik və ekoloji vəziyyətə mənfi təsir göstərir, əhalinin iş dalınca ölkə paytaxtına axınını sürətləndirirdi. Qarşıya qoyulan yeni hədəflərə çatmaq üçün isə regionlarda mövcud potensialdan istifadənin səmərəsinin artırılmasını, yeni iş yerlərinin açılmasını, iqtisadiyyatın və sənayenin ayrı-ayrı sahələrinin, aqrar sektorun tərəqqisini, kənd təsərrüfatı məhsullarının emalının genişləndirilməsini təmin etmək lazım idi.

Prezident İlham Əliyevin 2004-cü il fevralın 11-də təsdiq etdiyi "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər)" ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcını qoyaraq, regionların inkişafını dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevirdi. Regionlarda iqtisadiyyatın inkişafını sürətləndirən amillərin, bununla bağlı dövlət siyasətinin və dövlət dəstəyinin əsas istiqamətlərinin müəyyən edildiyi proqramın nəzərdə tutulduğu müddətdə uğurla icrası rayonlarda mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafına, istehsal müəssisələrinin fəaliyyətinin genişləndirilməsinə, ixrac yönümlü məhsul istehsalının stimullaşdırılmasına, kənd təsərrüfatının inkişafına yol açdı. Beləliklə, birinci Dövlət Proqramı 2004-2008-ci illərdə ölkənin inkişafının yeni mərhələyə qədəm qoymasını təmin etdi.

Ötən illərdə Azərbaycanda neft-qaz hasilatının artması, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərinin fəaliyyəti gəlirlərin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına, ölkəmizin davamlı inkişafına əlverişli zəmin yaratdı. Bu baxımdan Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafını şərtləndirən əsas amillərdən biri təbii neft gəlirlərinin düzgün təyinatı üzrə istifadəsidir. Amma o da məlumdur ki, dünyada neft ölkəsi olaraq tanınan dövlətlərin əksəriyyəti "qara qızıl"ın gətirdiyi üstünlüklərdən lazımınca faydalana bilməyib. Bəzi dövlətlərin praktikasından ölkənin taleyinin yalnız neft gəlirlərinin ümidinə buraxılmasının doğurduğu arzuolunmaz fəsadlar yaxşı məlumdur. Ölkəmizdə isə sosial-iqtisadi sferada son bir neçə ildə qazanılan nailiyyətlər göstərir ki, neft gəlirlərindən istifadədə düzgün metodlar tətbiq olunur. Lakin Azərbaycan hakimiyyətinin yeritdiyi iqtisadi siyasət xəttinin kökündə iqtisadiyyatın məhz neftdən asılılığının azaldılması dayanır. Neftdən asılı olmayan güclü iqtisadiyyatın qurulmasına doğru atılan addımları Azərbaycanın bütün rayonlarının timsalında görmək mümkündür.

Əldə edilən sosial-iqtisadi uğurların davamlı və daha əzəmətli olmasını təmin etmək məqsədilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 2009-cu ildə regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair ikinci Dövlət Proqramını təsdiq edib. 2009-2013-cü illəri əhatə edən bu proqram birinci Dövlət Proqramının davamı olaraq, bölgələrin daha genişmiqyaslı tərəqqisində, əhalinin rifahının yüksəldilməsində və həyata keçiriləcək digər tədbirlərdə öz əksini tapıb.

Bir məsələni də qeyd etmək istərdim. Bu da son illərdə respublikamızın bütün bölgələrini əhatə edən infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsidir. Çünki dinamik inkişafı şərtləndirən vacib amillərdən biri bütün sahələr üzrə təkmil infrastrukturun olmasıdır. Əgər elektrik enerjisinin verilişi lazımi səviyyədə təmin edilməsə, yollar pis vəziyyətdə olsa, dəniz və hava limanları müasir standartlara cavab verməsə, kommunal və bank xidmətlərinin səviyyəsi yüksəlməsə, otellər, xəstəxana və idman qurğuları olmasa heç bir inkişafdan danışmaq mümkün deyil! Ona görə də ölkə rəhbərliyinin qarşıya qoyduğu əsas məqsədlərdən biri də infrastrukturun inkişaf etdirilməsidir.

Zamanın nəbzini düzgün tutmaqla, mövcud iqtisadi potensialdan və resurslardan, bütün imkanlardan səmərəli şəkildə istifadə etməklə ölkə iqtisadiyyatının keyfiyyətcə yeni mərhələyə qədəm qoymasına böyük uzaqgörənliklə nail olan Prezident İlham Əliyev bununla həm də ulu öndər Heydər Əliyevin ideyalarını, arzularını, görmək istədiklərini reallaşdırdı. Təbii ki, bütün bunlar bizə inkişafın Azərbaycan modelini inamla bütün dünyaya təqdim etməyə imkan verir.

Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf modelinin elmi-nəzəri əsaslarının işlənib hazırlanması, bu istiqamətdə geniş tədqiqat işlərinin aparılması da günün vacib tələblərindən biridir. Azərbaycan Prezidentinin Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin ön söz və ideya müəllifi olduğu "İnkişafın Azərbaycan modeli" kitabı bu istiqamətdə atılan ilk addımlardan biridir. Buradakı təhlillər ölkəmizin inkişafı ilə maraqlanan hər bir kəs üçün olduqca dəyərli əyani vasitədir. Kitabda Azərbaycanda elmi əsaslarla hazırlanıb həyata keçirilən sosial-iqtisadi siyasət, reallaşdırılan islahatlar, milli inkişaf modelini fərqləndirən məsələlər kimi çəkilir, əldə olunan nailiyyətlərin xronologiyasına diqqət yetirilir. İqtisadi keçid dövrünü başa vuran Azərbaycanda əvvəlki sosial-iqtisadi münasibətlərin, institutların bazar iqtisadiyyatına uyğun olaraq transformasiyası, yenilərinin formalaşması prosesinə nəzər salınır.

"İnkişafın Azərbaycan modeli" əsərinin növbəti müzakirəsinin Lənkəranda keçirilməsi təsadüfi deyil. Çünki son illərdə bütün bölgələrimiz kimi Lənkəran da inkişafın Azərbaycan modeli əsasında xeyli inkişaf edib. Son 7 ildə Prezident İlham Əliyev 7 dəfə Lənkərana səfər edib. Hər səfər yeni müəssisələrin, xidmət sahələrinin istifadəyə verilməsi ilə əlamətdar olub. Bu mövzuda çıxış üçün söz Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Tofiq İBRAHİMOVa verilir.

Tofiq İBRAHİMOV:

- Azərbaycan dövlət müstəqilliyini elan etdikdən sonra sosialist iqtisadi münasibətlərindən bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinə keçməyə başladı. Lakin bu münasibətlərin qurulması üçün möhkəm siyasi sabitlik, yeni qanunlar, əsaslı islahatlar tələb edilirdi. Dövlət müstəqilliyi elan olunanda isə Azərbaycanda bunların heç biri yox idi. Əksinə, ölkə daha ağır vəziyyətə düşdü, iqtisadiyyat dağıldı, keçmiş əlaqələr pozuldu. Belə bir dövrdə ölkəyə hansısa iqtisadi modelə əsaslanan inkişaf yolu seçmək lazım idi. Lakin o vaxtkı rəhbərlər bu yolu tapa bilmədilər. Nəticədə ölkədəki durum daha da pisləşdi, iqtisadi tənəzzül baş alıb getdi.

