Əsir və İtkin Düşmüş, Girov Götürülmüş Vətəndaşlarla Əlaqədar Dövlət Komissiyası və İşçi qrupu 2011-ci ilin altı ayı ərzində fəaliyyəti ilə bağlı hesabatını yaymışdır

Əsir və İtkin Düşmüş, Girov Götürülmüş Vətəndaşlarla Əlaqədar Dövlət Komissiyası və İşçi qrupu 2011-ci ilin altı ayı ərzində fəaliyyəti ilə bağlı hesabatını yaymışdır.

Hesabatda deyilir ki, 2011-ci ilin birinci yarısında Komissiya və onun İşçi qrupu fəaliyyətini planauyğun surətdə davam etdirmişdir.

Cari il yanvarın 26-da Dövlət Komissiyasının növbəti iclası keçirilmişdir. İclasda Komissiyanın və İşçi qrupunun 2010-cu il ərzindəki fəaliyyəti ilə bağlı hesabatı dinlənmiş, "Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı itkin düşmüş şəxslər haqqında Ante Mortem məlumatların toplanması və mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə olunması üzrə çərçivə sazişi"nin bağlanmasından keçən müddətdə görülmüş işlər və qarşıda duran vəzifələr müzakirə edilmiş, eyni zamanda, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi tərəfindən irəli sürülmüş "AnteMortem/PostMortem məlumat bazasının istifadəsi" üzrə Proqram təminatı müqaviləsi imzalanmışdır.

Fevral ayında Dövlət Komissiyasının dəvəti ilə respublikamızda səfərdə olmuş "Terror qurbanları Fransa Assosiasiyası"nın baş direktoru Jean Guillaume Denoix de Saint Marc və onun köməkçisi Komissiyanın sədri Eldar Mahmudovla görüşmüşlər.

Görüşdə qonaqlara Komissiyanın fəaliyyəti, əldə edilmiş uğurlar, itkinlərin, əsir və girovların problemi ilə bağlı Ermənistanın tutduğu qeyri-konstruktiv mövqe barədə ətraflı məlumat verilmiş, işğal nəticəsində törədilmiş cinayət, əsir-girovlara münasibətdə beynəlxalq humanitar hüquq normalarının pozulması faktları onların diqqətinə çatdırılmışdır. Bildirilmişdir ki, Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü zamanı işğalla yanaşı, beynəlxalq hüquq normaları da pozulmuş, terror, soyqırımı, insanlığa və bəşəriyyətə qarşı cinayətlər törədilmişdir.

Fransalı qonaqlar İşçi qrupunun üzvləri ilə də görüşərək Komissiyanın fəaliyyəti ilə əyani şəkildə tanış olmuş, onlara Komissiyanın hazırladığı materiallar (kitablar, CD və DVD-lər) təqdim olunmuşdur.

"Terror qurbanları Fransa Assosiasiyası" baş direktorunun və onun köməkçisinin Azərbaycanda fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatları ilə və erməni terrorçu qrupları tərəfindən ölkə ərazisində törədilmiş terror aktlarının qurbanı olmuş şəxslərin yaxın qohumları ilə də görüşləri təşkil olunmuş, həmin terror aktları barədə onlara ətraflı məlumatlar verilmiş, şahid ifadələri dinlənilmişdir.

Hesabat dövründə Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi ilə səmərəli əməkdaşlıq davam etdirilmiş, dəfələrlə görüşlər keçirilmiş, müzakirələr aparılmışdır.

"Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı itkin düşmüş şəxslər haqqında Ante Mortem məlumatların toplanması və mərkəzləşdirilmiş şəkildə idarə olunması üzrə" çərçivə sazişindən irəli gələn öhdəliklərin yerinə yetirilməsi ilə bağlı məsələlər, itkinlərin siyahıları arasındakı fərqin aradan qaldırılması, əməkdaşlığın daha da səmərəli qurulması üçün təkliflər müzakirə olunmuş, görülmüş işlər nəzərdən keçirilmiş, o cümlədən əsir və girov götürülmüş azərbaycanlıların və ermənilərin azad olunması istiqamətində danışıqlar aparılmışdır. İşçi qrupunun rəhbəri və əməkdaşları aprelin 10-dan 17-dək Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi tərəfindən Gürcüstanın Tbilisi şəhərində proqram təminatı üzrə treninq-kursda və İsveçrənin Ekojia şəhərində silahlı münaqişələr və təbii fəlakətlər zamanı həlak olmuş şəxslərin cəsədlərinin tədqiq edilməsi üzrə IV Beynəlxalq seminar-kursda iştirak etmişlər. Kursların məqsədi proqramın həyata keçirilməsinə hazırlıqdan ibarət olmuşdur.

Həmçinin Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi ilə Dövlət Komissiyası arasında imzalanmış "AnteMortem/PostMortem məlumat bazasının istifadəsi" üzrə Proqram təminatı müqaviləsi ilə bağlı ardıcıl işlər görülmüşdür. Proqramın Komissiyaya təhvil verilməsi üçün İşçi qrupunda texniki imkanlar yaradılmış və proqram xüsusi kompyuter şəbəkəsində yerləşdirilmişdir. Artıq 100 nəfər itkin barədə toplanmış Ante Mortem məlumatlar toplusu da Komissiyanın İşçi qrupuna təhvil verilmişdir. Onlardan 56 nəfər barədə məlumat bazaya yüklənmişdir. Bu işdə BQXK-nın mütəxəssisləri də yaxından iştirak edirlər.

Bundan başqa, Komissiyada və BQXK-da itkin düşmüş şəxs kimi qeydiyyata alınmış şəxslərlə bağlı mövcud olan siyahılar arasında dəqiqləşmənin aparılması və fərqin aradan qaldırılması istiqamətində işlər davam etdirilmişdir. Komissiyanın İşçi qrupunda aparılmış işlərin nəticəsi kimi 53 nəfərlə bağlı dəqiqləşdirilmiş məlumatlar BQXK-nın Azərbaycandakı nümayəndəliyinə göndərilmişdir.

Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya Federasiyası prezidentlərinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsinə dair 2010-cu il 27 oktyabr və 2011-ci il 5 mart tarixli birgə bəyanatlarına uyğun olaraq, Komissiyanın beynəlxalq təşkilatlarla apardığı müntəzəm və səmərəli danışıqlar nəticəsində 2011-ci il martın 17-də Ağdam rayonunun Baş Qərvənd kəndi ərazisində, Ermənistan-Azərbaycan qoşunlarının təmas xəttində növbəti humanitar akt həyata keçirilmişdir. Prosesdə 2009-cu il mayın 10-da Azərbaycan Respublikasının Füzuli rayonu ərazisində Ermənistan hərbçiləri tərəfindən əsir götürülmüş Azərbaycan əsgəri - 1990-cı il təvəllüdlü Hacıyev Anar Xanbaba oğlu azad olunaraq Müdafiə Nazirliyinə təhvil verilmiş, 2009-cu il mayın 9-da respublikamızın ərazisində saxlanılmış Ermənistan vətəndaşı, 1978-ci il təvəllüdlü Badalyan Artur Qrişayeviç isə ölkəsinə verilmişdir. Proses Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin vasitəçiliyi ilə həyata keçirilmişdir.

2010-cu il avqustun 22-də Daşkəsən rayonu ərazisində, qoşunların təmas xəttində Ermənistan hərbçiləri tərəfindən əsir götürülmüş Azərbaycan hərbçisi, 1985-ci il təvəllüdlü Huseynov Roman Novruz oğlunun azad olunması istiqamətində Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin vasitəçiliyi ilə müvafiq tədbirlər davam etdirilir. BQXK-nın məlumatına əsasən, R.Hüseynov Ermənistanın Yerevan şəhərində saxlanılır.

