ƏSGƏR ATASI

Əsgər həyatında, cəbhədə qısa müddət bəsdir ki, tanıyasan - yoldaşın kimdir, necə adamdır. Müzəffər kişi ay yarım bizimlə birgə xidmət etdi, çətin günün yoldaşı oldu. Təxminən qırx-qırx beş gün ərzində hamımızın ürəyinə yol tapa bildi.

Övladları yerində əsgərlər onu nədənsə russayağı "Batya" çağırardılar. Müzəffər kişi isə inciməz, o sözü "ağsaqqal" kimi qəbul edərdi.

Bəstəboylu M.Əsədovun saç-saqqalı ağarmağa başlamışdı. Aylar, illər alnına, sifətinə, boynuna dərin qırışlar salmışdı və hiss olunurdu ki, ömrünü-gününü çölçülükdə, işdə-gücdə keçirmiş, həyatın hər üzünü görmüş adamdır. İri əsgər papağını qaşlarınacan, qulaqlarının üstünəcən endirərdi. Təzə kamuflyaj alıb geyinmişdi. Arıq bədəninə altdan-üstdən keçirdiyi paltarla dizlərinə çatan buşlatının altında elə bil nəyisə gizlətmişdi. Söhbət düşəndə "soyuqla zarafat eləmək olmaz, oğul, qoy bizə dəyən soyuq paltara dəysin",- deyirdi.

"1993-cü ilin soyuq noyabr ayı idi, - Lənkəranın Boladi kənd sakini Vüqar Mirzəyev xatırlayır. - Tezliklə cəbhəyə yola düşməliydik. "Batya"yla həmin günlərdə tez-tez hərbi komissarlığın həyətində rastlaşırdıq. Cavanlar başına toplaşıb ondan soruşdular ki, kimi yola salır? Batya özü ərizə verib könüllü cəbhəyə getdiyini dedi".

Lənkərandan gəlmiş əsgərlərin əksəriyyətini bizim tabora verdilər. İlk gündən Müzəffər kişi təmkini ilə diqqətimi cəlb etdi və məndə özünə rəğbət oyatdı.

Bir dəfə Lənkərandan döyüşçülərə yardım gətirmişdilər. Müzəffər kişi xurmanı, mandarini, limonu sanki dənə-dənə, qram-qram böldü və bunu hamının gözü qarşısında etdi. "Belə yaxşıdır, oğul, qoy heç kimin nəfsi qalmasın",- dedi. Onda əmin oldum ki, "Batya" nə qədər təmiz, vicdanlı adımdır. Onunla tez-tez söhbət etməyə alışdım. Mənə əsgəri qaydada yox, sadəcə "oğul" deyə müraciət edərdi.

"Torpaqlarımızın işğal olunması məni çox ağrıdırdı, oğul, - deyirdi. - Biz aciz xalq deyilik ki, ermənilərin qabağından qaçaq. Arada şeytan əməli olmasaydı, bu qələti onlar eləyə bilməzdilər. Prezident Heydər Əliyevin müraciətindən sonra özümə yer tapmırdım. Nə eləyəsən, başına haranın daşını tökəsən? Çox götür-qoydan sonra hərbi komissarlığa gəlib ərizə verdim ki, cəbhəyə gedirəm. Yaşlı olanda nə olar, bu ağır gündə cavanlara gərək yol göstərək, nümunə olaq".

Müzəffər kişi elə sakit, elə səmimi danışırdı, sanki demək istəyirdi: qonşuya borcum var, aparıram onu verim. Beləcə sadə, təkəbbürsüz, borc kimi, hərəkətində igidlik-filan axtarmadan.

Halbuki onun əməli hər cür hörmətə, təqdirə layiqdi. 57 yaşında bir çətən külfəti atıb cəbhəyə getməsəydi, kim idi onu qınayan? Oturardı evində, balaları üçün gündəlik bir tikə çörəyin qayğısına qalardı. Təqaüd vaxtına nə qalmışdı ki?

Müzəffər kişi xalqımıza qarşı yol verilmiş ədalətsizliyə göz yuma bilmədi. Yaşının ötməsini özünə qalxan etmədi. "Torpaq qeyrətini çəkmək mənə qalmayıb ki?!" demədi. Əyninə əsgər paltarı geyinib dar gündə vətənin müdafiəsinə qalxdı. Yaşının ahıl vaxtında güllə qabağına gedəndə o, nə etdiyini bilirdi.

