Hüquq elmində dəst-xətti
olan alim
Ziyalılıq
elə bir zirvədir ki, bu ucalığa qovuşanlar yüksək
mənəvi keyfiyyətləri, sağlam həyat amalı və
şəxsiyyətlərinin bütövlüyü ilə
çoxlarından fərqlənirlər. Belə insanların
cəmiyyətdəki müstəsna yeri və rolu daha
aydın duyulur. Elmə səmimi bağlılığı, vətənpərvər
ictimai-siyasi fəaliyyəti ilə onu tanıyanların rəğbətini
və hörmətini qazanmış belə ziyalılardan biri
də AMEA-nın Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq
İnstitutunun direktorunun elmi işlər üzrə
müavini, hüquq elmləri doktoru, professor Bəhram Saffan
oğlu Zahidovdur. Uzun illər prokurorluq orqanlarında məsul
vəzifələrdə çalışmış B.Zahidov
2004-cü ildə istefaya çıxdıqdan sonra fəaliyyətini
elmə bağlamış, bununla da, əsl ziyalı imicini
tamamlamışdır. Tədqiqatçı kimi
özünü tam təsdiqləmiş, gərgin
yaradıcı axtarışları ilə hüquq elmi sahəsində
bir sıra yeniliklərə imza atmışdır. Hüquq
elminin müxtəlif sahələrinə dair biri-birindən
maraqlı 15 monoqrafiya, dərslik, kommentariya, 130-dan çox məqalə
çap etdirmişdir. Onun qələmə aldığı
elmi nəşrlər dərin məzmun yükü və səviyyəsi
ilə bu gün nəinki ali məktəb tələbələri,
hətta yetkin tədqiqatçılar üçün də
zəngin mənbədir.
Ömrünün
60-cı ilini qarşılamağa hazırlaşan baş ədliyyə
müşaviri, Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin üzvü,
Hüquq Elmləri üzrə Respublika Problem
Şurasının sədr müavini, Nyu-York Elmlər
Akademiyasının həqiqi üzvü, Yusif Məmmədəliyev
adına mükafatın laureatı professor Bəhram Zahidov fəaliyyəti
müddətində əsl elm adamı, vətənini,
torpağını sevən ziyalı, tanınmış
hüquqşünas-alim kimi daim seçilmiş, dərin
hörmət və nüfuz qazanmışdır.
O, 1951-ci
ildə İmişli rayonunun Qaravəlli kəndində anadan
olmuşdur. Orta məktəbi, Bakı Dövlət
Universitetinin hüquq fakültəsini, SSRİ Baş
Prokurorluğunun Sankt-Peterburq şəhərindəki
İstintaq İşçilərini Təkmilləşdirmə
İnstitutunu uğurla başa vurmuşdur. Alim qəsdən
adam öldürmə, narkobiznes, terrorizm və mütəşəkkil
cinayətkarlıqla mübarizənin hüquqi və kriminoloji
problemlərinə həsr edilmiş çoxsaylı əsərlərin
müəllifi və bu sahədə beynəlxalq ekspertdir.
Taleyində
ulu öndər Heydər Əliyevin müstəsna rolu
olduğunu tez-tez vurğulayan Bəhram müəllim deyir ki,
"70-ci illərdə ümummilli liderin hüquq fakültəsinə
qəbulla bağlı gördüyü tədbirlərin və
hüquq-mühafizə orqanlarında apardığı təmizləmə
siyasətinin nəticəsində mən hüquq fakültəsində
oxumaq imkanı qazandım. Ali təhsilli hüquqşünas və
Sov.İKP üzvü kimi Moskva Hərbi Dairəsində xidmətdə
olarkən respublika rəhbərinə
ünvanladığım müraciətim cavabsız
qalmadı. Qısa vaxt ərzində məni prokurorluq
orqanlarına işə qəbul etdilər. Bir müddət
işlədikdən sonra prokuror müavini vəzifəsinə
keçirildim. Beş il sonra müstəqil olaraq rayon prokuroru
kimi məsuliyyətli bir vəzifəyə təyin edildim.