Yalnız 1993-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyev xalqın təkidli tələbi ilə yenidən siyasi hakimiyyətə qayıdandan sonra bu fəlakətə son qoyuldu, iqtisadiyyatın dirçəlməsi üçün əməli işlər görüldü. Məhz ulu öndərin müdrik düşüncəsi ilə başlanmış iqtisadi islahatlar kursu Azərbaycanın əsl milli inkişaf modelini formalaşdırdı və bu model üzrə ölkəmiz dönməz siyasi sabitlik və davamlı inkişaf yoluna çıxdı. Bu gün fəxrlə deyə bilərik ki, bu inkişaf modeli artıq özünü dünyada "İnkişafın Azərbaycan modeli" kimi təsdiq edib, dünya birliyi tərəfindən keçid dövrünü yaşayan dövlətlər üçün milli tərəqqinin parlaq nümunəsi kimi qəbul olunub. Bunu Heydər Əliyev siyasi kursunun layiqli davamçısı, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkədə həyata keçirilən islahatların nəticələri bir daha sübut edir. Cənab Prezidentin təsdiq etdiyi sosial-iqtisadi inkişaf proqramlarının icrası istiqamətində görülən işlər nəticəsində iqtisadiyyatımız getdikcə güclənir, əhalinin yaşayış səviyyəsi durmadan yüksəlir, pensiyalar, maaş və müavinətlər çoxalır, quruculuq-abadlıq işləri genişlənir, yeni iş yerləri açılır. Bir sözlə, Azərbaycan dinamik inkişaf yolu ilə inamla irəliləyir.

Bu barədə bir sıra kitablar, məqalələr yazılıb. Bunların arasında Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin ideya müəllifi olduğu "İnkişafın Azərbaycan modeli" kitabı xüsusilə fərqlənir. Kitab milli iqtisadiyyatımızın inkişaf yolunun göstəricisi olmaqla bərabər, həm də müstəqillik tariximizin ən şərəfli səhifələrini əks etdirən qiymətli tarixi mənbədir. Kitabdakı məqalələri oxuduqca keçid dövrü adlandırdığımız müstəqillik illəri və bu illər ərzində baş vermiş hadisələr bir anlıq göz önünə gəlir. Oxucuya bir daha aydın olur ki, bugünkü əmin-amanlığa, siyasi sabitliyə, dinamik inkişafa yetişmək üçün hansı əziyyətlər çəkilib, hansı miqyasda işlər görülüb. Kitab həm də "Azərbaycan" qəzetinin yaradıcı kollektivinin əməyinin bəhrəsidir. Mən bu münasibətlə qəzetin bütün kollektivini təbrik edirəm və kitabın müzakirəsinə həsr olunmuş növbəti "dəyirmi masa"nın Lənkəran şəhərində keçirilməsinə görə təşəkkürümü bildirirəm.

Kitabda əks olunmuş sosial-iqtisadi inkişafın bütün sahələr üzrə nəticələri Lənkəranın da simasından aydın görünür. Hər bir lənkəranlı şahiddir ki, son illər ərzində burada çox böyük işlər görülüb. Şəhərin hər yerində geniş miqyaslı quruculuq-abadlıq işləri aparılıb, çoxlu müəssisə, təhsil və səhiyyə obyekti tikilib istifadəyə verilib, iş yerləri açılıb. Sənayedə, kənd təsərrüfatında, tikintidə, təhsildə, səhiyyə xidmətində yüksək nailiyyətlər qazanılıb. Bütün bunlar iqtisadi ənənələrin bərpası sayəsində mümkün olub.

Hələ sovet dövründə ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında Lənkəran rayonu da sürətlə inkişaf etmişdi. O zaman Lənkəran aqrar bir rayondan sənaye istehsalı ilə məşğul olan şəhərə çevrilmişdi. Həmin illərdə Lənkəranda çoxlu zavodlar, fabriklər, məktəblər, uşaq bağçaları, xəstəxanalar, mədəniyyət müəssisələri, xidmət obyektləri, hava limanı, şəhərlərarası avtovağzal tikilmiş, park və bağlar, yeni yollar, körpülər salınmış, kəndlərin və qəsəbələrin siması tamamilə dəyişmişdi.

Əlbəttə, bütün bunlar ulu öndər Heydər Əliyevin diqqət və qayğısı ilə əldə olunmuşdu. Müstəqillik illərində də bu qayğı davam edib və rayonun iqtisadiyyatı sürətlə bərpa olunub. Bu gün lənkəranlılar həmin qayğını Prezident İlham Əliyevdən görürlər. Cənab Prezidentin ötən müddətdə 7 dəfə Lənkərana səfər etməsi deyilənlərin sübutudur.

Lənkəran ölkənin cənub bölgəsində çox əlverişli coğrafi mövqedə yerləşir. Hələ qədim zamanlardan bura bölgənin iqtisadi və mədəni mərkəzi sayılmış, ticarət yolları üstündə yerləşdiyindən ətraf bölgələrin inkişafında da əhəmiyyətli rolu olmuşdur. İndi də bura Lənkəran iqtisadi rayonunun mərkəzi hissəsidir. Şimal-cənub nəqliyyat dəhlizi buradan keçir. Rayonda beynəlxalq hava limanı tikilib istifadəyə veriləndən sonra beynəlxalq reyslər açılıb. Bura gələn turistlərin sayı ilbəil artır.

Qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı cənab Prezidentin həyata keçirdiyi siyasətin bəhrəsidir ki, rayonun iqtisadi imkanları artdıqca yerli gəlirlər də çoxalır və mərkəzin dotasiyasından asılılıq getdikcə azalır. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı birinci Dövlət Proqramının icrası ilə əlaqədar rayonda sənayedə, kənd təsərrüfatında, tikinti-quruculuq sahəsində iri layihələr həyata keçirilib, emal müəssisələri, təhsil, səhiyyə və xidmət obyektləri tikilib istifadəyə verilib. Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafına dair birinci Dövlət Proqramı, ölkəmizin hər yerində olduğu kimi, Lənkəran rayonunda da əsasən yerinə yetirilib. Bu proqramın yerinə yetirilməsi nəticəsində rayonda 24035 yeni iş yeri açılıb. Hazırda isə 2009-2013-cü illər üçün qəbul olunmuş yeni proqram uğurla həyata keçirilir.

2010-cu ildə rayon üzrə ümumi məhsul buraxılışı 190,3 milyon manat təşkil edib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 9 faiz çoxdur. Qeyri-neft sektorunun prioritet sahələrindən olan aqrar sahənin inkişafı da rayonda uğurla həyata keçirilir. Rayon subtropik zonada yerləşdiyindən burada sənaye ilə yanaşı, kənd təsərrüfatının inkişafı üçün də əlverişli şərait var. Keşmişdə də Lənkəran özünün faraş tərəvəzi, ətirli çayı, sitrus meyvələri, gözəl təbiəti və digər təbii ehtiyatları ilə tanınmışdır. Bu imkanlar bu gün də Lənkəranda var. Əslində əhalinin böyük bir hissəsinin gəlirləri birbaşa bu imkanlardan asılıdır. Ona görə də göstərilən sahələrin inkişafı üçün rayonda əməli işlər görülür. İlk növbədə qeyd edim ki, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına göstərilən dövlət qayğısının artması bu sahədə çalışanların böyük marağına səbəb olub. Bundan başqa, son vaxtlar rayonda irihəcmli emal müəssisələrinin istifadəyə verilməsi də məhsul istehsalçılarını xeyli həvəsləndirir.

Rayonda heyvandarlıq sahəsində inkişaf davam edir. Sutkada 60 ton istehsal gücünə malik "Nur-süd" müəssisəsinin fəaliyyətə başlaması heyvandarlığın inkişaf etdirilməsinə güclü təkan verib. "Gilan-Holdinq" şirkətlər qrupu tərəfindən tikilib istifadəyə verilmiş, istehsal gücü saatda 30 ton olan "Lənkəran konserv zavodu" yığılan məhsulun tam emal olunmasına şərait yaradır. Zavod təkcə Lənkəranda deyil, ətraf rayonlarda da istehsal olunan məhsulları emal üçün qəbul edir. Zavodun fəaliyyət dairəsi öz işçilərindən əlavə minlərlə torpaq sahibi üçün də iş yeridir. Bundan başqa, zavodun ərazisində tutumu 2 min ton olan 9 kameralı soyuducu anbar inşa edilmişdir. Müəssisə tam gücü ilə işləyəndə burada 350 nəfər çalışacaqdır. Bu da sahibkarlara yetişdirdiyi məhsulu istənilən müddətə saxlamaq imkanı verəcəkdir.

