Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin "Euronews"
telekanalına müsahibəsi
Xəbər
verdiyimiz kimi, Belçika Krallığında işgüzar səfərdə
olan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev
iyunun 22-də Brüsseldə "Euronews" telekanalına
müsahibə vermişdir.
AzərTAc həmin
müsahibənin mətnini təqdim edir.
- Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev,
"Euronews"ə xoş gəlmisiniz! Ayın
24-də Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli
ilə bağlı mühüm bir görüş
keçiriləcəkdir. Bu məsələdə
Rusiyanın vasitəçiliyi ilə bağlı nə deyə
bilərsiniz?
- Biz Prezident Medvedevin müsbət
inkişafa aparan səylərini dəstəkləyirik.
Ayın 24-də keçiriləcək görüş, son iki
il ərzində keçirilən
görüşlərdən biri olacaqdır. Prezident Medvedevin
iştirakı tərəflərə razılığa nail
olmaqda kömək edir. Buna görə də biz
daha çox nikbin əhval-ruhiyyədəyik. Biz düşünürük ki, Ermənistan tərəfi
irəliyə mühüm addım atmaq üçün
konstruktiv yanaşma və siyasi iradə nümayiş etdirərsə,
münaqişə çox tez bir zamanda həll edilə bilər.
- Ermənistan tərəfi, Sizin dediyiniz kimi, konstruktiv
görünmək üçün nə etməlidir?
- İlk növbədə,
onlar BMT Təhlükəsizlik Şurasının bir neçə
il əvvəl qəbul etdiyi və Ermənistan
silahlı qüvvələrinin işğal olunmuş ərazilərdən
dərhal və qeyd-şərtsiz
çıxarılmasını tələb edən qətnamələrini
yerinə yetirməlidirlər. Artıq heç
kimə sirr deyil ki, torpaqlarımız 20 ilə yaxındır
ki, işğal altındadır. Nəinki Dağlıq
Qarabağ, hətta onun ətrafında yerləşən və
ermənilərin heç vaxt yaşamadıqları digər 7
rayon da işğal altındadır. Biz etnik təmizləmə
siyasətinə və işğala məruz
qalmışıq. Bu səbəbdən məsələyə
beynəlxalq hüquq normaları baxımından yanaşmaq
çox vacibdir. Danışıqlar
prosesinə gəldikdə isə, vasitəçilər tərəfindən
hər iki tərəfə təklif olunan baza prinsipləri
beynəlxalq hüquq normalarına tam cavab verir. Bunlar ölkələrin ərazi
bütövlüyü və xalqların özünüidarəetmə
hüququ prinsipləridir. Bu prinsiplər
bir-birinə zidd deyildir. Onların hər
ikisi vacibdir və sülh sazişində əks oluna bilər.
- Erməni qüvvələrinin Dağlıq
Qarabağdan çıxarıldığı təqdirdə
Azərbaycan tərəfi nə təklif edə bilər? Azərbaycan nəsə təklif edirmi?
- Əslində
elə bir şey yoxdur ki, bizə məxsus olmasın və biz
onu qaytarmalı olaq. Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın
tarixi və beynəlxalq səviyyədə tanınan ərazisidir.
- Bəli, amma Ermənistan öz qoşunlarını
yalnız müəyyən şərtlər müqabilində
çıxarmağa razı ola bilər. Məsələn,
mənim güman etdiyim kimi, müqəddəratını təyin
etmək, yaxud geniş muxtariyyət veriləcəyi təqdirdə.
- Uzun illərdir ki, bizim
mövqeyimiz tamamilə aydındır. Şəxsən
mən dəfələrlə açıq şəkildə
bəyan etmişəm ki, biz Dağlıq Qarabağda
yaşayan insanlara və Dağlıq Qarabağa qayıdanlara
dünyada mümkün olan ən geniş muxtariyyəti təmin
etməyə hazırıq.
- Bu muxtariyyət sizcə necə olmalıdır?