Uğurla işlədim. Müsbət iş təcrübəm
yayıldı. Buna baxmayaraq, Xalq Cəbhəsi hakimiyyətə
gəldikdən sonra respublikanın xalq deputatı olsam da,
Sabirabad rayon prokuroru vəzifəsindən qanunsuz olaraq azad
edildim. Ulu öndər hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra
mənim də pozulmuş hüquqlarım bərpa edildi. Mən
Bakı şəhərinin Xəzər (Əzizbəyov) rayon
prokuroru vəzifəsinə təyin edildim. Milli Məclisin
Dövlət quruculuğu və hüquq siyasəti daimi
komissiyasının üzvü seçildim. Bütün bunlar
həm də onlarla sadə və zəhmətkeş insanlara
Heydər Əliyevin qayğı və diqqətinin nümunəsi
kimi səciyyələndirilməlidir".
Bəhram
Zahidov həm orta məktəbdə oxuyarkən, həm də
tələbəlik illərində elmi və bədii
yaradıcılığa böyük həvəs göstərirdi.
Onun elmi məqalələri, bədii əsərləri mətbuatda
dərc edilirdi. O, peşəkar hüquqşünas olmaqla
yanaşı, eyni zamanda, həm Yazıçılar, həm də
Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. "Qızıl qələm"
mükafatı laureatıdır. Yeni Azərbaycan
Partiyasının üzvüdür.
Bəhram
müəllimin tədqiq etdiyi mövzular nəinki
hüquqşünasların, habelə digər elm sahələrinin
mütəxəssisləri tərəfindən də yüksək
dəyərləndirilir. Onun tədqiqat obyektləri olduqca rəngarəng
və çoxistiqamətlidir. Cəmiyyəti və dövləti
narahat edən problemlər, onların kriminoloji xüsusiyyətlərinin
peşəkarlıqla üzə çıxarılması,
proqnozlaşdırılması və profilaktikası sahəsində
çoxsaylı elmi məqalələri və
monoqrafiyaları oxucuların daim böyük marağına səbəb
olmuşdur. Bəhram Zahidov hələ Quba Rayon
Prokurorluğunda işləyərkən qısqanclıq motivi
əsasında qəsdən adam öldürmə ilə
mübarizənin cinayət-hüquqi və kriminoloji problemləri
üzərində araşdırmalar aparmağa
başlamışdır. Onun "Qısqanclıq motivi ilə
qəsdən adam öldürmə ilə mübarizənin
problemləri" adlı monoqrafiyası
hüquqşünaslar, psixoloqlar, həkimlər, ümumiyyətlə,
ictimaiyyət tərəfindən rəğbətlə
qarşılanmışdır. Bu monoqrafiya Azərbaycan və
rus dillərində dəfələrlə nəşr
edilmiş, hazırda isə onun ingilis dilinə tərcüməsi
üzərində iş davam etdirilir.
Dünyada
gedən qlobal proseslər mütəşəkkil cinayətkarlığın
ən təhlükəli növlərinin, o cümlədən
terrorçuluğun maliyyə mənbələrindən biri
olan narkobiznesin sürətlə artması və genişlənməsi
ilə səciyyəvidir. Lakin narkobiznes bir çoxcəhətli
kriminal təzahür kimi hüquq elmində ən az tədqiq
edilən mürəkkəb problemlərdən biri olmuşdur.
Bəhram Zahidovun doktorluq dissertasiyası məhz bu problemlə
bağlı idi. Mövzunun kifayət qədər çətin,
aktual və mürəkkəb olmasına baxmayaraq o, artıq
20 ildən çox idi ki problemi nəzəri və təcrübi
cəhətdən tədqiq edirdi. Bütün bunlar onun
araşdırmasının əsas predmetini təşkil
edirdi. Buna görə də narkobizneslə mübarizə sahəsində
dünya təcrübəsini, BMT-nin konvensiyalarını,
çoxsaylı xarici elmi ədəbiyyatları, istintaq və
məhkəmə təcrübəsini diqqətlə öyrənməklə
o, narkobizneslə mübarizənin cinayət-hüquqi və
kriminoloji problemlərinin kompleks tədqiqini uğurla başa
çatdıra bilmişdir. Onun apardığı
araşdırmalar beş monoqrafiyanın mövzusunu təşkil
etmiş, cinayət qanunvericiliyinin bununla bağlı
ayrı-ayrı normalarının təkmilləşdirilməsinə,
narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və prekursorlar
haqqında yeni qanun layihəsinin hazırlanmasına imkan
vermişdir. Bəhram müəllim BMT-nin narkotiklərin
qanunsuz dövriyyəsi ilə bağlı XXI əsrin yeni
konvensiyasının hazırlanması ideyasını irəli
sürmüşdür. Bu ideya beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən
yüksək dəyərləndirilmişdir. Eləcə də
onun bilavasitə yaxından iştirakı ilə Azərbaycan
Respublikasında "Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin
və onların prekursorlarının dövriyyəsi
haqqında" qanun 28 iyun 2005-ci il tarixdə qəbul
edilmiş, artıq qüvvəyə minmiş və tətbiq
olunmağa başlanılmışdır.