Lənkəran üçün ötən ilin əlamətdar hadisəsi Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyevin Lənkərana səfəridir. Səfər zamanı cənab Prezident yeni tikilmiş konserv zavodunun, soyuducu anbarın, mini çay fabrikinin, istehsal gücü ildə 15 ton olan "Paldad" dondurma zavodunun, Regional Boks Mərkəzinin aşılışında iştirak edib.

Qeyri-neft sektorunda iqtisadiyyatın yüksəlişi geniş abadlıq və quruculuq işlərinin aparılmasında mühüm rol oynayır. Rayonda asfaltlanma, yolların təmirinə diqqət artmışdır. Çətin təbii şəraitə malik dağ kəndlərinə gedən yollar əsaslı şəkildə yenidən qurulur. Rayonun elektrik təsərrüfatında, təbii qaz və içməli su təminatında yaranmış çətinliklərin həlli istiqamətində ardıcıl işlər görülür. Sahibkarlığın inkişafından ötrü iş adamlarına, fermerlərə bank tərəfindən kreditlər verilir.

Prezident İlham Əliyev 2011-ci ili "Turizm ili" elan etmişdir. Rayonumuzda müasir turizm obyektləri, mehmanxana və otellər fəaliyyət göstərir. Bu sahədə xidmət işinin daha da yaxşılaşdırılması diqqət mərkəzindədir.

Azərbaycanın hər bir bölgəsi kimi Lənkəran rayonu da iqtisadi cəhətdən sürətlə inkişaf edir, insanların həyat şəraiti getdikcə yaxşılaşır. Bütün bunlar Prezident İlham Əliyevin uğurlu siyasətinin bəhrəsidir, xalqa xidmətin parlaq nümunəsidir. "İnkişafın Azərbaycan modeli" kitabında toplanmış məqalələrdə də məhz bu siyasət bütün təfərrüatı ilə açılıb göstərilib.

Bəxtiyar SADIQOV:

- Lənkəran hələ sovet illərində Azərbaycanın inkişaf etmiş rayonlarından sayılıb. O zamanlar bu inkişafın əsası ulu öndər Heydər Əliyevin 1969-cu ildə Azərbaycana rəhbərlik etməyə başlamasından sonra qoyulmuşdu. Sevindirici haldır ki, bu gün Lənkəran mühiti üçün ənənəvi istehsal və xidmət sahələri yeni tipli iqtisadiyyatın tələblərinə uyğun olaraq bərpa edilib. Yəni yeni tipli iqtisadiyyat Lənkəranın yüksəlişində əsas amilə çevrilib. Bu barədə danışmaq üçün söz Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının sosial-iqtisadi məsələlər üzrə müavini Rüstəm QURBANOVa verilir.

Rüstəm QURBANOV:

- Bu gün Azərbaycanda sahibkarlığın, özəl sektorun inkişafına münbit şərait yaradılıb. Məhz sahibkarlığın davamlı yüksəlişi, biznes və investisiya mühitinin yaxşılaşdırılması, daxili və xarici investisiyaların cəlb edilməsi, qeyri-neft sektorunun dinamik inkişafı nəticəsində 2004-2010-cu illər ərzində ümumi daxili məhsulun həcmi 3,3 dəfə, əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə yönəldilmiş büdcə xərcləri 4,8 dəfə, orta aylıq əməkhaqqı 3,3 dəfə, əhalinin gəlirləri 3,8 dəfə, minimum əməkhaqqı 7,1 dəfə artıb. Yoxsulluq səviyyəsi bir neçə dəfə azalaraq 9,1 faizə enib. Bütün bu uğurlar ümummilli lider Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu və cənab Prezident İlham Əliyevin müvəffəqiyyətlə davam etdirdiyi siyasi kursun parlaq nəticələridir.

Lənkəran rayonunun sosial-iqtisadi həyatında müşahidə olunan yüksəliş də bu siyasətin bəhrəsidir. Regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair birinci və ikinci Dövlət Proqramının icrası istiqamətində görülmüş işlər nəticəsində rayon iqtisadiyyatında əsaslı keyfiyyət dəyişiklikləri baş verib. Kitabın əhatə etdiyi dövrdə əldə olunmuş inkişaf Lənkəranda 2010-cu ildə də davam edib, makroiqtisadi göstəricilər əvvəlki illərlə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşıb. Rayonda ümumi məhsul buraxılışının həcmi 2004-cü illə müqayisədə 2,3 dəfə, 2009-cu illə müqayisədə 11,2 faiz artıb.

İqtisadiyyatın aparıcı sahəsi olan sənayedə məhsul istehsalı 2003-cü illə müqayisədə 2,4 dəfə, 2009-cu illə müqayisədə isə 5,4 faiz artaraq 12,1 milyon manata çatıb. İstehsalın həcmi emal sənayesində 6,3 faiz artıb. Sənaye məhsulunun 70 faizi iqtisadiyyatın qeyri-dövlət bölməsində istehsal olunub.

Ötən il sahibkarlara, iş adamlarına və vətəndaşlara bank və kredit təşkilatları tərəfindən 50,0 milyon manat kredit verilib. 2010-cu ilin mart ayında Bakı şəhərində keçirilən "Regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"nın (2009-2013-cü illər) icrasının birinci ildönümü ilə əlaqədar sərgidə rayon sahibkarlarının istehsal etdikləri məhsullar da nümayiş etdirilib.

Əhalinin hər nəfərinə düşən pul gəlirləri 2003-cü illə müqayisədə 3,1 dəfə artaraq 1701 manat təşkil edib. Rayonun iqtisadi və sosial sahələrində muzdla işləyənlərin orta aylıq əməkhaqqı 2003-cü illə müqayisədə 7 dəfə, ötən ilə nisbətən 15,2 faiz artaraq 204 manata çatıb.

Rayonumuzda müharibə veteranlarına, əlillərə, şəhid ailələrinə və aztəminatlı ailələrə qayğı göstərilməsi daim diqqət mərkəzindədir. Belə ki, son 5 ildə 10 nəfər Böyük Vətən müharibəsi və Qarabağ əlili pulsuz "Oka" markalı avtomobillə təmin olunub, 44 nəfər əlilə əlil arabası verilib. Həmçinin son illərdə Lənkəran şəhərində Qarabağ əlilləri və şəhid ailələri ücün 3 yaşayış binası, 6 nəfər Qarabağ müharibəsi əlili üçün fərdi yaşayış evi tikilib istifadəyə verilmişdir. Ötən il ərzində əlillərə 10 min manat maddi yardım göstərilib. Hazırda 14 nəfər sosial işçi tərəfindən 116 nəfər ahıl və tənha vətəndaşa xidmət göstərilir.

Rayonda məskunlaşmış qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin sosial-məişət problemlərinin həlli istiqamətində müntəzəm iş aparılır. Lənkəranda 258 nəfər məcburi köçkün məskunlaşıb. Onların yaşadıqları binalar təmir edilib, su və enerji təchizatı yaxşılaşdırılıb. Məcburi köçkünlərə müntəzəm olaraq tibbi xidmət göstərilir və pulsuz dərman preparatları verilir. Son 5 ildə şəhər icra hakimiyyəti tərəfindən məcburi köçkünlərə 120 min manatlıq ərzaq yardımı verilib.

Bəxtiyar SADIQOV:

- İnkişafın Azərbaycan modelində turizmin inkişafına və mədəniyyətimizin təbliğinə xüsusi diqqət ayrılır. Dövlət turizmin inkişafını yalnız təşviq etməklə kifayətlənmir, həmçinin zəruri olan addımları atır. Təbii ki, turizmin inkişafı üçün gözəl yollar, hava limanları, fasiləsiz elektrik təminatı lazımdır. Fərəhli haldır ki, bu gün ölkəmizdə bu deyilənlərin hamısı var. Eləcə də mədəni irsimizin qorunması və dünyada tanıdılması üçün dövlət üzərinə düşən bütün vəzifələri yerinə yetirir. Bu barədə çıxış etmək üçün söz Lənkəran Şəhər Mədəniyyət və Turizm Şöbəsinin müdiri Vasif FƏRZULLAYEVə verilir.