Araşdırma zamanı 18 nəfərin döyüşlərin gedişində itkin düşməsi faktı aşkar edilərək Komissiyada qeydiyyata alınmış və adları müvafiq siyahıya salınmışdır. 24 itkinin isə taleyi müəyyənləşdirildiyi üçün adları siyahıdan çıxarılmışdır. Onlardan 9-nun həlak olduğu, 10-nun itkin düşmədiyi, 3-nün adının siyahıda təkrar keçdiyi, 2-nin isə münaqişə bölgəsindən kənarda itkin düşməsi faktı müəyyənləşdirilmişdir.

Cari il iyulun 1-nə olan məlumata görə, 4043 nəfər itkin düşmüş, 1400 nəfər əsir və girovluqdan azad olunmuş şəxs kimi Komissiyada qeydiyyatdan keçmişdir.

İtkin düşmüş şəxs kimi qeydiyyata alınmış 13 nəfərin Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə sağ-salamat qalması və əsir-girov götürülməsi müəyyənləşdirilmişdir.

Bu faktlar, o cümlədən itkin düşmüş şəxslərlə bağlı aparılmış axtarış-araşdırma tədbirlərinin nəticəsi olaraq 30 şəxs barədə ümumiləşdirilmiş arayışlar tərtib edilmişdir.

Komissiyada olan məlumatların dəqiqləşdirilməsi və itkin düşmüş şəxslərin axtarışı ilə əlaqədar müxtəlif dövlət orqanlarına və beynəlxalq təşkilatlara 473 nəfər barədə 708 sorğu göndərilmişdir. 1000-dən artıq itkin barədə toplanmış əlavə məlumat və materiallar onların "axtarış-araşdırma iş"lərinə əlavə olunmuşdur.

Respublika Hərbi Prokurorluğundan daxil olmuş sorğuya əsasən, Komissiyada itkin düşmüş şəxs kimi qeydiyyata alınmış şəxslərin siyahısı müvafiq qaydada hazırlanaraq (həmçinin elektron versiyası) bu quruma göndərilmişdir.

Sumqayıt Hərbi Prokurorluğundan daxil olmuş sorğuya əsasən, fərarilik faktı ilə bağlı barələrində cinayət işi açılmış 80 hərbçi ilə bağlı araşdırma və təhlil işi aparılmış və məlumatlar bu quruma göndərilmişdir.

Respublika Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsindən daxil olmuş sorğulara əsasən, itkin düşmüş, girov götürülməsi barədə məlumatlar olan, həmçinin girovluqdan azad olunmuş qadın və uşaqlarla bağlı materiallar və məlumatlar hazırlanaraq bu quruma təqdim edilmişdir.

Milli Məclisdən daxil olmuş sorğuya əsasən, Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü nəticəsində əsir və girov götürülməsi barədə məlumatlar və şahid ifadələri olan şəxslər barədə materiallar hazırlanaraq parlamentə göndərilmişdir. Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı Parlament Məclisinin (QİƏT PM) ötən tədbirlərindən birində Azərbaycan nümayəndə heyətinin üzvü çıxışında əsir və girov götürülmüş vətəndaşlarımıza dair bəzi məqamları səsləndirmişdir. Lakin müzakirələr zamanı Ermənistan tərəfi verilmiş məlumatları təkzib etmişdir. Azərbaycan nümayəndə heyəti isə faktları təqdim edəcəyinə təminat vermişdir. Bu il iyunun 30-dan iyulun 2-nə kimi QİƏT PM-in Kiyev şəhərində keçirilmiş növbəti 37 iclasında iştirak edən Azərbaycan Milli Məclisinin deputatları həmin materialları təqdim etmişlər.

Komissiyaya müraciət etmiş 217 itkinin yaxın qohumları İşçi qrupunda qəbul olunmuş, onlara yaxınlarının axtarışı ilə əlaqədar görülmüş işlər barədə ətraflı məlumatlar verilmiş, itkin düşmə şəraitləri barədə əlavə məlumatlar alınaraq sənədləşdirilmiş, anket vərəqələri doldurulmuşdur.