"Uşaqlar böyüyüblər, özlərini saxlayacaqlar. Bir narahatlığım əsgərlikdəki oğlumdandı",- deyə kiçik oğlu Ziya barədə qayğılanırdı. Əyninə əsgər paltarı geyindiyi gündən kimsəyə yük olmadan atdığı addımın çətinliyinə mərdliklə sinə gərirdi.

- "Düzlən!" komandası verildimi, əsgərlərdən tez sıraya gələrdi. Təlimdə də cavanlarla ayaqlaşmaq onunçün nə qədər çətin olsa da, tapşırılan hər işi can-başla yerinə yetirirdi. "Batya" da intizamlığı ilə sanki gənc əsgərlərə demək istəyirdi ki, orduda kimliyindən, yaşından asılı olmayaraq, hamı komandirin əmrinə tabe olmalıdır.

Bir gün təlim mərkəzində qopan bərk külək az qala bölmələrimizin qaldığı iri çadırları aşıracaqdı. Müzəffər kişinin özü əsgərlərin qabağına düşüb kəndir-filan tapdı, çadırları onlarla birlikdə möhkəm-möhkəm bərkitdi. Hamıya da məsləhət gördü ki, kəndirdən kəsib götürsünlər. "Turist gəlməmişik ki, müharibədəyik. Birdən elə vaxt lazım olar ki, qalarsan məəttəl. Heç kəs köməyinə yetməz".

Əsgər çantasını həmişə çiynində gəzdirərdi və onun içində bıçaqdan, patrondan tutmuş suxarıyadək hər şey saxlardı. "Vaxt gələr, lazım olar" deyə işini möhkəm tutardı. Müzəffər kişinin bir "qəribəliyini" də unutmayacağam. Özü ilə evdən gətirdiyi balaca iti baltanı həmişə kəmərinə keçirib gəzdirirdi.

- "Batya", müharibədə balta nəyinə gərəkdir? - soruşanda şəhadət barmağını qaldırıb özünəməxsus təmkinlə izah edirdi:

- Oğul, balta çox lazımlı alətdi, çöllükdə hər an köməyinə çatar. O da ola cəbhədə, döyüşdə. Külək qopanda gördün necə dadımıza yetdi!

Bir dəfə eşitdim ki, Zövlə kəndindən ağsaqqala məktub gəlib. Orduya qədər briqadiri olduğu çayçılar manqasının qızları yazmışdılar. Deyəsən, təzə briqadir təyin etmək istəyirmişlər. Çayçı qızlar sevimli briqadirin - Müzəffər Əsədovun yerində başqasını təsəvvür etmirdilər və yazırdılar ki, "səbirsizliklə yolunu gözləyirik".

Qədirbilən çayçı qızların məktubu onu kövrəltsə də, "Allah qoysa, müharibədən sonra" deyə xəbər göndərmişdi.

Müzəffər kişi əvvəllər uzun müddət sürücü də işləmişdi. Özünün söylədiyinə görə, Qarabağın hər kəndində-kəsəyində olmuşdu və o yerləri qarış-qarış gəzdiyindən yolunu-yolağını yaxşı tanıyırdı. Yaşının o vaxtı olmasa da, kəşfiyyata getməyə hazır idi. "Laçında, Zabuxun körpüsündə yolu bağlasan, elə bil ayağını düşmənin boğazına qoymusan", -sadəlövhcəsinə deyərdi.

Tez-tez xidmətdə olan oğlu Ziyanı yada salar, narahatlığını gizlətməzdi. Bir valideyn kimi onu başa düşmək çətin deyildi. Özü ahıl çağında güllə qabağına getməyə hazır olsa da, əsgər oğlundan nigarançılıq onu üzürdü. "İmkanım olsa, Ziyanı da yanıma gətirtdirərdim" deyə mənimlə dərdləşərdi.

Yeni ili təlim mərkəzində keçirdik. Yanvarın 3-ü idi. Gecə saat 12-də qəflətən həyəcan siqnalı verildi və qısa zamanda taborun əmlakını hərbi maşınlara yükləyib Ağdam bölgəsinə yola düşdük. Səhərə yaxın artıq müəyyən olunmuş yerə çatmışdıq.

Buludlu hava idi, ətrafa çökmüş duman, çiskin gah çəkilir, gah da hər yanı görünməz edirdi. Bilmək olmurdu ki, günəş haradan çıxıb harada batır.