Vasif FƏRZULLAYEV:

- Bütün respublikada olduğu kimi, Lənkəran rayonunda da mədəniyyət və turizmin inkişafı ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Hələ sovet dövründə Lənkəranda ulu öndərin təşəbbüsü ilə mədəniyyətin inkişafından ötrü çoxlu iş görülüb, 100-ə qədər mədəniyyət obyekti tikilib. Yerli folklor nümunələrinin qorunması məqsədilə yaradılmış "Şənlik" və "Nənələr" ansamblları dəfələrlə xarici ölkələrə mədəni əlaqələr çərçivəsində səfərlər ediblər. Ümummilli lider Heydər Əliyevin ikinci dəfə xalqın təkidi ilə siyasi hakimiyyətə qayıdışından sonra bütün sahələrdə olduğu kimi, mədəniyyət və turizm sahəsində də yeni inkişaf mərhələsi başlanıb. Ulu öndərin layiqli siyasi davamçısı olan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə respublikamız inkişafını uğurla davam etdirərək bütün sahələrdə olduğu kimi mədəniyyət və turizm sahəsində də mühüm nailiyyətlərə imza atıb.

Son illər respublikada həyata keçirilən uğurlu mədəniyyət və turizm siyasəti öz çoxşaxəliliyi və uzunmüddətli səmərəvermə perspektivi ilə diqqəti çəkir. Ölkə başçısı mütəmadi olaraq mədəniyyət və turizm sahəsi ilə bağlı fərman və sərəncamlar imzalayıb. Heç də təsadüfi deyil ki, 2011-ci il cənab Prezident tərəfindən "Turizm ili" elan olunub. Rayonumuzda da bu sahəyə olan diqqət və qayğı gündən-günə artmaqdadır.

Lənkəran rayonu təbiəti, zəngin təbii-coğrafi ehtiyatları, əlverişli iqlimi, özünəməxsus kulinariyası və digər potensial üstünlüklərinin mövcudluğu ilə geniş turizm imkanlarına malikdir. Bir tərəfdən dağlarla, digər tərəfdən dənizlə əhatə olunan Lənkəranda turizmin inkişafı üçün əlverişli şərait var. Rayonda turizmin inkişafı ilə bağlı kompleks tədbirlər görülüb. Belə ki, şəhərin mərkəzində respublikada analoqu olmayan ulu öndər Heydər Əliyevin adını daşıyan xatirə parkı və muzey istifadəyə verilib. Rayonun bir sıra yerlərində yeni park və istirahət guşələri yaradılıb. Turizmin inkişafı məqsədilə şəhərin girəcəyində Xalq Sənətkarlığı şəhərciyi salınıb. Açılışda iştirak edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev bu şəhərciyin salınmasını yüksək qiymətləndirib.

Lənkəranda turizm infrastrukturunun yaradılmasına, turizm sektorunun inkişafına nail olmaqdan ötrü sərmayəçilərin, donor təşkilatların bu sahəyə cəlb edilməsi işi davam edir. Yerli və beynəlxalq turizm şirkətləri ilə əlaqələr yaradılır. Xalq Sənətkarlığı Mərkəzində Turizm İnformasiya Mərkəzi açılıb. Rayonumuzda dulusçuluq, həsir toxuma və xalçaçılıqla məşğul olanlarla əlaqə qurulub və suvenirlərin istehsalından ötrü hazırlıq görülüb. 2010-cu il ərzində Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən mehmanxana və mehmanxana tipli obyektlərin əməkdaşları üçün Türkiyədən dəvət olunmuş mütəxəssislərin iştirakı ilə xüsusi hazırlıq kursları keçirilmiş və sertifikatlar verilmişdir.

Mədəni irsin qorunması və mühafizəsi dövlətimizin daim nəzarətindədir. Bildiyimiz kimi, turizm sektorunun inkişafında abidələrin lazımi səviyyədə təbliğ və təqdim olunması xüsusi rol oynayır. Rayon rəhbərliyi tərəfindən bu sahəyə daim diqqət və qayğı göstərilir. Bu istiqamətdə bir sıra tədbirlər həyata keçirilib.

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 132 saylı qərarı ilə Lənkəranda 87 tarix və mədəniyyət abidəsi qeydiyyata alınıb və dövlət mühafizəsinə götürülüb. Bu abidələrin turizm üçün müəyyən edilmiş marşrutlar üzrə səmərəli istifadə edilməsi məqsədilə hazırlıq işləri tamamlanmaq üzrədir. Rayonun ərazisində yerləşən tarix və mədəniyyət abidələrinin mühafizəsi ilə bağlı kompleks tədbirlər həyata keçirilir. Abidələr haqda üç dildə (Azərbaycan, ingilis, rus,) məlumat kitabçaları hazırlanıb. Lənkəran Tarix-diyarşünaslıq muzeyində rayonun turizm potensialını əks etdirən yeni ekspozisiya qurulub.

Lənkəran şəhərində Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramında nəzərdə tutulduğu kimi, "Dairəvi Qala" abidəsinin bərpası 2010-cu ildə başa çatdırılıb. Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə Həzi Aslanovun ev-muzeyində əsaslı bərpa işləri aparılıb, yeni ekspozisiya qurulub. Tarix-diyarşünaslıq muzeyində əsaslı bərpa işlərinin aparılması dövlət proqramında 2012-ci ildə nəzərdə tutulub.

Fərəhli haldır ki, turizm sahəsində kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına lazımi şərait yaradılır. Rayonumuzda ekoturizmin inkişafı ilə bağlı kəndlərdə müvafiq məişət şəraitinə malik evlər aşkarlanır. Sahiblərinin razılığı əsasında tələb olunan şərait və xidmət reallaşdıqdan sonra turistlərin qəbulu tələb olunan səviyyədə gerçəkləşdiriləcəkdir. Lənkəran hava limanının, dəmir yolu və avtomobil vağzalının, Hirkan Milli Parkının turizmin inkişafında səmərəli istifadə edilməsi, balıqçılıq və ovçuluqla məşğul olmaq istəyən turistlər üçün razılaşdırılmış ərazilərdə ov mövsümlərinin təşkil edilməsi imkanları araşdırılır. Hirkan Milli Parkında xüsusi ekoturizm marşrutları əsasında gəzintilər təşkil olunur.

Dövlətimizin turizm sahəsinə göstərdiyi diqqət və qayğı nəticəsində rayona gələn turistlərin sayı ildən-ilə artmaqdadır. Heç də təsadüfi deyildir ki, 2010-cu ildə rayonumuza gələn turistlərin sayı 8 mindən artıq olub. Xarici turistlərin sayı 2006-cı illə müqayisədə 50 faiz çoxalıb.

Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə Lənkəranın turizm imkanlarını əks etdirən bələdçi kitabının, turizm marşrutu xəritələrinin və videoçarxın hazırlanması sifariş edilib. Yaxın gələcəkdə dağ turizminin inkişafı məqsədilə kanat yollarının çəkilməsi imkanları araşdırılır. Rayonun turizm potensialının təbliği məqsədi ilə Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyətinin Azərbaycan, rus və ingilis dillərində internet saytı fəaliyyət göstərir, burada yeniliklər haqqında mütəmadi məlumatlar verilir. Eyni zamanda, mədəniyyət və turizm şöbəsinin rəsmi saytında rayonun turizm potensialı və bu sahədə görülən işlər davamlı olaraq təbliğ olunur. Bu sahədə görülən işlər yaxın gələcəkdə rayonumuzu beynəlxalq turizm mərkəzinə çevirəcəkdir.