- Bu, bizim növbəti
danışıqlarımızın mövzusu olacaq və hesab
edirəm ki, bu, geniş muxtariyyət ola
bilər. Düşünürəm ki, Avropada
mövcud olan muxtariyyət təcrübəsi bizə kömək
edəcəkdir. Belə ki, nəsə yeni
düşünüb tapmaq çətin olardı. Bizim üçün isə Avropa ölkələrində
yaxşı nümunələr vardır.
- Məsələn?
- Məsələn,
İtaliya və
- Ermənistanın Azərbaycanın
ehtiyatlarına ehtiyacı varmı? Xüsusilə söhbət xammaldan gedirsə?
- Onların nəyə
ehtiyacı olduğunu demək mənim üçün
çətindir. Təbii ki, Ermənistanın
iqtisadi vəziyyəti ilə bağlı sizin məlumatınız
vardır. Bəlkə də bu məsələ
ilə bağlı şərh vermək mənim
üçün düzgün olmazdı. Təbii ki, Azərbaycan
ilə dost, qonşu olmaq istənilən ölkə
üçün fayda verə bilər, ermənilərin uzun
illər saxlamağa çalışdığı status-kvo
vəziyyəti kimi yox.
- İndiki Ermənistan rəhbərlərinin
problemə siyasi yanaşması Sizdə hansı təəssürat
yaradır? Sizə elə gəlmirmi
ki, onların problemə yanaşması əvvəlkindən
daha açıqdır? Sizcə, onlar irəliyə
doğru addım atıblarmı?
- Onu deyə bilərəm
ki, şəxsən mən 2004-cü ildən bu
danışıqlar prosesində iştirak edirəm. Bu müddət ərzində danışıqlar
prosesinin müsbət dinamikası, lakin sıfır nəticəsi
olmuşdur. Deyə bilərəm ki, Ermənistanın
keçmiş və indiki hökuməti və rəhbərliyi
bu danışıqlar prosesində bir tərəf kimi
çıxış edir. 2008-ci ilədək biz
mühüm bir irəliləyişə nail ola
bildik. 2008-ci ildən bu tərəfə isə
irəliləyiş o qədər də
görünmürdü, lakin bizim ümidlərimiz var idi.
Bu səbəbdən düşünürəm
ki, münaqişənin tezliklə həlli hər iki ölkənin
marağındadır. Hesab edirəm və
ümid edirəm ki, Ermənistan rəhbərliyi, nəhayət,
anlayacaq ki, birincisi, status-kvo vəziyyətinin
saxlanılması mümkün deyil və ikincisi, bu, onların
heç də xeyrinə işləmir. Onların
hazırda nəzarət etdikləri ərazi ölü
zonadır. Orada hər şey
dağıdılıb, məhv edilib, orada nə həyat var,
nə də insanlar yaşayır. Onlar
bundan nə əldə etdilər? Düşünürəm
ki, heç nə. Çünki əgər
onlar güclü siyasi iradə və xoş niyyətlə
münaqişənin həllinə doğru gəlsəydilər
və münaqişə öz həllini tapsaydı, o zaman
regiondakı vəziyyət daha yaxşı olardı.
- Sizcə Dağlıq
Qarabağdakı hazırkı vəziyyət sıfır səviyyəsindədir?
- Bilirsiniz, münaqişənin
həllində Azərbaycan ən çox maraqlı olan tərəfdir,
çünki torpaqlarımız işğal altındadır,
bizim yüz minlərlə məcburi köçkünlərimiz
vardır. Müəyyən vaxta qədər Ermənistanda
belə bir fikir hakim idi ki, onlar status-kvonu istədikləri qədər
saxlaya biləcəklər və onlar buna müvəffəq
olacaqlarını düşünürdülər. Amma
son aylar ərzində hadisələrin inkişafı göstərdi
ki, beynəlxalq birlik, ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri
- ABŞ, Rusiya, Fransa, bu ölkələrin rəhbərləri
birbaşa bəyanatla çıxış edərək
bildirdilər ki, status-kvo məqbul deyildir. Son ayların
hadisələri belədir.