Bundan başqa, 2009-cu il mayın 10-da Ermənistan hərbçiləri tərəfindən əsir götürülmüş və 2011-ci il martın 17-də azad edilmiş Hacıyev Anar Xanbaba oğlunun, 2010-cu il avqustun 22-də əsir götürülmüş Huseynov Roman Novruz oğlunun yaxın qohumları Dövlət Komissiyasının İşçi qrupunda dəfələrlə qəbul olunmuş və onların azad edilməsi üçün görülən tədbirlər barədə ətraflı məlumat verilmişdir.

Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü, bir milyondan artıq azərbaycanlının qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşməsi, ermənilər tərəfindən törədilmiş terrorçuluq əməlləri və soyqırımı cinayətləri, əsir-girovlara münasibətdə beynəlxalq humanitar hüquq normalarının pozulması barədə həqiqətlərin beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılması və insanlığa qarşı cinayət olan Xocalı soyqırımının 19-cu ildönümü ilə əlaqədar "Xocalıya Ədalət" kampaniyası çərçivəsində Komissiya silsilə tədbirlərin keçirilməsinə yardımçı olmuş və əməkdaşlar bu tədbirlərdə yaxından iştirak etmişlər.

Bu silsilədən ilk tədbirlər Xocalı soyqırımının 19-cu ildönümü ilə bağlı Azərbaycan Respublikasının İordaniya və Mərakeş krallıqlarındakı səfirlikləri ilə birgə təşkil olunmuşdur. Tədbirlər çərçivəsində fevralın 20-də İordaniyadakı səfirliyimizdə kütləvi informasiya vasitələri üçün mətbuat konfransı, fevralın 21-də "Kral Hüseyn" adına Mədəniyyət Mərkəzində "Azərbaycan günü", fevralın 22-də "İordaniya-Azərbaycan Dostluq Cəmiyyəti"nin binasında, fevralın 25-də isə Mərakeş Krallığının paytaxtı Rabat şəhərindəki Mədəniyyət Mərkəzində geniş anma mərasimi keçirilmişdir. Tədbirlər hər iki ölkənin, o cümlədən Azərbaycanın kütləvi informasiya vasitələrində geniş işıqlandırılmışdır.

Fevralın 26-da Azərbaycanın Hollandiyadakı səfirliyi və Hollandiya-Azərbaycan-Türk Mədəniyyət Dərnəyi tərəfindən Benilüks Azərbaycanlıları Konqresinin iştirakı ilə təşkil olunmuş silsilə tədbirlərdə Komissiya yaxından iştirak etmişdir. Tədbir Haaqada ucaldılmış Xocalı abidəsi önündə başlamış, yürüşlə davam etmiş, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi qarşısında mitinqlə başa çatmışdır. Tədbir iştirakçıları tərəfindən hazırlanmış petisiya və Komissiyanın materialları Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin əməkdaşına təqdim edilmişdir.

Fevralın 20-dən 24-dək Komissiya Ukrayna Azərbaycanlıları Konqresi ilə birgə Kiyev və Dnepropetrovsk şəhərlərində tədbirlər təşkil etmişdir. Küçə yürüşü ilə başlamış tədbirlər soyqırımı qurbanlarının anma mərasimi və bu cinayəti törədənlərin beynəlxalq məhkəməyə çıxarılması tələbi ilə yekunlaşmışdır. Tədbirlərdə dövlət və ictimaiyyət nümayəndələri, tələbə-gənclər və jurnalistlər iştirak etmişlər.

Belçika-Azərbaycan Dostluq Cəmiyyəti və Benilüks Azərbaycanlıları Konqresi tərəfindən 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə bağlı bu ölkənin Brüssel və Limburq şəhərlərində, o cümlədən Avropa Parlamenti qarşısında keçirilmiş tədbir və mitinqlərdə Komissiya təmsil olunmuşdur.