Bəxtiyar SADIQOV:

- Son illər dünya ölkələri üçün heç də asan keçmədi. Maliyyə böhranı, iqtisadi çətinlik ən böyük şirkətlərə, aparıcı dövlətlərə güclü təsir göstərdi. Amma Azərbaycan iqtisadiyyatı bunun təsirini nisbətən az hiss etdi. Bu da inkişafın Azərbaycan modelinin üstün cəhətidir. Bu modeldə sosial məsələlərə də xüsusi diqqət ayrılır. Sosial məsələlərlə bağlı Lənkəranda görülən işlər barədə məlumat vermək üçün söz Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının təhsil, səhiyyə və mədəniyyət məsələləri üzrə müavini Səmədağa ABDULLAYEVə verilir:

Səmədağa ABDULLAYEV:

- Bütün respublika üzrə aparılan quruculuq, abadlıq, yenidənqurma və bərpa işləri Lənkəran rayonunda da geniş vüsət alıb. Təhsil, səhiyyə və mədəniyyət sahəsində əldə olunmuş nailiyyətlər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, keçən dövr ərzində istər dövlət vəsaiti, istərsə də Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə rayonda 23 təhsil müəssisəsi inşa edilib. Bu il əsaslı təmir olunmuş 4 saylı məktəb üçün 560 yerlik yeni əlavə korpus, 220 yerlik Osaküçə kənd məktəbi üçün yeni bina inşa edilir. Səpnəkəran orta məktəbin idman zalının bütün avadanlıqlarla təmin edilməsi bu təhsil müəssisəsini idman mərkəzi halına gətirib. Dəniz səviyyəsindən 1200 metr hündürlükdə yerləşən Tüədo kəndində Heydər Əliyev Fondunun xətti ilə inşa edilmiş məktəb bütün zəruri avadanlıqlarla, kompüterlərlə, şagirdləri isə məktəbli geyimi və çantalarla təmin edilib. Heydər Əliyev Fondunun xətti ilə birinci sinifə qəbul edilən 2400 nəfər şagirdin hər birinə 17 adda məktəb ləvazimatı verilib.

Lənkəran uşaq evi Heydər Əliyev Fondunun xətti ilə əsaslı təmir olunaraq inventar və avadanlıqlarla tam təchiz olunub. Burada tərbiyə olunanların hər birinə eyni səviyyədə diqqət və qayğı göstərilir, körpələrin problemləri həll edilir. Onlar uşaq evini bitirdikdən sonra da himayə altındadırlar. Ən önəmli hadisələrdən biri də Xüsusi İnternat Məktəbinin yeni inşa edilmiş, müasir dizayna malik, zəruri inventar və avadanlıqlarla təmin olunmuş binaya köçürülməsidir. Burada yaradılmış yüksək səviyyəli şərait uşaqların valideynlərinin müəssisəyə etibarını artırıb. Son 5 ildə Lənkəranda 5 nəfər "Əməkdar müəllim" fəxri adına, 4 nəfər "Tərəqqi" medalına, 9 nəfər "Azərbaycan Respublikasının qabaqcıl təhsil işçisi" döş nişanına layiq görülmüş, 2 nəfər isə "Ən yaxşı müəllim" müsabiqəsinin qalibi olmuşdur.

Səhiyyə sahəsində də əhəmiyyətli işlər görülüb. Lənkəran şəhərində Müalicə Diaqnostika Mərkəzi, Uşaq Poliklinikası, 23 həkim və tibb məntəqəsi tikilib istifadəyə verilib, Onkoloji xəstəxana, travmatologiya şöbəsi təmir edilib, müasir tibbi avadanlıqlarla təmin olunmuş Perinatal mərkəz yaradılıb.

"Fitac" teatr hərəkatının üzvü olan Nəcəf bəy Vəzirov adına Lənkəran Dövlət Dram Teatrı ötən il qardaş Türkiyənin Ankara şəhərində keçirilən beynəlxalq teatr festivalında iştirak edib, Naxçıvan Milli Məclisi sədrinin dəvəti ilə Naxçıvan şəhərində 3 günlük qastrol səfərində olub. Teatr həmçinin Fransa, İspaniya, Gürcüstan, Ukrayna respublikalarının, Rusiya Federasiyasının teatr xadimləri ilə də əməkdaşlıq əlaqələri qurub.

Lənkəran şəhərində Heydər Əliyev Xatirə muzeyi inşa edilib, Həzi Aslanovun ev-muzeyi və "Dairəvi Qala" tarixi abidələri əsaslı bərpa olunub, Xalq Sənətkarlığı Mərkəzi yaradılıb. Uşaq musiqi məktəblərinin bədii özfəaliyyət kollektivləri Bakı şəhərində baxış müsabiqələri və dövlət tədbirlərində, muğam müsabiqələrində müvəffəqiyyətlə iştirak ediblər. Hazırda Heydər Əliyev İdarəçilik Universitetində əlamətdar və tarixi günlərlə bağlı məşğələlər keçirilir. Mərkəzi Kitabxana Sisteminin rəsmi elektron saytı fəaliyyət göstərir və burada mədəniyyət sahəsində görülmüş işlər barəsində ardıcıl yenilənən məlumatlar yerləşdirilir. 2011-ci il Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən Lənkəran şəhəri "Folklor paytaxtı" elan edilib. Bu tədbir çərçivəsində rayonda müxtəlif tədbirlərin keçirilməsi nəzərdə tutulur.

Gənclər və idman sahəsində də bir sıra uğurlar qazanılıb. 2010-cu ildə yeni binaya köçmüş Lənkəran Gənclər və İdman İdarəsi il ərzində gənclər sahəsi üzrə 46 tədbir həyata keçirib. Bu tədbirlərdə 6885 nəfər yeniyetmə və gənc iştirak edib. 2010-cu il ərzində 17 respublika çempionatında, 29 respublika birinciliyində, 9 turnirdə, 2 olimpiadada və beynəlxalq turnirdə müxtəlif idman növləri üzrə rayonun yığma komandalarının iştirakı təmin edilib. Lənkəran şahmat məktəbinin yetirmələri respublika, Avropa və dünya birinciliklərində müvəffəqiyyətlə çıxış ediblər. Hazırda bu tədris müəssisəsinin təmsilçiləri Moskva şəhərində keçirilən yarışda mübarizə aparırlar.

Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunun artması, iqtisadiyyatının, mədəniyyətinin inkişafı, ölkədə elm, təhsil, səhiyyə, ordu quruculuğu sahəsində görülən məqsədyönlü işlər ulu öndərin dövlətçilik irsinin davamının göstəricisidir. Azərbaycanın müasir dövrdə qazandığı sosial-iqtisadi, siyasi uğurlar məhz Heydər Əliyev siyasi kursunun qətiyyətlə davam etdirilməsinin nəticəsidir.

Bəxtiyar SADIQOV:

- Azərbaycan görünməmiş sürətlə inkişaf edir, yeniləşir. Bugünkü Azərbaycan 10 il bundan əvvəlkindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Lənkəran da abadlıq və quruculuq işləri nəticəsində öz simasını dəyişib, müasirləşib. Tək lənkəranlılar deyil, bura gələn qonaqlar da bundan qürur hissi keçirirlər. Lənkəranda gedən abadlıq və quruculuq işləri barədə danışmaq üçün söz Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının şəhər təsərrüfatı üzrə müavini Möhübbət BABAYEVə verilir.

Möhübbət BABAYEV:

- Son illər ərzində aparılan geniş quruculuq və abadlıq işləri nəticəsində Lənkəran şəhəri öz simasını tamamilə dəyişib. Heydər Əliyev Xatirə parkı yenidən qurulub, parkda ulu öndərin əzəmətli abidəsi ucaldılıb, müasir tipli fəvvarələr tikilib. 20 Yanvar şəhidlərinin xatirə kompleksi, Əsgər Əliyev adına "Dostluq" parkı, Azərbaycanlıların soyqırımı parkı, Həzi Aslanov parkı da yenidən əsaslı təmir edilib, Dənizkənarı park, Göyşaban kəndində Xalq Sənətkarlığı şəhərciyi, Göyşaban dairəsində qədim Lənkəran qalasının rəmzi divarı və ətrafında abidələr kompleksi inşa olunub, Ləvəngi, Qumbaşı, Göyşaban və Gərmətük yol dairələrində mənzərəli guşələr yaradılıb, şəhərin küçələrinin 95 faizi asfaltlanıb, magistral yollarda və küçələrdə yol kənarlarına bardürlər və səkilərə tamet-metlax örtüyü düzülmüşdür. Bütün park və meydanlar, əsas küçələr müasir işıqlandırma dirəkləri ilə işıqlandırılıb, ümumilikdə 4000-nə yaxın işıq dirəkləri quraşdırılıb ki, bu da Lənkəran şəhərinin simasını daha da dəyişir və əzəmətli edir.