Ermənilər Güllücə kəndindən aralıdakı alçaq təpəliyin üstündə mövqe tutmuş, möhkəmlənmişdilər. Kənd təhlükə altında idi. Düşməni geri oturtmaq lazım idi. Əməliyyat şəraiti aydınlaşdırıldıqdan sonra birləşməmiz döyüşə girdi. Üzümlüklə irəliləməli, erməni faşistlərini arxaya, kanaldan geriyə atmalı idik. Müzəffər kişi də komandirin narazılığına baxmayaraq əsgərlərin sırasında idi.

Düşmən hər vəchlə müdafiə olunmağa çalışırdı. "Qrad" maşınının, tankın, PDM-in, minomyotun mərmi yağdırmasına baxmayaraq, əsgərlərimiz duman çökməsindən istifadə edib erməniləri sıxışdırmağa başladılar. İtkimiz yox idi. İşlər əla gedirdi.

Yavaş-yavaş duman seyrəlirdi, ətraf kinodakı kimi aydınlaşmağa başladı. Ermənilər bundan istifadə edib aprtilleriya atəşinə düzəliş verdilər. Düşmən mərmiləri üzümlükdə, ətrafımızda partlayırdı.

- "Batya" yaralandı!- döyüşçülərimizdən kimsə qəfildən qışqırdı.

Mina Müzəffər kişinin lap yaxınlığına düşmüş, qəlpə onun kürəyindən və qolundan dəymişdi.

"Batya"nın yaralandığını görüb iki nəfərlə tez onun yanına qaçdıq, - əsgər Teymur Məmmədov danışırdı. - Özünün bıçağı ilə dərhal paltarını kəsib yaralarını sarıdıq. Bu vaxt tibb bacısı Tərgül Kərimova özünü yetirdi. "Batya"nı təcili yardım maşını ilə hospitala götürdülər".

Həmin döyüşdə düşməni geri atsaq da, Müzəffər kişini sağaldıb həyata qaytarmaq mümkün olmadı. Yaralandıqdan sonra özünü sındırmasa, gümrah aparmağa çalışsa da, aldığı ağır xəsarətdən gözünü hospitalda həmişəlik yumdu. Canını tapşırarkən dilində donmuş və adamı kövrəldən bir kəlməni bizə çatdırdılar: "Ziya!" Çox çalışsa, narahatlıq keçirsə də, əsgər oğlunu bölməmizə gətirdə bilmədi və bu niskili özüylə son mənzilə apardı.

Bu hadisədən bir müddət sonra qərargaha bir partiya əsgər gətirmişdilər və zabitlər onları bölüb yerləşdirməklə məşğul idilər.

- Komandir, zəhmət olmasa, buraya gəlin, - deyə gizir Loğman Sadıqov məni bir qədər aralıda toplaşmış əsgərləri yanma çağırdı. - Burada bir əsgər var, bizim tabora keçmək istəyir.

- Niyə məhz bizə? - deyə əsgərin özündən soruşdum.

- Atam sizdə xidmət edib, - deyə arıq əsgər cavab verdi. Daha sual verməyəcəyimdən ehtiyat edirmiş kimi tez də əlavə elədi: - Atam özü çoxdan buraya dəyişdirilməyimi istəyirdi. Yaxşı ki, indi şərait yarandı. Komandir, xahiş edirəm, kömək edin.

- Atan kimdir? - Fikirləşdim ki, yəqin zabitlərdən birinin oğludur.

- Müzəffər Əsədov.

Cavab məni silkələdi, müharibədə insan sərtləşib daşlaşsa da, kövrəldiyimi hiss etdim. Qarşımda nağıllardakı kimi sanki dirilik suyunu içib cavanlaşın Müzəffərin özü dayanmışdı. Uca boylu, cəsur baxışlı və heç vaxt ölümdən çəkinməyən mərd siması... Müzəffər kişi ilə söhbətlərimiz yadıma düşür.

- Yoxsa Ziyasan? - maraq hər şeyi üstələdi.

- Bəli, komandir! - əsgər kədərin sevincə bələndiyi qürurlu səslə ucadan cavab verdi.

- Atanın arzusu gec də olsa doğruldu, - deyə köksümü ötürürəm, gözlərimi kimsə körməsin deyə dönüb çadıra girirəm. "Mən istəyirəm ki, o, evinə sağ-salamat qayıtsın". Bu sözləri gündəliyimə yazıb dəftəri örtürəm.

Əbülfət QASIMOV,

Qarabağ müharibəsi iştirakçısı

Azərbaycan.-2011.-17 iyul.- S.5.