2005-ci ildə
Bəhram Zahidovun doktorluq dissertasiya işi respublikanın
görkəmli hüquqşünas alimləri tərəfindən
çox yüksək qiymətləndirilmiş və ona
hüquq elmləri doktoru alimlik dərəcəsi verilməsi
haqqında yekdil səslə qərar qəbul edilmişdir.
Narkobizneslə
mübarizə probleminin əhəmiyyətini nəzərə
alaraq Bəhram müəllim, eyni zamanda, "Narkotik vasitələrin,
psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının
dövriyyəsi haqqında" 28 iyun 2005-ci il tarixli qanunun
elmi kommentariyasını hazırlamış və 2009-cu ildə
onu "Qanun" nəşriyyatında çap etdirmişdir.
Bəhram
Zahidovun "Heydər Əliyevin hüquqi dövlət
quruculuğu siyasətinin əsas istiqamətləri",
"Xocalı hadisələri - əsrin faciəsidir",
"Narkotizm və islam", "Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi və narkobiznes", "Şəxsi
azadlıq hüququnun cinayət hüququ mühafizəsinin bəzi
problemləri", "Çirkli pulların yuyulması əməlləri
ilə mübarizənin profilaktikası", "Keçid
dövrü və narkobiznes", "Narkobiznes və
terror", "Narkotizmlə mübarizə problemi bədii ədəbiyyatda",
"Hüquq islahatları - günümüzün zərurətidir",
"Hüquqi dövlətdə din-dövlət münasibətlərinin
tənzimlənməsinin aktual məsələləri",
"Təbiətin mühafizəsi müqəddəs vəzifədir",
"Qısqanclıq motivi ilə qəsdən adam
öldürmənin problemləri", "Azərbaycan
Respublikasında cinayət qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi
problemləri", "Azərbaycanda narkotizmlə və
narkobizneslə mübarizənin aktual problemləri", "Məişət
zorakılığının profilaktikası", "Qəsdən
adam öldürmənin profilaktikası", "Narkotizmin və
narkobiznesin profilaktikası", "Narkotizmlə mübarizə
siyasətinin bəzi aspektləri", "Narkobiznes və
qloballaşma", "Narkotizmin tarixi haqqında bəzi qeydlər",
"Narkomanın sosial portreti", "Əməliyyat-axtarış
fəaliyyətinin qanuniliyi üzərində prokuror nəzarətinin
bəzi məsələləri", "Məişət
zorakılığı ilə mübarizədə ailənin
rolu" və digər çoxsaylı monoqrafiyaları, məqalələri
oxucuların böyük marağına səbəb
olmuşdur.
Bəhram
müəllim ölkədə hüquqi islahatların həyata
keçirilməsində, normativ-hüquqi aktların layihələrinin
hazırlanmasında, onların müzakirəsində fəal
iştirak edir, onlarla qanun layihələrinin - Cinayət Məcəlləsinin,
"Prokurorluq haqqında", "Əməliyyat-axtarış
fəaliyyəti haqqında" qanunların, narkotik vasitələr,
psixotrop maddələr və prekursorlar haqqında, məişət
zorakılığı, ailə, qadın və uşaq məsələləri
üzrə, terrorçuluğa, terrorçuluğun maliyyələşdirilməsinə,
çirkli pulların yuyulmasına və digər məsələlərə
dair layihələrin işlənməsində fəal
iştirak etmişdir. O, "Təhsil haqqında" və
"Elmi fəaliyyət haqqında" qanunların
hazırlanmasında öz səyini əsirgəməmişdir.
