102-ci mövsüm premyera ilə sona çatdı

Görkəmli italyan bəstəkarı Pyetro Maskanyi "Kənd namusu" operasını 27 yaşında yazaraq operada verizmin əsasını qoymuşdur. "Verizm" (italyan dilində həqiqət, düzgünlük deməkdir) XIX əsrin sonunda İtaliya ədəbiyyatında, musiqisində, təsviri sənətində realistik istiqamət olub psixoloji həqiqətlərin, sosial-tarixi ziddiyyətlərin əks etdirilməsi təşəbbüsüdür.

Bəstəkarlar öz əsərlərinin qəhrəmanları qismində kübar cəmiyyətin nümayəndələrini deyil, kənd və şəhərin kasıb sakinlərini seçir, əsas diqqəti məhəbbət toqquşmalarındakı dramatik olaylarda cəmləşdirirdilər. "Kənd namusu"nun ilk tamaşası 1890-cı ilin may ayında Romanın "Kostansi" teatrında oynanılmışdır. Opera italyan nəşriyyatçısı və antreprenyoru Sonsonyonun təşkil etdiyi müsabiqədə birinci mükafata layiq görülmüşdü.

Teatr rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə hazırlanmış ikipərdəli sənət şedevri Bakı operasevərləri üçün bir hədiyyə oldu. Xalq artisti, beynəlxalq müsabiqə laureatı Qərinə Kərimova acı taleli gənc kəndli qadın Santusanın obrazını dramatik soprano səsinin ifadəliliyi və artistlik məharəti sayəsində yüksək səviyyədə yaratmaqla tamaşaçıların hərarətli alqışları ilə dəyərləndirildi. O, bütün partiyanı rəvan oxuyub tamaşaçıları heyran qoydu. Gənc əsgər Turiddu rolunda Azərbaycan vokalçısı Samir Cəfərov təəccüblü də olsa, bir o qədər qənaətbəxş görünmədi. O, Avropanın Xose Karreras, Plaçido Dominqo kimi əfsanəvi tenorlarından aldığı məsləhətləri Azərbaycan səhnəsində həyatiləşdirə bilmədi. Samir Cəfərov Turiddunun "Ana, mənə xeyir-dua ver" məşhur ariyasını yetkin sənətkarlar kimi oxuya bilmədiyindən ürəklərə yol tapmadı, bir sözlə, təsirsiz göründü. Fikrimizcə, gənc istedadın bu uğursuzluğunun əsas səbəbi səhnədə keçirdiyi həyəcanlara üstün gələ bilməməsidir. Onun lent yazılarında məşhur italyan bəstəkarı Cakomo Puççininin Azərbaycanın mütəfəkkir şairi Nizami Gəncəvinin motivləri əsasında bəstələdiyi "Turandot" operasında Kalafın böyük səs diapazonu tələb edən ariyasını dinləyərkən adama elə gəlir ki, oxuyan vokalçı Luçano Pavarotti, yaxud Mario Lansadır.

Respublikanın əməkdar artisti Əvəz Abdullayev kənd arabaçısı Alfionun təzadlı obrazını tam genişliyi ilə təqdim etməkdə çətinlik çəkdi. Bunun əsas səbəbi Əvəzin tamaşaçılara arabaçı libasında deyil, kənd səhnələrində müasir dəbdə və "müasir" qiyafədə görünən gənclər kimi təqdim olunması idi. Belə müasir qiyafəli, mədəni gəncin insan qətlinə fərman verməsi inandırıcı görünmədi.

Arabaçı Alfionun qəşəng arvadı Lola partiyasında Səbinə Əsədova (metso soprano), hərbi xidmətdən təzəcə qayıtmış Turiddunun anası Lyuçiya - Səbinə Vahabzadə (metso soprano) öz rollarının öhdəsindən qənaətbəxş gəldilər.

Xor partiyalarının yüksək səviyyədə səslənməsində əməkdar incəsənət xadimi, xormeyster Sevil Hacıyevanın zəhməti böyükdür və xüsusi dəyərləndirilməlidir.

Operanın tələbkar Bakı tamaşaçıları tərəfindən hərarətlə qarşılanmasında əməkdar incəsənət xadimi, professor Yalçın Adıgözəlovun dirijor professionallığının böyük rolu oldu. Tamaşaçılar Maskanyinin qəlb oxşayan ecazkar musiqisinin sehrinə düşdülər. Maestro Yalçın Adıgözəlov XIX əsrin sonunda Siciliya kəndlərinin birində Pasxa bayramı zamanı baş verən hadisələri musiqi dilində vermək üçün çalınan prelyudiya duanı xatırladan sakit musiqi təranələri ilə təqdim olunur. Bir azdan həmin musiqi daha da dramatikləşir, arada tenorun (Samir Cəfərovun) açılmamış pərdə arxasından gələn səsi eşidilir. Bundan əqdəm az bir zaman doğma kəndlərinə qayıtmış əsgər öz sevgilisi Lolaya məhəbbət serenadası oxuyur. Maestro Adıgözəlovun idarə etdiyi orkestrin müşayiəti ilə oxunan bu serenada tamaşaçı diqqətini xüsusilə cəlb edir. Adama elə gəlir ki, serenada məşhur italyan tenorlarından birinin lent yazısında səslənir. Sonradan məlum olur ki, serenadanı Turiddu partiyasının ifaçısı Samir Cəfərovun özü italyan manerasında çox xoşagələn oxuyur. Hadisələrin inkişaf ardıcıllığı zamanı da Turiddunun (Samir Cəfərovun) həmin səviyyədə oxuyacağına ümid bəsləyirsən, lakin ümidlər puça çıxır. Müğənninin səhnə xofu onun rəvan oxumasına imkan vermir. Yuxarıda söylənilən tənqidi mülahizələr də bununla əlaqədardır. Opera tamaşasının qüdrətli alınması solistlərin ifa cəngavərliyi (yuxarı notları qorxu bilmədən cəsartlə götürmələri və s.) ilə sıx əlaqədardır. Solistin zil notlardan yayınması halları tamaşaçı diqqətində qalır və onu qıcıqlandırır. Qərb operalarında da ifa gözəlliyi soprano, tenor, bas- bariton səslərinin final notlarını cəsarətlə və təmiz götürmələri ilə müəyyənləşir. Hətta zəmanəmizin bənzərsiz tenoru Luçano Pavarotti də final notlarının təmiz götürülməsinə xüsusi önəm verirdi. Konsert zamanı səhnəyə əlində böyük dəsmal tutmaqla çıxır, ciblərinə iri mıx dəsti də qoyurdu. O, bunu bəd nəzərdən yayınmaq üçün edirdi. Deyirdi ki, bütün bunlar səsimin heç bir halda ilişməməsi üçün həmayildir.

Musiqi mədəniyyyətimizin fəxri sayılan Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının öz repertuarını dünyanın opera şedevrləri ilə zənginləşdirməsi sayəsində gördüyü tədbirlər söz yox ki, bəhrəsini verir, onun solistlərinin səs qoyuluşlarının elmi əsaslara söykənən təkmillik relsləri üzərinə qaldırılması üçün geniş imkanlar yaradılır. Bu mühüm məsələdə Bakı Musiqi Akademiyasının müvafiq kafedralarının yaxından iştirak edəcəklərinə böyük ümidlər bəsləyirik.

Arif HÜSEYNOV

Azərbaycan.- 2011.-3 iyul.- S. 6.