Dövlət tərəfindən son illərdə şəhərdə 14-ə yaxın qəza vəziyyətində olan çoxmərtəbəli yaşayış binalarının bünövrələrində gücləndirmə və bərpa işləri aparılıb. Şəhərin Şəhidlər xiyabanı küçəsində yerləşən 5 mərtəbəli 40 mənzilli və İstisu qəsəbəsində 2 mərtəbəli 16 mənzilli qəza vəziyyətində olan yaşayış binalarının sakinləri üçün yeni binalar inşa edilərək onların istifadəsinə verilib. Dövlət vəsaiti hesabına son 7 ildə rayon ərazisindən keçən magistral yollara, şəhərin küçələrinə və kəndarası yollara ümumilikdə 670,3 min kvadratmetr sahəyə asfalt örtüyü döşənib, yeni parklar, bağlar və yaşıllıq zolaqları salınıb, ərazilərdə müxtəlif növdə minlərlə dekorativ ağaclar və gül kolları əkilib. Bunun nəticəsidir ki, kəndlərimiz də günü-gündən gözəlləşir və şəhər görkəmi alır.

Dövlət proqramının icrası olaraq son illərdə enerji təchizatını yaxşılaşdırmaqdan ötrü rayonda yeni kabellər çəkilib, elektrik dirəkləri və sayğaclar quraşdırılıb, transformator yarımstansiyaları inşa edilib. Rayonda əhalini təbii qazla təmin etməkdən ötrü mühüm tədbirlər həyata keçirilib. Rayonun bir sıra kəndlərində, o cümlədən Aşağı Nüvədi, Kənarmeşə, Seydəkəran, Tütəpeştə, Viyən, Cil və Boladi kəndlərində tikinti-quraşdırma işləri davam edir. Bundan əlavə Gərmətük, Kosalar, Velədi, Hirkan, Bürcəli, Parakənd və Xanbulan kəndlərinin də qazlaşdırılması üçün layihələr hazırlanır.

Lənkəran şəhərində nəzərdə tutulan içməli su təchizatı və kanalizasiya sistemində yenidənqurma aparılması sahəsində bir sıra işlər görülüb. Dövlət investisiya vəsaiti hesabına 4 KNS yenidən qurulmuş, 1-i yeni tikilib. Xanbulan-Lənkəran su xəttində 2,5 km uzunluğunda özüaxımlı su xətti inşa edilib. Şəhərin bəzi küçələrində və mikrorayon ərazisində 1,4 km uzunluğunda özüaxımlı kanalizasiya xətti dəyişdirilib. Artıq ötən ildən rayonda etibarlı və dayanıqlı su təchizatı və kanalizasiya xidmətlərindən istifadəni təkmilləşdirmək məqsədilə ikinci layihənin həyata keçirilməsinə başlanıb. Bütün bunlar rayonun sosial-iqtisadi inkişafı sahəsində görülən işlərdir. Bu tədbirlər ardıcıl olaraq davam etdiriləcəkdir.

Bəxtiyar SADIQOV:

- Azərbaycanın iqtisadi inkişafından danışarkən daha çox iqtisadçıların fikirlərinə və təhlillərinə ehtiyac duyulur. İnkişafın Azərbaycan modeli ilə bağlı çıxış üçün söz Milli Məclisin Lənkərandan seçilmiş deputatı, iqtisad elmləri doktoru, professor Rüfət QULİYEVə verilir:

Rüfət QULİYEV:

- İnkişafın Azərbaycan modelinin spesifik istiqamətləri, konseptual yanaşmaları var. İlk istinad edəcəyimiz yönüm məhz sabitlik amilidir. Respublikamızda 1993-cü ildən sonra ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən bərqərar edilən sabitlik, həyata keçirilən demokratik islahatlar Azərbaycanın inkişafına yol açan əsas faktorlardan oldu. Ulu öndərin siyasi xəttinin Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilməsi isə təbii ki, bu gün inkişafın Azərbaycan modelinin formalaşmasında böyük rol oynayır.

İnkişafı şərtləndirən ikinci amil makroiqtisadi sabitlikdir. Azərbaycan öz iqtisadi inkişafı ilə bütün dünyaya nümayiş etdirdi ki, respublikamızın inkişafı bir kampaniya deyil, müddətsiz bir prosesdir və bu davam edəcək.

Üçüncü amil Azərbaycanın neft-qaz ölkəsi olmasıdır. Ölkəmiz hər zaman təbii sərvətlərlə zəngin olub. Təqdirəlayiq haldır ki, bu təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə edilir. Karbohidrogen ehtiyatlar Azərbaycanın inkişafında mühüm rol oynamaqla yanaşı, həm də ölkəmizin dünya birliyindəki yerinin möhkəmlənməsinə böyük təsir göstərir. Bu mənada ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanan və Prezident İlham Əliyev tərəfindən qətiyyətlə həyata keçirilən müstəqil Azərbaycanın neft strategiyası respublikamızın inkişafında və dünyada milli maraqlarının qorunmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Təbii ki, neft-qaz ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunmazsa, ondan nə dövlət fayda görər, nə də xalq. Nigeriya da neft ölkəsidir. Son 40 ildə bu ölkə neft satışından 270 milyard dollar qazanıb. Amma bu gün Nigeriya dünyanın ən geridə qalmış ölkələrindən biridir. Burada adambaşına gündə 1,5 dollar məhsul istehsalı düşür. Azərbaycanda isə neft-qaz gəlirlərinin bir hissəsinin qeyri-neft sektoruna yönləndirilməsi iqtisadi inkişafı sürətləndirir, əhalinin sosial rifahının yüksəlməsinə, yeni iş yerlərinin yaradılmasına təkan verir.

Azərbaycanın iqtisadi inkişafını sürətləndirən dördüncü amil respublikamızın əlverişli coğrafi məkanda yerləşməsidir. Ölkəmiz beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin üzərində yerləşir. Eyni zamanda, Azərbaycanın beynəlxalq əhəmiyyətli neft-qaz kəmərlərinə malik olması Xəzərin karbohidrogen ehtiyatlarının dünyaya çatdırılması baxımından ölkəmizin əhəmiyyətini artırır. Hazırda Azərbaycanda bütün istiqamətlərdə avtomobil yolları yenidən qurulur, hava limanları beynəlxalq standartlara cavab verir. Mükəmməl nəqliyyat infrastrukturunun inkişafa hansı töhfələri verdiyini izah etməyə isə zənnimcə, ehtiyac yoxdur.

Azərbaycanın inkişafında çox mühüm əhəmiyyət kəsb edən beşinci amil sosial sabitlikdir. Qeyd edim ki, 1 milyondan artıq qaçqın və məcburi köçkünü olan ölkədə sosial sabitliyə nail olmaq çox çətindir. Bu mənada Azərbaycan dünyanın bir çox ölkəsinə nümunə sayıla bilər. Hazırda Azərbaycan dövlətinin sosial siyasəti uğurla həyata keçirilir. Bu isə təbii ki, iqtisadi inkişafla vəhdət təşkil etməklə ölkəmizin kompleks inkişafında mühüm rol oynayır.