Aprelin 22-dən 25-dək Türkiyənin İzmir şəhərində Türkiyədə yaşayan azərbaycanlıların I qurultayında Komissiyanın əməkdaşları iştirak etmiş, qurultay iştirakçılarına Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü nəticəsində törədilmiş cinayət faktları barədə məlumatlar verilmiş, materiallar yayılmışdır.

2011-ci il iyulun 5-də Bakı şəhərində Dünya Azərbaycanlılarının III Qurultayının keçirildiyi Heydər Əliyev Sarayının foyesində Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü zamanı törədilmiş terror, soyqırımı, vandalizm və əsir-girovlara qarşı işgəncə faktlarının əks olunduğu fotostend quraşdırılmışdır.

Xocalı, Qaradağlı və Şuşanın işğalının ildönümü, 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə bağlı ölkə ərazisində keçirilmiş bir sıra digər tədbirlərdə də Komissiya üzvləri və İşçi qrupunun əməkdaşları fəal iştirak etmiş, Komissiyada olan materiallar əsasında ictimaiyyətə əlavə məlumatlar verilmiş, çıxışlar edilmiş, kitablar və kompakt disklər yayılmışdır.

Hesabat dövründə 800 nüsxə Dövlət Komissiyasının materiallar toplusu (Azərbaycan, rus, ingilis dillərində), 428 ədəd "Erməni terroru", 195 ədəd "Prestuplenie armənskix terroristiçeskix i banditskix formiravaniy protiv çeloveçestva", 62 ədəd "Skazki armənskix "mudreüov", 213 ədəd "Bizi əsirlikdən qurtarın", 224 ədəd "QSM-7 təsdiq edir", 234 ədəd "Qarabağ: dünən, bu gün fotoşəkillərdə" adlı kitablar, 382 ədəd "Erməni terroru", 684 ədəd "Armenian terrorizm", 310 ədəd "Bizi əsirlikdən qurtarın", 227 ədəd "QSM-7 təsdiq edir", 328 ədəd "Xocalı faciəsi" adlı Azərbaycan və ingilis dillərində film, 209 ədəd "Qarabağ" kitabının CD və DVD variantları, avstriyalı alim, tədqiqatçı Erix Fayqlın "Terror haqqında həqiqət", "Kəskin dönüş, erməni mifomaniyası və həqiqət" kitablarının 486 ədəd CD variantı, eləcə də xəritələr, Xocalı faciəsini və digər cinayət faktlarını əks etdirən fotolar yazılmış kompakt disklər respublikada və xarici ölkələrdə yayılmışdır.

Azərbaycanda və xaricdə fəaliyyət göstərən kütləvi informasiya vasitələrində, eyni zamanda, Komissiyanın rəsmi saytında müntəzəm olaraq məlumatlar yayılmış, Komissiyanın gördüyü işlər barədə müsahibələr verilmiş, məqalələr dərc olunmuş, soyqırımı, etnik təmizləmə, vandalizm, əsir, girov və itkinlərlə bağlı həqiqətlərin ictimaiyyətə çatdırılması istiqamətində məqsədyönlü fəaliyyət göstərilmişdir.

İnternet şəbəkəsi vasitəsilə beynəlxalq təşkilatlar və informasiya agentlikləri ilə müntəzəm yazışmalar aparılmış, materiallar göndərilmiş (o cümlədən video və fotofaktlar), şəbəkədə olan məlumatlar nəzərdən keçirilmiş, əhəmiyyətli materiallar təhlil edilərək öyrənilmiş və arxivləşdirilmişdir.

Komissiyaya müraciət etmiş 23 nəfərin sosial problemlərinin həll olunması üçün Komissiya üzvlərinə və müvafiq dövlət orqanlarına məktublar göndərilmişdir.

Hesabat dövründə Dövlət Komissiyasına 554 sənəd daxil olmuş, 657 məktub (sorğular, müraciətlər, daxil olmuş məktublara cavab və s.) aidiyyəti üzrə göndərilmişdir.

AzərTAc

Azərbaycan.- 2011.- 19 iyul.- S. 6.