- Dediyiniz kimi,
- İlk
növbədə,
- Belə çıxır ki, 20 il ərzində
fəaliyyət zamanı əsl irəliləyiş son iki ilə
təsadüf edir?
- Bu, uzun bir proses idi. Keçmişdə bəzən vədedici, bəzən
isə təəssüfedici məqamlar olmuşdur. 2004-cü ildən bəri isə biz yeni bir prosesdəyik.
Münaqişənin həlli məzmunu
keçmişdəkindən tamamilə fərqlidir.
İndi müzakirə olunan prinsiplər son 5-6 il
ərzində müzakirə olunur. Bu, birinci.
Yəni bu proses idi. Bizim
yaxınlaşmağımız birdən-birə baş vermədi.
İkincisi və ən önəmlisi isə
hesab edirəm ki, dünyada artıq aydın şəkildə
başa düşürlər ki, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi dondurulmuş münaqişə deyil.
Atəşkəs isə çox həssas bir məsələdir.
Təmas xəttində atəşkəsin
davamlı olaraq pozulması, hesab edirəm ki, bizim
hamımızı - Azərbaycanı, Ermənistanı,
dünya ictimaiyyətini ciddi şəkildə narahat edir.
Digər mühüm bir məsələ odur ki, son bir
neçə il ərzində Azərbaycan
və Ermənistan arasında güc balansı kəskin şəkildə
dəyişmişdir. Məsələn, Azərbaycanın
bugünkü büdcə xərcləri Ermənistanın
büdcə xərclərindən 10 dəfə
artıqdır. Təkcə Azərbaycanın
müdafiə büdcəsi Ermənistanın bütün
büdcəsini üstələyir. Reallıq
belədir. Zaman keçdikcə də iki
ölkə arasındakı bu fərq yalnız artacaqdır.
Düşünürəm ki, bu da
"münaqişə həll olunmalıdır"
anlayışının yaranması üçün
mühüm rol oynayır. Status-kvo bundan
sonrakı illər ərzində davam edə bilməz.
- Təmas xəttində vaxtaşırı olaraq snayperlər
tərəfindən atəşkəsin pozulmasını
eşidirik.
- Bilirsiniz, bu haqda biz arabir
eşidirik. Lakin təmas xəttində snayperlərin
olmasına ehtiyac yoxdur. Çünki bəzən
səngərlər arasındakı məsafə 40-50 metr olur.
Kimisə öldürmək üçün
burada snayperlərə ehtiyac yoxdur. Təhlükə
odur ki, bu ərazilərdə sülhməramlı qüvvələr
yoxdur. Orada yalnız Ermənistan və Azərbaycan
əsgərləridir. Sülhə hər
iki tərəf riayət etməlidir. Bəli,
bəzən atışma olur, atəşkəs pozulur, dinc
insanlar arasında həlak olanlar vardır. Məsələn, mart ayında erməni əsgərləri
tərəfindən 9 yaşlı azərbaycanlının
öldürülməsi. Bu isə
müharibə reallığıdır. Müharibə
hələ başa çatmayıb. Atəşkəs
o demək deyil ki, sülh vardır. Düşünürəm
ki, bu məqamın ən önəmlisi odur ki, müharibənin
davam etdiyini beynəlxalq ictimaiyyət, vasitəçilər dərk
etsinlər. Bu müharibəyə,
düşmənçiliyə son qoyulmalıdır. Status-kvo dəyişilməlidir. Azərbaycan
torpaqları azad edilməlidir. İnsanlarımızın
öz doğma yurdlarına qayıtmaq hüququ vardır.
Bu, onların haqlarıdır və onlara bunu etməyə
imkan verməlidirlər.
- Təşəkkür edirəm,
cənab Prezident.
- Sağ
olun.
Azərbaycan.- 2011.-25 iyun.- S. 3.