Altıncı amil Azərbaycanda tolerantlığın qorunması və inkişaf etdirilməsidir. Azərbaycan çoxkonfessiyalı bir ölkədir. Amma dünyada çox az ölkələr tapılar ki, orada ayrı-ayrı dinlərin, ayrı-ayrı millətlərin nümayəndələri mehriban və dinc şəraitdə yaşasınlar. İndiyədək Azərbaycanda bir dəfə də olsun milli və ya dini zəmində qarşıdurma baş verməyib. Təbii ki, bu, ulu öndər Heydər Əliyevin 1993-cü ildən sonra ölkəmizdə həyata keçirdiyi və bu gün Prezident İlham Əliyevin layiqincə davam etdirdiyi siyasətin nəticəsində mümkün olmuşdur. Milli-dini sabitliyin təbii ki, ölkənin inkişafında öz rolu vardır.

Azərbaycanın inkişafında yeddinci amil azad sahibkarlıq mühitinin formalaşdırılmasıdır. Hər bir sahibkar biznes məqsədilə sərbəst şəkildə öz işini qura, istənilən sahəyə sərmayə yatıra bilər. Bütün bunların son illərdə daha geniş miqyasda təşviq olunması ölkəmizin dinamik inkişafında mühüm rol oynayır. Fərəhləndirici haldır ki, bu gün iqtisadi inkişafının nəticəsi olaraq respublikamız dünyanın bir çox ölkələrinə sərmayə yatırır. Azərbaycanın Gürcüstan, Türkiyə, Moldova və Rumıniyada yatırdığı sərmayələr ölkəmizin inkişafının bariz nümunəsidir.

Təbii ki, Azərbaycanın milli valyutasının məzənnəsinin sabit qalması da iqtisadi inkişafda böyük rol oynayan amillərdən sayılmalıdır. Dünyanın az-az ölkələrində milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyinə təsadüf edilir. Azərbaycanın milli valyutasının məzənnəsi son 15 ildə istənilən valyutaya qarşı sabitdir.

Bir məsələni də qeyd etmək yerinə düşər ki, Azərbaycan dinamik və keyfiyyətli inkişafın nəticəsi olaraq dünyanın bütün tanınmış iqtisadi qurumlarının reytinq cədvəllərində öncül yerlərdən birini tutur. Əlbəttə, bu, Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi inkişaf strategiyasının, Azərbaycanın inkişaf modelinin özünü doğrultmasının nəticəsidir.

2008-ci ildə dünyanı cənginə alan beynəlxalq maliyyə və iqtisadi böhran bir çox ölkəni sınağa çəkdi. İnkişaf etmiş bir çox ölkələr bu sınaqdan çıxa bilmədilər, onların iqtisadiyyatı tənəzzülə uğradı. Cəmi bir neçə ölkə bu sınaqdan uğurla çıxdı ki, bunlardan da biri Azərbaycandır. Hesab edirəm ki, məhz bu amil Azərbaycanın inkişaf modelinin uğurunun ən gözəl təzahürlərindən biridir.

Bəxtiyar SADIQOV:

- İnkişafın Azərbaycan modelində sosial məsələlərin uğurlu həllini təmin edən mühüm istiqamətlər var. Ölkəmizdə gedən iqtisadi inkişaf paralel olaraq dövlətin sosial siyasətinin də müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsini təmin edir. Əhalinin sosial durumunun durmadan yaxşılaşması həm sabitliyə, həm də davamlı inkişafa əsaslı təminatdır. Sosial problemlərin yoluna qoyulması üçün çoxşaxəli tədbirlərin həyata keçirilməsi, bütün kateqoriyalardan olan vətəndaşların sosial rifahının yüksəldilməsi respublikamızın ictimaiyyəti tərəfindən rəğbətlə qarşılanır. Bu mövzuda çıxış üçün söz Milli Məclisin Sosial siyasət komitəsinin sədri, siyasi elmlər doktoru, professor Hadi RƏCƏBLİyə verilir.

Hadi RƏCƏBLİ:

- Bu "dəyirmi masa"da biz Azərbaycanın bütün dünyaya səs salan inkişaf modelini müzakirə edirik. Əlbəttə, daha çox Lənkəran rayonunun uğurlarının timsalında biz bu məqama nəzər saldıq. Akademik Ramiz Mehdiyevin ideya müəllifi olduğu "İnkişafın Azərbaycan modeli" kitabını çox məmnuniyyətlə, maraqla oxumuşam. İstərdim birmənalı şəkildə qeyd edim ki, bu kitabın ərsəyə gəlməsi, ümumiyyətlə, bu istiqamətin elmi araşdırılmasının inkişaf etdirilməsi Azərbaycanın yeganə rəsmi dövlət nəşri olan "Azərbaycan" qəzetinin gündəlik fəaliyyətinin nəticəsidir. Başqa sözlə, "Azərbaycan" qəzetinin ortaya qoyduğu sanballı, mükəmməl məhsuldur.

Sosial qanun yaradıcılığı ilə məşğul olduğum üçün daha çox inkişafın Azərbaycan modelində sosial məsələlərə baxışla bağlı danışmaq istəyirəm. İnkişafın Azərbaycan modelinin bünövrəsini ulu öndər Heydər Əliyev qoyub. Yeni iqtisadi sistemə keçid zamanı Azərbaycanın hansı modeldən faydalanmasına dair müxtəlif fikirlər irəli sürülsə də, Heydər Əliyev bazar münasibətləri əsasında formalaşan sosialyönümlü milli iqtisadiyyatın qurulmasını əsas strategiya kimi müəyyənləşdirmiş və Azərbaycan xalqının sosial rifahının artırılmasını fəaliyyətinin başlıca məqsədi elan etmişdi. Ulu öndərin rəhbərliyi altında Azərbaycan modern inkişaf yoluna qədəm qoymuş, hüquqi, demokratik dövlətə transformasiya etmiş, o cümlədən sosial tranzitologiya prosesində böyük müvəffəqiyyətlərə imza atmışdır. Həyata keçirilən monetizasiya, yoxsulluğun azaldılması siyasəti, bunlara paralel olaraq mövcud sosial müdafiə sisteminin bazar iqtisadiyyatı şəraitinə uyğunlaşdırılaraq keyfiyyətcə yenidən qurulması, o cümlədən pensiya sisteminin beynəlxalq normalara və inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinə əsaslanan islahatının aparılması, burada həmrəylikdən fərdi uçota keçid, ünvanlı yardım, populist vədlərdən uzaqlıq inkişafın Azərbaycan modelinin, həmçinin sosial siyasətin strateji istiqamətləri sırasında yer alan amillərlə müəyyənləşdirilmişdir.

Ulu öndərin həyata keçirdiyi müdrik tədbirlərin bəzi aspektlərinə nəzər salmaq istəyirəm. Birincisi, Heydər Əliyev Azərbaycandakı iqtisadi tənəzzülü aradan qaldırmaq üçün çox cəsarətli addımlar atırdı. İkincisi, Heydər Əliyev ağıllı, uzaqgörən addımlar atırdı. Üçüncüsü, Heydər Əliyev təcrübədən irəli gələn addımlar atırdı. Ən başlıcası isə, Heydər Əliyevin xarizması, onun şəxsiyyəti, dühası islahatların rahat keçməsinə kömək edirdi.

2003-cü ildən ulu öndərin layiqli siyasi varisi olan Prezident İlham Əliyevin iqtisadi sferada həyata keçirdiyi siyasətin indi də özünü qabarıq büruzə verən ən önəmli cəhətlərindən biri sosialyönümlülük faktorunun ön plana çəkilməsidir. Qloballaşma prosesinin geniş vüsət aldığı yeni əsrdə Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında ölkəmizin sosial siyasəti obyektiv qanunauyğunluqları, bazar iqtisadiyyatı prinsiplərini tamamilə özündə əks etdirərək zamanın çağırışlarına cavab verən növbəti və kifayət qədər sürətli inkişaf mərhələsinə daxil olmuşdur. Ölkəmizdə həyata keçirilən sosial siyasətin əsas istiqamətləri vətəndaşların ölkə Konstitusiyası ilə müəyyənləşdirilmiş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsinə, aztəminatlı vətəndaşların, o cümlədən əlillərin sosial müdafiəsinin təşkil edilməsinə, sosial yardım sistemində ünvanlılıq prinsiplərinin gücləndirilməsinə və cəmiyyətdə mövcud olan sosial münasibətlərin tənzimlənməsinə yönəldilmişdir. Bu məqsədə xidmət edən islahatlar prosesi dərinləşdikcə dövlət vətəndaşların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi ilə bağlı üzərinə yeni-yeni öhdəliklər götürür.