B.Zahidov vətənpərvər
bir ziyalıdır. O, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
ilk günlərindən başlayaraq fəal iş
aparmış, ictimai asayişin qorunmasında,
qanunçuluğun möhkəmləndirilməsində
göstərdiyi xidmətlərə görə SSRİ Ali
Soveti Rəyasət Heyəti, keçmiş SSRİ və respublika
prokurorluğu tərəfindən dəfələrlə
mükafatlandırılmışdır. O, Tərtər
rayonunda prokuror işləyərkən
özünümüdafiə qərargahının sədr
müavini kimi rayonun və onun sakinlərinin erməni
silahlı birləşmələrindən qorunmasını təşkil
etmiş, dəfələrlə erməni silahlıları ilə
üz-üzə gəlmişdir. Bəhram müəllim,
sonradan Şamaxı, Sabirabad və Xəzər rayonlarında
işləyərkən də tez-tez cəbhə bölgələrində
olmuş, Ağdamı, Xocalını, Tərtəri qoruyan
Milli Ordunun əsgərlərinə maddi və mənəvi
yardımlar göstərmişdir. O, deputat olduğu 5 il ərzində
Şamaxı rayonundakı şəhid ailələrinə hər
cür kömək göstərmişdir. 1992-ci ilin mart
ayında Milli Məclisin tribunasından etdiyi məruzəsində
Xocalıda baş vermiş cinayətlərin
"soyqırımı" olduğunu hüquqi cəhətdən
tam əsaslandırmış, müharibə aparan ölkənin
milli təhlükəsizlik konsepsiyasının, hərbi
doktrinasının təxirəsalınmadan
hazırlanmasının vacibliyi ideyasını irəli
sürmüşdür. Sonralar hər iki konsepsiya uğurla
hazırlanmış və qəbul edilmişdir.
Bəhram
müəllim ölkənin ali məktəb tələbələri
üçün nəzərdə tutulan "Heydər Əliyevin
hüquqi islahatları", "Azərbaycan dövlətçiliyinin
hüquqi təminatı", "Azərbaycanın dövlət
və hüquq tarixi" və digər fənlər üzrə
çoxsaylı tədris proqramlarının müəllifidir.
B.Zahidov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali
Attestasiya Komissiyasının qərarı ilə ekspert
şurasının üzvü, birdəfəlik dissertasiya
şurasının sədri, elmi seminarın rəhbəri kimi
elmi kadrların yetişdirilməsində, ixtisaslarının
artırılmasında, elmi adların verilməsində öz
səylərini əsirgəmir. Bu gün məhkəmə,
prokurorluq və polis orqanlarında, elmi-tədqiqat
institutlarında və ali məktəblərdə onlarla şəxs
Bəhram müəllimin məktəbinin yetirməsi
olduqları ilə fəxr edirlər.
B.Zahidov
prokurorluq orqanlarında şərəfli bir ömür yolu
keçmişdir. O, Quba, Tərtər, Şamaxı, Sabirabad,
Bakı şəhərinin Xəzər rayonu
prokurorluqlarında, Azərbaycan Respublikasının Baş
Prokurorluğunun Mərkəzi Aparatında prokuror və
böyük prokuror vəzifələrində işləyərkən
prinsipiallığı, cəsarəti, habelə insanpərvərliyi
və qayğıkeşliyi, təşkilatçılığı
ilə özünə böyük hörmət
qazanmışdır. Fəaliyyəti dövründə
nümunəvi xidmətlərinə görə dəfələrlə
mükafatlandırılmışdır. Bəhram müəllim,
bütün rütbə dərəcələrini növbədənkənar
və mükafat qaydasında alaraq, cəmi 11 ildən sonra
baş ədliyyə müşaviri rütbəsinə qədər
yüksəlmişdir.
Bəhram
müəllim "Azərbaycan Respublikasının dövlət
müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı"nın,
"Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası" layihəsinin,
habelə müstəqillik illərində çoxsaylı
normativ-hüquqi aktların layihələrinin
hazırlanması, müzakirəsi və qəbulunda fəal
iştirak etmişdir.
B.Zahidov hazırda ömrünün müdriklik çağına qədəm qoymuşdur. Əminik ki, görkəmli hüquqşünas-alim və elm təşkilatçısı bundan sonra da öz xeyirxah əməlləri və elmi yaradıcılığı ilə bizi daim sevindirəcəkdir. Bu yolda ona uzun ömür və möhkəm cansağlığı arzu edirik.
Vaqif FƏRZƏLİYEV,
Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının akademik-katibi,
akademik
Azərbaycan.- 2011.-7 iyul.- S. 7.