Xatırlayırsınızsa, məşhur qırğız yazıçısı Çingiz Aytmatov Prezident İlham Əliyevi "Qloballaşan dünyamızın müasir lider etalonu" kimi xarakterizə etmişdi. Həqiqətən Prezident İlham Əliyev müasir dünyamızın lider etalonudur. O bu gün bütün dünyada özünü təsdiq edib. İndi artıq İlham Əliyev xarizması formalaşıb, onun şəxsiyyəti bütün dünyada qəbul olunur.

İlham Əliyevin sosial inkişaf strategiyasının baş xətti güclü dövlət və yüksək rifahdır. Bu strategiyanın reallaşmasına gedən yollar nə ilə fərqlənir? Bunun birincisi, ilk dəfə olaraq Azərbaycan dövlətçiliyi tarixində regional idarəetmə modelinin Prezident İlham Əliyev tərəfindən ortaya qoyulmasıdır. Möhtərəm İlham Əliyev indiyədək regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı iki dövlət proqramını təsdiq edib. Bu proqramlarda hər regionun öz spesifikasına uyğun inkişaf xətti müəyyənləşib. Hər bir rayon üçün xarakterik inkişaf meyilləri önə çəkilib. 2004-2008-ci illərdə həyata keçirilmiş birinci Dövlət Proqramının vaxtından əvvəl icra olunaraq uğurla başa çatmasından sonra qəbul olunmuş ikinci Dövlət Proqramı qeyri-neft sektorunun inkişafına, yeni iş yerlərinin yaradılmasına, əhalinin məşğulluğunun artırılmasına və yoxsulluğun azaldılmasına, sosial infrastrukturun keyfiyyətinin yüksəldilməsinə mühüm təkan verib. Hər iki sənəd modern dövlət quruculuğunun sosial tranzitoloji proseslərindən bilavasitə xəbər verir.

Prezident İlham Əliyevin sosial inkişaf strategiyasının ikinci başlıca xətti ölkənin bütövlükdə proqramlarla idarə edilməsidir. Elə bir sahə yoxdur ki, orada məqsədyönlü dövlət proqramı həyata keçirilməsin. Bu da maliyyə vəsaitlərindən daha səmərəli və daha dəqiq istifadə etməyə imkan verir.

Üçüncüsü, sosial müdafiədə ünvanlılıqdır. Sosial müdafiədə ünvanlılığın təmin olunması isə aztəminatlı insanların sosial müdafiəsinin daha səmərəli və dəqiq təminatına xidmət edir.

Dövlət başçısının sosial inkişaf strategiyasının mahiyyətini fərqləndirən ən mühüm amillərdən biri səbəb və nəticədir. Məlumdur ki, səbəbə qoyulan vəsait nəticəyə qoyulan vəsaitdən dəfələrlə az məsrəf tələb edir. Bir var xəstəliyi müalicə edəsən, bir də var xəstəliyə səbəb olan amilləri aradan qaldırasan. Məsələn, böyrək xəstələri üçün dializ əməliyyatları dövlətdən nə qədər xərc tələb edir. Amma elə etmək lazımdır ki, vətəndaş böyrək xəstəliyinə tutulmasın. Məhz səbəbin aradan qaldırılması Prezident İlham Əliyevin sosial siyasətinin əlamətdar tərəflərindən biridir. Bu gün respublikamızda çaylarda sutəmizləyici qurğuların qurulması, yeni müalicə-diaqnostika mərkəzlərinin istifadəyə verilməsi, idman komplekslərinin yaradılması məhz səbəbə, mənfi nəticələrin baş verməməsinə xidmət edir.

Fərəhli haldır ki, Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi sosial inkişaf strategiyası ən müasir standartları özündə ehtiva edir. Bununla yanaşı, bu strategiyada diqqəti çəkən ən mühüm məqamlardan biri xalqımızın milli-mənəvi dəyərlərinin əsas götürülməsidir.

Lənkəran rayonu son illərdə yeni intibahını yaşayır. Rayonumuzda quruculuq, abadlıq işləri geniş vüsət alıb, insanların rifahı yüksəlib, gələcəyə və ölkə hakimiyyətinə inam artıb. Cəmiyyətdə ən böyük rəy ictimai rəydir. Onu gizlətmək olmaz. İctimai rəy də bu gün ondan ibarətdir ki, Azərbaycan hakimiyyətinin həyata keçirdiyi inkişaf strategiyası Lənkəranın və onun hər bir sakininin həyatında yaxından hiss olunur.

Lənkəranda əhalinin demoqrafik artımı da ölkənin orta göstəricisindən artıqdır. Ona görə burada əmək ehtiyatları da çoxdur. Sevinirəm ki, son illərdə Lənkəranda əmək tutumlu yeni iş yerlərinin yaradılması istiqamətində xeyli iş görülüb. Hesab edirəm ki, bugünkü müzakirəmiz Azərbaycanın inkişaf modelinin təbliği və insanlara çatdırılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edəcək.

"Dəyirmi masa"da daha sonra Lənkəran Dövlət Universitetinin prorektoru, professor Şövkət Baxşiyev, kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor Fərman Quliyev, uşaq evinin direktoru Ofelya Qənbərova, Ağsaqqallar Şurasının sədr müavini Sərhad Məmmədov Lənkəranın sosial-iqtisadi inkişafından, təmsil etdikləri sahələrdə əldə olunan nailiyyətlərdən danışdılar.

Bəxtiyar SADIQOV:

- "Dəyirmi masa" iştirakçılarına təşəkkürümüzü bildiririk. Müasir Azərbaycan elminin görkəmli nümayəndəsi, öz araşdırmaları ilə elmin müxtəlif sahələrində ən yeni istiqamətlərə sanballı yön verən hörmətli akademik Ramiz Mehdiyevin ideya müəllifiyi, həmçinin professor Əli Həsənovun redaktorluğu ilə çap olunan "İnkişafın Azərbaycan modeli" kitabı həqiqətən də daim öyrənilməli, təbliğ və təşviq olunmalı bir əsərdir.

İnkişafın Azərbaycan modeli ölkəmizin hər bir bölgəsində, bu gün isə Lənkəran şəhərinin timsalında daha aydın görünür. Biz bu gün hörmətli akademikimiz Ramiz Mehdiyevin ideyalarının işığında Lənkəran rayonunda görülən uğurlu işlərə nəzər saldıq. Çox doğru olaraq vurğulandı ki, bütün bu nailiyyətlərin bir istinad nöqtəsi var - Heydər Əliyev siyasi kursu. Məhz bu kursun möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən fədakarlıqla, layiqincə davam etdirilməsi nəticəsində respublikamızın hər bir rayonu, şəhəri böyük inkişaf yolu keçmiş, insanlarımızın rifahı yüksəlmişdir. Sevindirici haldır ki, bu nailiyyətlərdən Lənkəran üçün də mühüm pay düşür. Çıxışlarda çox qiymətli fikirlər səsləndi, hər birimizdə qürur doğuracaq faktlar sadalandı. Bütün bunlar inkişafın Azərbaycan modelinin təbliği baxımından çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Azərbaycan iqtisadi sahədə keçid dövrünü uğurla başa vurdu. Yeni hədəfə - inkişaf etmiş ölkələrin cərgəsinə qoşulmaq məramına doğru inamla addımlayırıq. İnanarıq ki, perspektiv inkişaf istiqamətimizdə də Lənkəran yenə öncül mövqeyə sahib olacaq, sosial-iqtisadi sahədə qazandığı müvəffəqiyyətlərlə ümumilikdə Azərbaycanın yüksəlişinə əsaslı töhfə verəcəkdir.

Azərbaycan.- 2011.-10 fevral.- S. 6, 7.